Ο Έλ Γκρέκο, ή αλλιώς Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, αποτέλεσε μια αμφιλεγόμενη φιγούρα τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά τη ζωή του, διαπορευόμενος ανάμεσα σε περιόδους επαίνων και κατακραυγών για αιώνες.
Οι ασυνήθιστα παραμορφωμένες φιγούρες του, τα έντονα χρώματα και η εκφραστική ένταση τον έφεραν πιο κοντά στις ριζοσπαστικές κινήσεις της μοντέρνας τέχνης όπως ο Μεταϊμπρεσιονισμός και ο Εξπρεσιονισμός παρά στην Αναγέννηση της εποχής του. Ας ρίξουμε μια ματιά σε 9 αξιοσημείωτα έργα του Έλ Γκρέκο που θα σας βοηθήσουν να εξετάσετε το στιλ και το καινοτόμο πνεύμα του.
Πώς ο Ελ Γκρέκο προσδιόρισε τον εαυτό του καλλιτέχνη μέσα από τις πνευματικές αναζητήσεις του;
1. Ο Ευαγγελιστής Λουκάς ζωγραφίζει εικόνα της Θεοτόκου
Ο Δομίνικος Θεοτοκόπουλος, γνωστός ως Ελ Γκρέκο, γεννήθηκε στην Κρήτη το 1541. Σπούδασε βυζαντινή αγιογραφία και επηρεάστηκε από την ιταλική τέχνη όταν μετοίκησε στη Βενετία. Ο πίνακας «Ευαγγελιστής Λουκάς ζωγραφίζει εικόνα της Θεοτόκου», πιθανότατα από τα πρώιμα του έργα, δείχνει τη βυζαντινή του βάση και ταυτόχρονα την επίδραση της Αναγέννησης. Η Παναγία, με γαλήνια έκφραση, κρατά το Θείο Βρέφος. Η σύνθεση είναι συμμετρική, με πλούσια χρώματα και λεπτομερή διακόσμηση.
- Χρονολογία: 1567-1569
- Τεχνική: Λάδι σε ξύλο
- Διαστάσεις: 104 x 84 cm
- Τοποθεσία: Μουσείο Δομίνικου Θεοτοκόπουλου, Ηράκλειο Κρήτης
2. El Greco στην Ιταλία
Στη Βενετία, ο Ελ Γκρέκο απορρόφησε την επίδραση μεγάλων δασκάλων όπως ο Τιτσιάνο και ο Μιχαήλ Άγγελος, όπως φαίνεται στην “Εκδίωξη των εμπόρων από τον Ναό”. Όμως, διατήρησε τη δική του εκκεντρικότητα και αμφισβήτησε τους παλαιότερους.
- Περίοδος: 1567-1577
- Πόλεις: Βενετία, Ρώμη
3. Κοίμηση της Θεοτόκου
Μετά από απογοητεύσεις στην Ιταλία, ο Ελ Γκρέκο μετοίκησε στην Ισπανία. Η “Κοίμηση της Θεοτόκου” τον ρίζωσε εκεί. Η τολμηρή χρήση χρωμάτων και αναλογιών οδήγησε κάποιους να πιστέψουν ότι έπασχε από κάποια ασθένεια, όμως τα προσωπογραφικά του πορτρέτα δείχνουν συμβατική προσέγγιση. Ο πίνακας ζωγραφίστηκε για το μοναστήρι του Santo Domingo el Antiguo στο Τολέδο και απεικονίζει την ανάληψη της Παναγίας στον ουρανό, με πλήθος αγγέλων και αγίων. Η σύνθεση είναι δυναμική, με έντονα χρώματα και φωτοσκιάσεις. Ο πίνακας έφερε στον Ελ Γκρέκο αναγνώριση και φήμη στην Ισπανία.
- Έτος: 1577
- Τεχνική: Λάδι σε καμβά
- Διαστάσεις: 477 x 259 cm
- Τοποθεσία: Μουσείο του Σαντο Domingo el Antiguo, Τολέδο, Ισπανία
4. Άγιοι Πέτρος και Παύλος
Στο Τολέδο, ο Ελ Γκρέκο δημιούργησε το εργαστήριό του. Έφτιαχνε αντίγραφα έργων του για να προσελκύσει πελάτες, όπως τον “Άγιο Πέτρο & Άγιο Παύλο” σε διαφορετικές παραλλαγές. Οι μορφές είναι επιμήκεις, με έντονα χρώματα και μυστικιστική ατμόσφαιρα.
5. Ο διαμερισμός των ιματίων του Χριστού
Ο Ελ Γκρέκο δεν ακολουθούσε πάντα τις επιθυμίες των πελατών. Στον “Διαμερισμό των ιματίων του Χριστού”, ζωγράφισε τον Χριστό χαμηλότερα από τους βασανιστές του, προκαλώντας αντιδράσεις και μείωση της αμοιβής του. Ο πίνακας ζωγραφίστηκε για το Καθεδρικό Ναό του Τολέδο και απεικονίζει τον Χριστό πριν από την σταύρωση, με πλήθος μορφών γύρω του. Η τολμηρή σύνθεση και τα έντονα χρώματα προκάλεσαν αντιδράσεις, ενώ ο πίνακας θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα του Ελ Γκρέκο.
- Έτος: 1577-1579
- Τεχνική: Λάδι σε καμβά
- Διαστάσεις: 285 x 173 cm
- Τοποθεσία: Καθεδρικός Ναός του Τολέδο, Ισπανία
6. Μετανοούσα Μαγδαληνή
Η Μαρία Μαγδαληνή ήταν αγαπημένο θέμα του, ενώ απέφευγε γυναίκες σε κοσμικά έργα. Τα πρόσωπα στα έργα του δεν είναι ρεαλιστικά, ίσως επηρεασμένος από την βυζαντινή αγιογραφία. Ο πίνακας απεικονίζει τη μετανοημένη Μαρία Μαγδαληνή, με δάκρυα στα μάτια, ενώ η μορφή είναι επιμήκης, με έντονα χρώματα και μυστικιστική ατμόσφαιρα.
7. Ταφή του κόμη Οργκάθ
Ένα από τα πιο γνωστά έργα του είναι “Ταφή του κόμη Οργκάθ”. Απεικονίζει την ταφή και την άνοδο του κόμητα στον ουρανό, επιδεικνύοντας την ικανότητά του στις ομαδικές προσωπογραφίες. Ο πίνακας ζωγραφίστηκε για το εκκλησάκι του Santo Tomé στο Τολέδο και απεικονίζει την ταφή του Κόμητα του Οργκάθ, με πλήθος μορφών.
- Έτος: 1586-1588
- Τεχνική: Λάδι σε καμβά
- Διαστάσεις: 480 x 360 cm
- Τοποθεσία: Εκκλησία του Santo Tomé, Τολέδο, Ισπανία
8. Λαοκόων
Ο Ελ Γκρέκο ζωγράφισε τον μύθο του Λαοκόοντα, συνδέοντάς τον με την Αποκάλυψη. Το κόκκινο άλογο συμβολίζει τον Δεύτερο Ιππότη της Αποκάλυψης και τον επικείμενο αφανισμό. Η σύνθεση είναι δυναμική, με έντονα χρώματα και δραματικότητα, ενώ ο πίνακας θεωρείται ένα από τα πιο πρωτότυπα έργα του Ελ Γκρέκο.
- Έτος: 1610-1614
- Τεχνική: Λάδι σε καμβά
- Διαστάσεις: 245 x 170 cm
- Τοποθεσία: Εθνική Πινακοθήκη, Ουάσινγκτον, ΗΠΑ
9. Η Πέμπτη Σφραγίδα της Αποκαλύψεως
Μετά τον θάνατό του, ο Ελ Γκρέκο ξεχάστηκε. Επανεκτιμήθηκε τον 19ο αιώνα και επηρέασε σημαντικά καλλιτέχνες όπως ο Σεζάν, ο Πικάσο και ο Μοντιλιάνι. Η αδιαφορία του για τους κανόνες τον έκανε πρόδρομο του εξπρεσιονισμού. Ο πίνακας είναι εμπνευσμένος από την Αποκάλυψη.
- Έτος: 1608-1614
- Τεχνική: Λάδι σε καμβά
- Διαστάσεις: 203 x 295 cm
- Τοποθεσία: Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ
Βυζαντινή Τέχνη: Ταξίδι πίσω στην άνθιση του χριστιανικού ελληνικού στυλ
