Α, ο Ντοστογιέφσκι! Το όνομα και μόνο πιθανώς φέρνει στο μυαλό σας εικόνες, με πλεονάζουσα μελαγχολία, ταλαιπωρημένες ρωσικές ψυχές και μια στοίβα φιλοσοφικών εγχειριδίων στο κομοδίνο σας που μαζεύουν σκόνη.
Όμως πιστέψτε με σ’ αυτό, αν δεν έχετε διαβάσει ακόμα το «έγκλημα και τιμωρία» χάνετε ένα από τα πιο δυνατά έργα προβληματισμού και ένα ανατριχιαστικά επίκαιρο μυθιστόρημα που θα μπορούσε ποτέ να πάρετε στα χέρια σας. Αυτό δεν είναι το κουραστικό ανάγνωσμα που σας ανέθεσε ο καθηγητής σας στο λύκειο για κάποιο «Homework» αυτό είναι ένα εγχειρίδιο ζωής για το σημερινό διεστραμμένο κόσμο μας.
Ας προσπαθήσουμε να σας πείσουμε με 6 σοβαρούς λόγους:
1. Ο Ρασκόλνικωφ είναι ένας αυθεντικός σκοτεινός αντίρωας. Σκεφτείτε τον Walter White στο Breaking Bad, τον Tony Soprano.
Το έγκλημα και τιμωρία ουσιαστικά εφηύρε το αρχέτυπο του ηθικά διφορούμενου αντιήρωα. Ο Ρασκόλνικωφ, ένας φτωχός πρώην φοιτητής πιστεύει ότι είναι υπεράνω του ηθικού νόμου και αυτό τον οδηγεί στη δολοφονία.
Πού βασίζεται η θεωρία του; Πως κάποιοι άνθρωποι είναι προορισμένοι για μεγαλεία και δε χρειάζεται να ακολουθούν τους ηθικούς κανόνες. Ακούγεται τρελό και ναρκισσιστικό σωστά; Αλλά καθώς θα διαβάζετε το έργο θα αρχίσετε να αμφισβητείτε τις ηθικές σας βεβαιότητες.
Ο Ρασκόλνικωφ είναι ελαττωματικός, συναρπαστικός και – περισσότερο από όσο θέλουμε να παραδεχτούμε – κατανοητός. Ακόμα κι όταν προσπαθεί να δικαιολογήσει τις απεχθείς πράξεις του δεν μπορούμε να μη δούμε θραύσματα από τις δικές μας μάχες με τις ενοχές, τη φιλοδοξία και την απελπισία. Αν σας αρέσουν οι αντιφατικοί χαρακτήρες που σας κάνουν να νιώθετε άβολα αλλά σας κρατούν καθηλωμένους ο Ρασκόλνικωφ είναι ο άνθρωπός σας.
3 βιβλία για να γνωρίσετε τον Ντοστογιέφσκι χωρίς να βαρεθείτε ούτε στιγμή
2. Παραλείψτε να δείτε την τελευταία αστυνομική σειρά του Netflix και προχωρήστε στο «έγκλημα και τιμωρία», καθώς μιλάμε για ένα άψογο ψυχολογικό θρίλερ που προσφέρει μια θέση στην πρώτη σειρά για να παρακολουθήσετε κάποιον να ξετυλίγεται συναισθηματικά έπειτα από ένα έγκλημα. Το πιο ανατριχιαστικό σημείο; Δεν έχει να κάνει με το να τρέχεις να ξεφύγεις από τον νόμο ή με το να αποφύγεις τη σύλληψη. Η πραγματική ένταση προέρχεται από το γεγονός ότι ο Ρασκόλνικωφ τρέχει να ξεφύγει από την ίδια του τη συνείδηση. Αυτή η ρημάδα η ενοχή!
3. Ο Ντοστογιέφσκι δεν εξερευνά απλώς το μυαλό του Ρασκόλνικωφ σάς μεταφέρει εκεί, νιώθουμε την παρανοιά του, τον κρύο ιδρώτα της ενοχής και τα μανιακά σκαμπανευάσματα όταν πείθει τον εαυτό του πως τη γλίτωσε. Είναι σαν το παιχνίδι γάτας και ποντικιού, μόνο που η γάτα και το ποντίκι είναι το ίδιο το πρόσωπο.
4. Είναι ανησυχητικά επίκαιρο στην εποχή της ηθικής ευελιξίας. Στο σημερινό κόσμο, όπου οι ειδήσεις φανερώνουν καθημερινά ανθρώπους που χρησιμοποιούν την εξουσία τους για να κατασπαράξουν τους συνανθρώπους τους και τους νόμους, η ηθική μοιάζει κάτι ξεπερασμένο. Το «έγκλημα και τιμωρία» είναι πιο επίκαιρο από ποτέ, το κεντρικό ζήτημα του Ρασκόλνικωφ: μπορεί ένας «ανώτερος» άνθρωπος να παραβιάσει τους κανόνες;
Οι ιδέες του Ντοστογιέφσκι αγγίζουν την καρδιά των σύγχρονων διλλημάτων μας. Είναι σαν ο Ντοστογιέφσκι να είδε τα ηθικά μας διλήμματα να έρχονται από 150 χρόνια μακριά και στη συνέχεια να έγραψε ένα εγχειρίδιο για το πώς να τα επεξεργαστούμε ή απλώς μέσα σ΄αυτά τα 150 χρόνια αλλά και τους αιώνες που έχουν περάσει από την αρχή της ανθρωπότητας, οι άνθρωποι συνεχίζουμε να παλεύουμε με τα ίδια ηθικά αδιέξοδα.
5. Επειδή υπάρχει η Σόνια! Νομίζεις ότι ξέρεις τι σημαίνει αυτοθυσία; Ξανασκέψου το! Η Σόνια η τραγική ηρωίδα από το «εγκλημα της και τιμωρία» είναι ένας από τους πιο ήσυχους και συνάμα δυνατούς χαρακτήρες που θα συναντήσετε ποτέ. Εξαναγκασμένη στην πορνεία για να συντηρήσει την πεινασμένη οικογένειά της, η Σόνια είναι η ηθική ραχοκοκαλιά του μυθιστορήματος. Η αγνότητα και η πίστη της είναι σαν ένα απαλό αντίβαρο στον σκοτεινό διανοητισμό του Ρασκόλνικωφ.
Η Σόνια ενσαρκώνει τη συγχώρεση και τη λύτρωση – δύο ιδέες που φαίνονται όλο και πιο σπάνιες στον σημερινό κόσμο που είναι ποτισμένος με κυνισμό.
6. Είναι το καλύτερο βιβλίο για την ενοχή που υπήρξε ποτέ! Σίγουρα υπάρχουν μυθιστορήματα που μιλούν για την ενοχή αλλά ο Ντοστογιέφσκι την αντιμετωπίζει ως μια αναπνέουσα δύναμη. Για τον Ρασκόλνικωφ, η ενοχή δεν είναι απλώς ένα συναίσθημα αλλά ένα βασανιστικό καφκικό τέρας. Όλοι έχουμε κάνει πράγματα για τα οποία μετανιώνουμε (Ελπίζω, όχι κάποια δολοφονία με τσεκούρι), οι σπείρες ενοχής είναι παγκόσμιες.
Εν κατακλείδι ο Ντοστογιέφσκι δεν μας επιτρέπει να παρακολουθήσουμε τον Ρασκόλνικωφ από ασφαλή απόσταση. Μας αναγκάζει να μπούμε στα παπούτσια του, να αμφισβητήσουμε τη δικη μας ηθική, την αίσθηση της δικαιοσύνης και την ικανότητα μας να ζούμε με τις συνέπειες των επιλογων μας.
Το βιβλίο σας περιμένει και εγγυημένα θα σας κάνει να αναθεωρήσετε τον τρόπο με τον οποίο βλέπετε τον κόσμο.
Ενοχή και λύτρωση: Διαβάζοντας το Έγκλημα και τιμωρία του Ντοστογιέφσκι (απόσπασμα)
