Είναι εύκολο να φανταστεί κανείς τους συγγραφείς ως μια ήσυχη, εσωστρεφή ομάδα που περνάει τον χρόνο της γράφοντας στη μοναξιά, πίνοντας τσάι και έχοντας ίσως μια γάτα για παρέα.
Αν και κάποιοι μπορεί να ενδίδουν σ’ ένα ποτό ή να έχουν φλερτάρει με τα σκληρά ναρκωτικά, γενικά πιστεύεται ότι μένουν μακριά από τις δημόσιες διαμάχες, καθώς τους απορροφά ο πνευματικός κόσμος που βιώνουν σωστά; Λάθος! Ο λογοτεχνικός κόσμος είναι γεμάτος με μια πλούσια ιστορία βεντέτας, πνευματώδους προσβολής και διακριτικών χτυπημάτων κάτω από τη μέση. Μάλιστα, σε κάποιες περιπτώσεις οι άνθρωποι των γραμμάτων «ξεχνούν το πνεύμα τους στο γραφείο τους», μια φράση που ταιριάζει γάντι σε όποιους ξεχνούν την πνευματική τους καλλιέργεια στο δημόσιο βίο τους.
Ακολουθούν 6 από τις πιο διάσημες λογοτεχνικές αντιπαλότητες που αποδεικνύουν ότι οι συγγραφείς μπορούν να είναι και φλογεροί πέραν από εύγλωττοι.
«Μάθε μπαλίτσα», διαβάζοντας τα 8 λογοτεχνικά κινήματα του 21ου αιώνα
Aldous Huxley εναντίον George Orwell
Ο Χάξλεϊ και ο Όργουελ φαινόταν ότι θα έπρεπε να είναι σύμμαχοι. Και οι δύο έγραψαν πρωτοποριακά δυστοπικά μυθιστορήματα που άλλαξαν για πάντα την αντίληψή μας για το είδος και για τον χαοτικό κόσμο μας. Ο Χάξλεϊ δίδασκε τον Όργουελ ακόμη και στο Ίτον! Δεδομένης αυτής της σύνδεσης, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα έργα τους συγκρίνονταν συχνά από τους κριτικούς. Ωστόσο, μια λιγότερο γνωστή μάχη ζυμώθηκε μεταξύ των δύο συγγραφέων.
Ξεκίνησε το 1946, όταν ο Orwell εξέτασε το «We» του Yevgeny Zamyatin. Στην κριτική του, ο Όργουελ κατηγόρησε το έργο «Χαρούμενος νέος κόσμος» του Χάξλεϊ ότι αντλεί έμπνευση από το «We»: “Και τα δύο βιβλία πραγματεύονται την εξέγερση του πρωτόγονου ανθρώπινου πνεύματος ενάντια σε έναν εκλογικευμένο, μηχανοποιημένο, ανώδυνο κόσμο”. Αν και δεν ήταν ένα καυστικό σχόλιο με τα σημερινά δεδομένα, ήταν ένα λογοτεχνικό χτύπημα της παλιάς σχολής. Ο Χάξλεϊ αρνήθηκε σθεναρά οποιαδήποτε λογοκλοπή, υποστηρίζοντας ότι δεν είχε καν ακούσει για το «We». Η ένταση υπήρχε έντονα μέχρι το 1949, αφού ο Όργουελ δημοσίευσε το «1984».
Σε μια επιστολή προς τον Orwell, ο Huxley εξήρε το «1984» ως “βαθιά σημαντικό”, αλλά γρήγορα άλλαξε ρότα, λέγοντας ουσιαστικά στον Orwell: “Καλή προσπάθεια, αλλά η δυστοπία μου είναι πολύ πιο ρεαλιστική από τη δική σου”. Ο Χάξλεϊ υποστήριξε ότι ένα μέλλον που δημιούργησε εκείνος ήταν περισσότερο ρεαλιστικός από τον ολοκληρωτικό εφιάλτη του Όργουελ.
Οι δύο τους δεν έλυσαν ποτέ τις διαφορές τους, αφήνοντας αυτή τη διαμάχη να σιγοβράζει για χρόνια.
Παλαμάς εναντίον Κωνσταντίνου Καβάφη
Ο Παλαμάς, ηγετική μορφή της ποιητικής γενιάς του 1880 δεν ήταν ακριβώς ενθουσιασμένος με τη νέα, αντισυμβατική κατεύθυνση που έπαιρνε η ποίηση του Καβάφη. Ενώ το έργο του Καβάφη αγκάλιαζε ένα μοντέρνο, κοσμοπολίτικο ύφος, ο Παλαμάς δεν είχε ποτέ επιχειρήσει στο εξωτερικό και είχε τις ρίζες του ποιητικού του ύφους στον λυρισμό της φύσης. Οι στίχοι του ήταν ομοιοκατάληκτοι, γραμμένοι στη δημοτική ελληνική γλώσσα και γεμάτοι διακοσμητικά επίθετα.
Αντίθετα, ο Καβάφης πειραματίστηκε με τον ελεύθερο στίχο και εξερεύνησε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που έσπρωχνε τα όρια της παραδοσιακής ποίησης. Αυτό εξόργισε τον Παλαμά. Απέρριψε το έργο του Καβάφη, λέγοντας πως: «τα ποιήματά του Καβάφη ομοιάζουν με ρεπορτάζ από τους αιώνες και όχι από τα καλύτερα» και χαρακτήρισε την ποίηση του ως ««ανορθόδοξη ερωτική θεματογραφία».
Χρόνια αργότερα, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος αναστοχάστηκε αυτή την αντιπαλότητα:
«Τεράστιο θέμα αυτό. Ο Παλαμάς άλλοτε ήταν λυσσασμένος απέναντι στον Καβάφη και άλλοτε πιο μετριοπαθής στις δηλώσεις του. Φοβούνταν τον Καβάφη διότι διαισθανόταν ότι το μέλλον ανήκει στον Καβάφη, που κατέκτησε την παγκόσμια αποδοχή. Ο μεγάλος Παλαμάς κατέρρευσε, και αυτό είναι γεγονός. Δεν ενδιαφέρει πια κανέναν η κόντρα μεταξύ τους. Ο Καβάφης, όπως είχα πει και στο παρελθόν, καλπάζει! Ξέρεις τι θα πει να πληθαίνουν οι άνθρωποι που σ’ αγαπούν και σε πιστεύουν; Ας αναλογιστούμε πόσοι σήμερα έχουν αυτή την τύχη».
9 λογοτέχνες που «δεν πρέπει» να διαβάσεις αν δε θες να πάθεις κατάθλιψη
Henry James εναντίον H.G. Wells
Ο Henry James και ο H.G. Wells ξεκίνησαν ως φίλοι, που τους συνέδεε ο αμοιβαίος σεβασμός για το έργο του άλλου. Ωστόσο, η φιλία τους χάλασε εξαιτίας μιας θεμελιώδους διαφωνίας σχετικά με τον σκοπό της λογοτεχνίας. Ο Wells επέκρινε τον James ότι αντιμετώπιζε τη λογοτεχνία ως τέχνη για χάρη της τέχνης, ενώ ο Γουέλς την έβλεπε ως εργαλείο, παρομοιάζοντάς την ως προς τη λειτουργία της με την αρχιτεκτονική.
Τα πράγματα πήραν άσχημη τροπή το 1915, όταν ο Wells δημοσίευσε το «Boon», ένα σατιρικό μυθιστόρημα που χλεύαζε τον τρόπο γραφής του James. Αυτό ήταν υπερβολικό για τον Τζέιμς, ο οποίος αντέδρασε κατηγορώντας τον Γουέλς ότι παρήγαγε “θολό και ακατάσχετο” έργο (αποκαλώντας το ουσιαστικά φλύαρη ανοησία). Ο Wells από την άλλη πλευρά, αντέδρασε αποκαλώντας τον Τζέιμς “οδυνηρό ιπποπόταμο”. Οι χαρακτηρισμοί κλιμακώθηκαν μέσα από μια σειρά άσχημων επιστολών και τελικά η φιλία τους διαλύθηκε.
Mark Twain εναντίον Jane Austen
Αν και η Jane Austen πέθανε πολύ πριν γεννηθεί ο Mark Twain, αυτό δεν εμπόδισε τον Mark Twain να ρίξει μερικές βάναυσες βολές στο έργο της. Ο Twain είχε μια έντονη αντιπάθεια για τα μυθιστορήματα της Jane Austen, ιδιαίτερα για το «Περηφάνια και Προκατάληψη». Έφτασε στο σημείο να ισχυριστεί ότι η Jane Austen έπρεπε να είχε εκτελεστεί για τα “λογοτεχνικά της εγκλήματα”.
Σ’ ένα διαβόητο παραλήρημα, ο Mark Twain είπε ότι δεν μπορούσε καν να ασκήσει κριτική στο έργο της Jane Austen χωρίς να γίνει έξαλλος: «Κάθε φορά που διαβάζω το Περηφάνια και Προκατάληψη, θέλω να την ξεθάψω και να τη χτυπήσω στο κρανίο με το ίδιο της το κόκαλο της κνήμης.» Δήλωσε επίσης ότι κάθε βιβλιοθήκη βελτιωνόταν από την απουσία των βιβλίων της Jane Austen.
Δεδομένου ότι η Austen δεν ήταν ζωντανή για να υπερασπιστεί τον εαυτό της, ο Mark Twain παίρνει τη νίκη εδώ για την αδυσώπητη περιφρόνησή του. Τσακώθηκε ολίγον μόνος του, που λέμε.
Charles Dickens vs Hans Christian Andersen
Στη δεκαετία του 1850, ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν ήταν μεγάλος θαυμαστής του Κάρολου Ντίκενς, περιγράφοντάς τον ως “έναν από τους πιο συμπαθητικούς ανθρώπους που γνωρίζω”. Η αγάπη του Άντερσεν δεν ήταν αμοιβαία. Όταν ο Άντερσεν ζήτησε να μείνει με τον Ντίκενς κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψής του στην Αγγλία, ο Ντίκενς συμφώνησε απρόθυμα. Ωστόσο, ο Άντερσεν υπερέβη την ημερομηνία υποδοχής του – κατά τέσσερις εβδομάδες.
Η παρατεταμένη επίσκεψη ενοχλούσε τον Ντίκενς, ο οποίος άφησε ένα σημείωμα στον ξενώνα αφού ο Άντερσεν τελικά αναχώρησε: “Ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν κοιμήθηκε σ’ αυτό το δωμάτιο για πέντε εβδομάδες- που στην οικογένεια φαίνεται ΑΙΩΝΑΣ!” Ο Ντίκενς δεν τον κάλεσε ποτέ ξανά και τελικά διέκοψε εντελώς την επικοινωνία.
4 «αιρετικά» σχολικά βιβλία που καταργήθηκαν από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα
Salman Rushdie εναντίον του κόσμου
Ο Salman Rushdie έχει αποκτήσει τη φήμη μιας από τις πιο μαχητικές φιγούρες της λογοτεχνίας, βάζοντας τα με μια σειρά αντιπάλων, από συναδέλφους συγγραφείς μέχρι δημόσια πρόσωπα. Μια από τις πιο αξιοσημείωτες συγκρούσεις του ήταν με τον John Updike. Αφού ο Updike επέκρινε το μυθιστόρημα του Rushdie «Shalimar the Clown» το 2006, ο Rushdie ανταπάντησε κοροϊδεύοντας την ερώτηση του Updike σχετικά με το όνομα ενός από τους χαρακτήρες, λέγοντας: «Γιατί όχι; Κάπου στο Λας Βέγκας, υπάρχει πιθανώς μια αρσενική πόρνη που ονομάζεται ‘John Updike.»
Ο Rushdie απέρριψε επίσης το επερχόμενο μυθιστόρημα του Updike, χαρακτηρίζοντάς το «πέρα για πέρα απαίσιο» και μάλιστα αναφέρθηκε στο έργο του Updike ως “σκουπίδι”. Όταν ρωτήθηκε για την ωμότητα του, ο Rushdie απάντησε αδιαμαρτύρητα ότι είχε κάθε δικαίωμα να απαντήσει επειδή ο Updike ήταν “πραγματικά αγενής”.
Η πιο διάσημη λογοτεχνική διαμάχη του Rushdie, ωστόσο, μπορεί να είναι με τον John le Carré. Η 14χρονη διαμάχη τους ξεκίνησε όταν ο le Carré επέκρινε τον Rushdie στο «The Guardian» το 1989. Ο Rushdie ανταπέδωσε, υπενθυμίζοντας στον le Carré ότι είχε υποστηρίξει τη δυσφήμιση εναντίον του κατά τη διάρκεια της διαμάχης για τους «Σατανικούς Στίχους.» Οι προσβολές πήγαιναν πέρα δώθε, με τον Rushdie να χαρακτηρίζει τον le Carré “πομπώδη κώλο” και τον le Carré να απαντά με τον ίδιο τρόπο. Τελικά συμφιλιώθηκαν το 2011, αλλά επρόκειτο για μια διαμάχη.
William Faulkner vs Ernest Hemingway
Άλλες αξιοσημείωτες συγκρούσεις περιλαμβάνουν το χτύπημα του William Faulkner στον Ernest Hemingway επειδή δεν χρησιμοποιούσε ποτέ σύνθετες λέξεις, στο οποίο ο Hemingway απάντησε με πνευματώδη τρόπο: “Καημένε Φόκνερ. Πιστεύει πραγματικά ότι τα μεγάλα συναισθήματα προέρχονται από τις μεγάλες λέξεις; Ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ έριξε αργότερα τα βέλη του στον Χέμινγουεϊ, δηλώνοντας ότι απεχθανόταν το έργο του.
