9+1 σπάνια μουσικά όργανα από την Ανατολή μέχρι τη Δύση

Σπάνια μουσικά όργανα που ενώ ο ήχος τους μπορεί να μας είναι οικείος, δεν γνωρίζουμε παραπάνω για αυτά 

Ήρθε η ώρα να τα ανακαλύψουμε

Η χώρα μας, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, ανά τα χρόνια, δέχεται μουσικές επιρροές και από τη Δύση αλλά και την Ανατολή. Σαν λαός γνωρίζουμε τι είναι το βιολί και το πιάνο, αλλά και το ούτι και το σαντούρι. Ενώ αυτά τα όργανα προέρχονται από διαφορετικούς πολιτισμούς, στη γεωγραφική μας περιοχή, καταφέρνουν να συνυπάρχουν αρμονικά. 

Η τεχνολογία και το διαδίκτυο μας έχει φέρει κοντά με άλλους πολιτισμούς. Έτσι, έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε μουσικά όργανα και ήχους που δεν ξέραμε ότι υπήρχαν, καθώς και εφευρέσεις και καινοτομίες που δεν γνωρίζαμε.

Μερικά από τα μουσικά όργανα υπάρχουν από την αρχαιότητα, άλλα αποτελούν εξέλιξη κάποιων παλαιότερων, ενώ άλλα εφευρέθηκαν πρόσφατα. 

Octobass

Το octobass είναι ένα εξαιρετικά μεγάλο έγχορδο όργανο που κατασκευάστηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι, γύρω στο 1850. Είναι, ουσιαστικά, η διπλή έκδοση του κοντραμπάσο.  Έχει τρεις χορδές, πολύ βαρύ ήχο και ύψος 3,48 μέτρα, ενώ ένα κοντραμπάσο έχει ύψος 2 μέτρα. Λόγω του ύψους και του πάχους των χορδών, ο μουσικός χρησιμοποιεί ένα σύστημα μοχλών και σφιγκτήρων για να παράγει ήχο. Δεν έχει παραχθεί ποτέ σε μεγάλη κλίμακα και χρησιμοποιήθηκε ελάχιστα από τους συνθέτες.

Theremin

Το Τheremin είναι ένα ηλεκτρονικό μουσικό όργανο, που εφευρέθηκε το 1920 στη Σοβιετική ένωση από τον Leon Theremin. Αποτελείται από ένα κουτί με ραδιοσωλήνες που με τις ταλαντώσεις παράγουν δύο συχνότητες ήχου πάνω από το εύρος της ακοής. Αυτές οι δύο συχνότητες, σε συνδυασμό, παράγουν χαμηλότερη ακουστική συχνότητα, ίση με τη συχνότητα της ακοής του ανθρώπου. Το όργανο ελέγχεται από δύο μεταλλικές κεραίες που «αισθάνονται» τη σχετική θέση των χεριών του οργανοπαίκτη. Το ένα χέρι ρυθμίζει την συχνότητα, άρα το ύψος του ήχου, ενώ το άλλο χέρι, την ένταση.

Celesta

Σαν ένα μικρό όρθιο πιάνο, το Celesta, είναι ένα ορχηστρικό όργανο κρουστών. Αποτελεί ευρεσιτεχνία του Auguste Mustel, το 1886 στο Παρίσι. Αποτελείται από μια σειρά μικρών μεταλλικών ράβδων, γι’ αυτό θεωρείται και μεταλλόφωνο. Είναι πληκτροφόρο, όμως σε αντίθεση με το πιάνο, τα σφυράκια χτυπούν ράβδους, αντί για χορδές. Το Celesta αποτελείται από τέσσερις οκτάβες υψηλής τονικότητας.

Fun fact. Το κεντρικό μουσικό θέμα των ταινιών Harry Poter, δεν είναι γραμμένο για μεταλλόφωνο, αλλά για Celesta.

Mbira

Προερχόμενη από την Ζιμπάμπουε, η Μbira είναι μια οικογένεια μουσικών οργάνων.  Αποτελείται από μια ξύλινη σανίδα με εντηχείο, που επάνω έχει προσαρτημένα μεταλλικά κλιμακωτά δόντια. Η Μbira παίζεται μαζεύοντας αυτά τα δόντια με τους αντίχειρες και τους δείκτες. Στην Ανατολική και Νότια Αφρική, υπάρχουν πολλά είδη Μbira. Αποτελεί σημαντικό όργανο που παίζεται σε θρησκευτικές τελετές και άλλες κοινωνικές συγκεντρώσεις. Ο ήχος της Μbira είναι χαρακτηριστικός, καθώς οι αρμονικοί ήχοι «πεθαίνουν» γρήγορα, αφήνοντας έναν καθαρό ήχο. Επίσης, όταν ένα από τα δόντια πάλλεται, τα παρακείμενα δόντια δημιουργούν δευτερεύουσες δονήσεις, αυξάνοντας έτσι, την αρμονική πολυπλοκότητα μιας μεμονωμένης νότας.

Tenor cornett

Το Tenor Cornett ή Lizard, όπως λέγεται στα αγγλικά εξαιτίας του σχήματός του, ήταν ένα από τα κοινά μουσικά όργανα στην περίοδο της Αναγέννησης και του μπαρόκ.  Έχει αρκετά βαρύ ήχο με τονικό εύρος περίπου δυόμιση οκτάβες. Ο ήχος του μοιάζει με αυτόν του γαλλικού κόρνο με έναν πιο «ξύλινο» τόνο λόγω του υλικού από το οποίο είναι κατασκευασμένο. Το tenor cornett χρησιμοποιήθηκε από τους συνθέτες όπως τον Michel Corrette και τον Orlando di Lasso για τις φωνές άλτο ή τενόρο για σύνολα πνευστών.

Singing Ringing Tree – Panopticons

Το Singing Ringing Tree είναι ένα ηχητικό γλυπτό που μοιάζει με δέντρο, βρίσκεται στον λόφο Pennine, στο Lancashire της Αγγλίας. Το έργο ολοκληρώθηκε το 2006 και αποτελεί τμήμα της σειράς τεσσάρων γλυπτών στο πλαίσιο του έργου Panopticons. Έχει ύψος 3 μέτρα και αποτελείται από σωλήνες που εκμεταλλεύονται τον άνεμο, παράγοντας έναν διακριτικό χορωδιακό ήχο. Οι ήχοι που παράγονται, δημιουργήθηκαν από τον συντονισμό τον σωληνώσεων ανάλογα με το μήκος τους. Το 2007, το γλυπτό κέρδισε το Εθνικό Βραβείο του Βασιλικού Ινστιτούτου Βρετανών Αρχιτεκτόνων (RIBA) για αρχιτεκτονική αριστεία.

The Glass Harmonica

Το Yδροκρυσταλλόφωνο, ή Glass Harmonica, είναι τύπος μουσικού οργάνου που χρησιμοποιεί  διαφορετικά μεγέθη από γυάλινα μπολ ή ποτήρια για την παραγωγή ήχου μέσω της τριβής. Τα μπολ είναι διαβαθμισμένα και συντονισμένα και παράγουν ήχο από την τριβή των βρεγμένων δακτύλων στα χείλη τους. Εφευρέθηκε από τον Benjamin Franklin και προέρχεται από το verillon ή αλλιώς μουσικά ποτήρια, ένα σύνολο από ποτήρια που έχουν μέσα διαφορετικές ποσότητες νερού. Τα ποτήρια παράγουν ήχο τρίβοντας με βρεγμένα δάχτυλα στα χείλια των ποτηριών. Ο Γερμανός συνθέτης Christoph Willibald Gluck παρουσίασε το κονσέρτο του για Glass Harmonica στο Λονδίνο, το 1746.

Yaybahar

To Υaybahar είναι ένα τουρκικό μουσικό όργανο που εφευρέθηκε από τον τούρκο μουσικό Gorkem Sen. Είναι εμπνευσμένο από πολλά και διαφορετικά όργανα όπως το τουρκικό ney, το αφρικανικό Thunder Drum και το αυστραλιανό Didgeridoo. Οι επιρροές στον σχεδιασμό και τον ήχο είναι τόσο Δυτικές όσο και Ανατολικές. Ο Gorkem Sen δημιούργησε ένα νέο σύστημα για την ένωση των χορδών με το σώμα του οργάνου, ενώ το όργανο παίζεται παρόμοια με τα κλασσικά έγχορδα όργανα, σύροντας, δηλαδή, ή χτυπώντας ένα ξύλινο τόξο στις χορδές του οργάνου. Ο ήχος του, λόγω του σχεδιασμού του, είναι γεμάτος, βαρύς και απόκοσμος.

Carnyx

Πνευστό όργανο που άκμαζε μεταξύ του 200 π.Χ. και του 200 μ.Χ., το Carnyx, ήταν ένας τύπος χάλκινης τρομπέτας, σε σχήμα “S”. Η καμπάνα του οργάνου είχε σχήμα κεφαλιού κάποιου ζώου όπως αγριόχοιρο, με ανοιχτό στόμα. Χρησιμοποιήθηκε στον πόλεμο για να υποκινήσει στρατεύματα ή να εκφοβίσει τους εχθρούς, καθώς το σχήμα του, του επέτρεπε να ακουστεί πάνω από τους συμμετέχοντες στις μάχες ή στις τελετές.

Marble Machine

Οι Wintergatan είναι ένα Σουηδικό Φολκ συγκρότημα που χρησιμοποιεί δικές του εφευρέσεις για να παράξει τραγούδια και μουσικές. Το 2014, η μπάντα δημοσίευσε βίντεο στο youtube με τον Martin Molin, μέλος του συγκροτήματος, να χρησιμοποιεί μια δική τους εφεύρεση για να δημιουργήσει μουσική: το Mable Mashine. O συγκεκριμένος μηχανισμός, τροφοδοτείται από ένα χειροκίνητο στρόφαλο και λειτουργεί χρησιμοποιώντας ατσάλινους βόλους που απελευθερώνονται από ύψος μέσω προγραμματισμένων θυρών, πέφτοντας και χτυπώντας διάφορα μουσικά όργανα. Τα όργανα που παίζονται με τους βόλους είναι μπάσο, ντραμς και πιάνο. Το μουσικό βίντεο που δημοσιεύθηκε το 2016 έχει  προβληθεί πάνω από 171 εκατομμύρια φορές.

Υπάρχουν χιλιάδες ακόμα εφευρέσεις και δημιουργίες σε όλο τον κόσμο από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Η ανθρώπινη δημιουργία, έμπνευση και εφευρετικότητα δεν σταματάει σε αυτά τα όργανα. Είναι στη φύση του ανθρώπου να ανακαλύπτει καινούριους δρόμους και δεδομένα στην τέχνη, χωρίς όρια και φραγμούς.  Η Helen Frankenthaler είπε:

Δεν υπάρχουν κανόνες. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο γεννιέται η τέχνη, γεννιούνται οι ανακαλύψεις. Παραβιάστε τους κανόνες ή αγνοήστε τους. Έτσι δημιουργείται η εφεύρεση.

Κείμενο: Χριστίνα Ρουμελιώτη (Lavart)

Πηγές: 1,2,3, 4

Πηγές φωτογραφιών: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8