“Good friends, good books, and a sleepy conscience: this is the ideal life.”
―Mark Twain
Κρύο, γκρίζα πρωινά, τεράστια απογεύματα. Καμιά φορά (όταν γίνουν οι σωστές θυσίες στον Θωρ) και χιόνι. Κάπνα από ξυλόσομπες, νερολακούβες και πολύχρωμα φωτάκια σε ανορθόδοξα σημεία (λαμαρίνες, κάδοι, πινακίδες οδικής κυκλοφορίας). Ο χειμώνας είναι γεμάτος με μικρές ανθρώπινες τελετουργίες, όπως το στόλισμα (δέντρων και ανθρώπων), την αυξημένη βρώση γλυκών (κουραμπιέδες VS μελομακάρονα) και τις συχνότατες κουβέντες για τον «πάλι παλιόκαιρο μας έκανε σήμερα, κλασσικά, μόλις χτύπησε Σαββατοκύριακο, μόνο σε εμένα αυτά».
Οι ψυχροί μήνες προσφέρουν την πιο πιστευτή δικαιολογία για τακτικούς και προγραμματισμένους εγκλεισμούς στο σπίτι, όπου η ζέστη είναι άφθονη (μάλλον) και ο καφές ζεματιστός. Όπου το ψυγείο είναι πάντα εντός εμβέλειας και τα παντελόνια πολυτέλεια για τους επίσημους επισκέπτες.
Διότι τα σπίτια το χειμώνα μετατρέπονται σε καταφύγια για τους αυτοεξόριστους, φωλιές συνάθροισης, ψυχαγωγίας και συζήτησης. Και φυσικά, ανάγνωσης βιβλίων.
Καθώς λίγα πράγματα δημιουργούν festive ατμόσφαιρα τόσο καλά όσο ένα μάτσο επεξεργασμένες φυτικές ίνες εμποτισμένες με μελάνι. Εκτός αν προτιμάτε τα ebooks.
Αυτά είναι τα 7 βιβλία κλασικής (και μη) λογοτεχνίας που σχετίζονται λίγο–πολύ με τις γιορτές που προτείνει η Lavart. Γιατί 7, ρωτάτε; Επειδή τόσοι είναι οι μήνες του χρόνου αν προσθέσεις 5. Και επίσης δεν είχα κάποιο σοβαρό λόγο. Ξεκινάμε!
1) Christmas Carol / Charles Dickens
Τον Οκτώβριο του 1843, με τα χρέη και τις υποχρεώσεις του να συσσωρεύονται σαν το χιόνι στις καμινάδες ερειπωμένων σπιτιών, ο Charles Dickens ξεκίνησε να γράφει τον τόμο αυτό ως ύστατη προσπάθεια για να βιοπορίσει την οικογένειά του. Παραμένει ακόμα και σήμερα ένα από τα πιο «χριστουγεννιάτικα βιβλία έβα», με παιδιά, ενήλικες και φροντιστήρια αγγλικών να ανοίγουν τις σελίδες του κάθε χρόνο τέτοια εποχή.
Εξιστορεί τη λίγο–πολύ γνωστή σε όλους συνάντηση του Ebeneezer Scrooge με τα στοιχειακά των Χριστουγέννων του παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος. Μιλά για τη μεταμόρφωση ενός ανθρώπου από εγωιστή, φιλοχρήματο και εγωκεντρικό σε κάποιον που ενδιαφέρεται για τα κεφάλαια ιστοριών που δεν ανήκουν στο δικό του βιβλίου. Όλα αυτά με φόντο το γνωστό λευκό και μίζερο χειμώνα του Dickens. Καλογραμμένο και ευανάγνωστο, το Christmas Carol ξεχειλίζει από χριστουγεννιάτικο πνεύμα. Ίσως, μάλιστα, να δημιούργησε κι ένα κομμάτι του.
2) Papa Panov’s Special Christmas / Leo Tolstoy
Μια σύντομη παιδική ιστορία γραμμένη από έναν τιτάνα της ρωσικής λογοτεχνίας, το διήγημα αυτό αποδεικνύει το ταλέντο του Tolstoy να συμπυκνώνει το νόημα της ιδέας του σε λίγες μονάχα σελίδες.
Ο Papa Panov είναι ένας φτωχός τσαγκάρης που μένει ολομόναχος. Την παραμονή των Χριστουγέννων λοιπόν ονειρεύεται τον Ιησού Χριστό, ο οποίος του υπόσχεται πως θα τον συναντήσει την επόμενη ημέρα. Ξημερώνοντας, ο γερο Panov αναζητά τον Κύριό του συνεχώς, βοηθώντας στη πορεία του ρακένδυτους ζητιάνους, απλήρωτους εργάτες και χήρες μητέρες. Στηριζόμενος στον απλό συμβολισμό και τη γραμμική ανάπτυξη της πλοκής, ο Tolstoy απογυμνώνει την ιστορία του πλήρως, αφήνοντας μονάχα αυτό αυτό που τον ενδιαφέρει να φανεί: η περιγραφή του απλοϊκού ρωσικού πνεύματος.
3) The Steadfast Tin Soldier / Hans Christian Andersen και Cynthia Rylant
Είναι το «Μολυβένιο Στρατιωτάκι» του Andersen αλλά με ένα twist στο τέλος. Δε θα το αποκαλύψουμε, δεν είμαστε τέρατα. Εμποτίζοντας τις λέξεις των παραγράφων και τις παραγράφους των κεφαλαίων της με τη γνωστή λυρικότητα και ζεστασιά, η Rylant προσεγγίζει ξανά το παραμύθι του έρωτα μεταξύ ενός στρατιώτη από μολύβι και μιας μπαλαρίνας από χαρτόνι, ενδύοντάς το με μια πικρή γλυκύτητα και μια γλυκιά πικρία.
Τα πλούσια και κλασικά χρώματα του Andersen φεγγίζουν εδώ υπό νέο φως, διατηρώντας ωστόσο τη μεγαλοπρέπεια και ασυναρτησία του παραμυθιού που τους αρμόζουν. Το ίδιο τελώνιο σπρώχνει το ξύλινο παιχνίδι μας από το παράθυρο, ο γνώριμος υπόνομος τον προϋπαντήζει ξανά και η δυστυχία κι μιζέρια της μοναξιάς συνοδεύει τη χαρμολύπη κι ξεγνοιασιά όπως το βούτυρο το τοστ. Στολίδια και χρυσοκόκκινα λαμπάκια, αρουραίοι και πέστροφες του γλυκού νερού, πυρκαγιές και χάρτινα καΐκια – η ολοκληρωτική παράνοια που μονάχα ένα χριστουγεννιάτικο παραμύθι μπορεί να μιμηθεί.
4) A Christmas Memory / Truman Capote
O Capote του «Εν Ψυχρώ»; Ο Capote των non fiction novels; Σε λίστα για χριστουγεννιάτικα βιβλία; Ω ναι. Πρώτο–εκδοθείσα τον Δεκέμβριο του 1956 στο περιοδικό Mademoiselle, η σύντομη αυτή ιστορία αφηγείται την καθημερινότητα του επτάχρονου αφηγητή μας κατά την εορταστική περίοδο.
Όντας μια σκελίδα παιδικών αναμνήσεων του ίδιου του Capote, το διήγημα εστιάζει στη σχέση του νεαρού πρωταγωνιστή με την ηλικιωμένη, μακρινή και χαμένη εξαδέλφη του. Μαζί λένε ιστορίες για άλλους μακρινούς συγγενείς, μαζί μαζεύουν πεκάν και αγοράζουν ουίσκι. Μαζί φτιάχνουν κέικ και τα στέλνουν σε άτομα που δεν έχουν γνωρίσει ποτέ – όπως το παλικάρι ο Franklin Delano Roosevelt. Η αξία που δίνει κανείς στη νοσταλγία, η ισχύς τόσο της συντροφικότητας όσο και της απομόνωσης, η αποδοχή του θανάτου: λίγες μονάχα θεματικές που προσεγγίζει ένα από τα στάνταρ των χριστουγεννιάτικων έργων. Όλα με θέα έναν Δεκέμβριο του 1930 σε μια επαρχιακή πόλη των Η.Π.Α.
5) The Nutcracker and the Mouse King / E.T.A. Hoffman
Το ξέρατε, το ξέραμε (εμείς γράψαμε τη λίστα άλλωστε), το ήξεραν. ΠΡΙΝ το μπαλέτο του Tchaikovsky, ΠΡΙΝ την εκδοχή της ιστορίας από τον Alexandre Dumas, και ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΠΙΟ ΠΡΙΝ από την ομώνυμη σειρά καλλυντικών, ο Hoffman έγραψε το σκοτεινό και μεγαλειώδες «Ο Καρυοθραύστης και ο Αρουραίος Βασιλιάς». Και ήταν όσο μπολιασμένο στην ωμή αλλά οργανωμένη υστερία των γερμανικών παραμυθιών μπορείτε να υποθέσετε.
Το αγαπημένο παιχνίδι της μικρής Marie Stahlbaum ζωντανεύει την παραμονή των Χριστουγέννων, δίνει μάχη με τα στίφη του Αρουραίου της Κορώνας και ταξιδεύει στο βασίλειο των Πορσελάνινων Μαριονετών. Υπάρχουν πλέον τόσες πολλές εκδοχές, τόσα πανομοιότυπα και διαφορετικά πολιτισμικά προϊόντα με τον Καρυοθραύστη, που αξίζει να μάθετε από πού ξεκίνησαν όλα.
6 ) The Little Match Girl / Hans Christian Andersen
Τι, επειδή είχαμε ήδη τον μπαγάσα τον Andersen στη λίστα πιστέψατε πως δεν θα είχαμε το θράσος να τον ξαναβάλουμε; Εξαπατηθήκατε οικτρά, καθώς θα ήταν παράπτωμα που διώκεται από το νόμο να μη συμπεριλάβουμε το «Κορίτσι με τα Σπίρτα» στη must συλλογή μας.
Η τεχνική με την οποία ο Andersen σμιλεύει τις ιστορίες του στο αμόνι της άσπλαχνης μελαγχολίας, πριν τα χτυπήσει 200 φορές με το σφυρί της αισχρής απόγνωσης και τελικά τα χύσει (δίχως ντροπή το τέρας) στο καλούπι του «παραμυθιού» είναι σχεδόν παράνομη. Με κάθε σπίρτο που σπιθίζει και φλογίζεται στα παγωμένα δάκτυλα του κοριτσιού που ξεπαγώνει, ένα νέο ειδυλλιακό όραμα ζεστασιάς και θαλπωρής ξανοίγεται εμπρός της, οδηγώντας την απαλά μέσα από το χιόνι στο μέρος όπου το κρύο δεν τρυπά πια τες σάρκες των ανθρώπων. Όχι, δεν κλαίμε, εσείς κλαίτε.
7) Letters from Father Christmas / J.R.R. Tolkien
Κλείνοντας, κατόπιν βαθιάς περισυλλογής και ακόμη βαθύτερης σκέψεως, κρίναμε σωστό να βάλουμε στη λίστα κάτι από τα έργα του «Πατέρα του Φανταστικού».
Κάθε Δεκέμβριο, ένα γράμμα με γραμματόσημο από το Βόρειο Πόλο κατέφθανε για τα παιδιά του: μέσα, φυσικά, ήταν τα χαρακτηριστικά γράμματα του Father Christmas που εξιστορούσε κάποια από τις δεκάδες ανέκδοτες ιστορίες του. Θα ήταν τα καμώματα της Πολικής Αρκούδας που έπεφτε συνέχεια; Θα ήταν οι μάχες με τα τελώνια που λυμαίνονται τις σπηλιές υπό του σπιτιού του; Θα ήταν η επιστροφή του βασιλιά (δυστυχώς σε άλλο βιβλίο – κλαψ); Δεν υπήρχε περιπέτεια που να μην έσταζε χαρακτήρα, δημιουργικότητα και χριστουγεννιάτικο πνεύμα.
Αυτή ήταν λοιπόν η λίστα μας. Οι προνοητικότεροι από εσάς θα παρατηρήσατε πως οι περισσότερες από αυτές τις ιστορίες έχουν τις γιορτές ως background. Αυτό επειδή οι διαχρονικές γιορτινές ιστορίες είναι στην καρδιά τους ιστορίες ανθρώπων.
Μιλούν για πόνο, δυσφορία, μιζέρια, απόγνωση αλλά και για χαμόγελα, αγκαλιές και ζεστό τσάι. Είναι ιστορίες που χρησιμοποιούν την ατμόσφαιρα που προσφέρουν τα Χριστούγεννα ως μοχλό εξιστόρησης και όχι ως αυτοσκοπό. Και εδώ δε βρίσκεται, άλλωστε, το σημάδι ενός ποιοτικού διηγήματος;
Κείμενο: Νικήτας Διαμαντόπουλος (Lavart)
