Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης συνεχίζει ακάθεκτο για 59η χρονιά, με μια τεράστια συλλογή ταινιών, παλιών και καινούριων, σε παγκόσμια πρεμιέρα ή και πρώτη ελληνική προβολή, με ποικιλία κατηγοριών, αφιερωμάτων, ειδικών προβολών που ικανοποιεί τις προτιμήσεις και τις διαθέσεις παλιών κινηματογραφόφιλων και νέων φίλων του σινεμά. Εμείς κάναμε μια περιήγηση στις διάφορες κατηγορίες του Φεστιβάλ με αναφορές σε ορισμένες ταινίες που κέντρισαν το ενδιαφέρον μας.
Διεθνές Διαγωνιστικό
Στο διεθνές διαγωνιστικό του Φεστιβάλ βρίσκονται 15 ταινίες, ανάμεσα τους οι ελληνικές συμπαραγωγές Η δουλειά της του Νίκου Labôt (Ελλάδα, Γαλλία, Σερβία) μετά την προβολή της στο Φεστιβάλ Toronto, το Φυγαδέυοντας τον Χέντριξ (Κύπρος, Γερμανία, Ελλάδα) του Μάριου Πιπερίδη, που κέρδισε στο Διεθνές Διαγωνιστικό του Φεστιβάλ Tribeca και το The Waiter του Στηβ Κρικρή, ηθοποιού του Κυνόδοντα (2009) στην πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του ως σκηνοθέτη. Θετικές κριτικές στις Κάννες απέσπασαν και Οι θεριστές του ελληνικής καταγωγής νοτιοαφρικανού Ετιέν Καλός (Νότια Αφρική, Ελλάδα, Γαλλία, Πολωνία), σαν μια εναλλακτική προσέγγιση των βιβλικών Κάιν και Άβελ. Στην ίδια κατηγορία, ενδιαφέρον παρουσιάζει το Διαβολόψαρο του Πουτσιπόνγκ Αρουνπένγκ (Ταϊλάνδη), μια διαφορετική προσέγγιση στην έννοια της φιλοξενίας, που απέσπασε το βραβείο Ορίζοντες στο Φεστιβάλ της Βενετίας και το Εμείς τα ζώα του Τζερεμάια Ζέιγκαρ (ΗΠΑ), που αποτυπώνει την ζωή μιας οικογένειας της εργατικής τάξης με τις ανασφάλειες και τις προσωπικές της ρήξεις.
Στις ταινίες με θεματική τις αποτυπώσεις της σύγχρονης ζωής, βρίσκονται επίσης και η Σοφία της Μεριέμ Μπενμπαρέκ (Γαλλία, Κατάρ), με βραβείο σεναρίου στις Κάννες, που καταγράφει την απάνθρωπη θέση της γυναίκας στο Μαρόκο, η Μεϊλί του Ζου Ζου (Ταϊβάν), με το σκόπευτρο στη ζωή της σύγχρονης Κίνας. Το Σόκρατες, επίσης, του Άλεξ Μοράτο (Βραζιλία), κινεί το ενδιαφέρον, καθώς μιλά από την οπτική ενός εφήβου για την σκληρότητα της ζωής και την αγάπη, με συντελεστές νεαρούς 16-20 ετών από υποβαθμισμένες κοινότητες της Βραζιλίας. Από την άλλη, για τους φίλους του παράδοξου και σχετικά αντισυμβατικού, οι Ισόβιοι δεσμώτες του Άρον Σίμπεργκ (ΗΠΑ), περιπαίζει με τα πρότυπα ομορφιάς και την γραμμή μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας ενώ ταυτόχρονα Ο ένοχος του Γκούσταβ Μίλερ (Δανία), τοποθετεί την ένταση και δράση του θρίλερ αποκλειστικά μέσα στον κλειστοφοβικό χώρο ένος αστυνομικού τμήματος.
Ματιές στα Βαλκάνια
Οι Ματιές στα Βαλκάνια ανοίγονται στον κόσμο της Βαλκανικής χερσονήσου και μας συστήνουν σημαντικές ταινίες από τις γειτονικές μας χώρες. Ανάμεσα τους το Έχεις τη νύχτα του Ιβάν Σάλατιτς (Μαυροβούνιο, Σερβία, Κατάρ) είναι η πρώτη ταινία του Μαυροβουνίου που προβάλλεται στο ΦΚΘ και καταπιάνεται με τα κοινωνικοοικονομικά σκοτάδια του Μαυροβουνίου. Επίσης, η βραβευμένη στο Φεστιβάλ του Locarno και η επίσημη πρόταση της Ρουμανίας για υποψηφιότητα στα Όσκαρ το Αδιαφορώ αν καταγραφούμε στην Ιστορία ως βάρβαροι του Ράντου Ζούντε (Ρουμανία, Τσεχία, Γαλλία, Βουλγαρία, Γερμανία), αποτελεί μια καταγραφή της ιστορίας της χώρας κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο με ένα σαρκαστικό σχόλιο πάνω στην εθνικόφρονη αντίληψη. Κοντά στην επικαιρότητα το Lemonade της Ιοάννα Ουρικάρου (Ρουμανία, Καναδάς, Γερμανία, Σουηδία), προσεγγίζει το προσφυγικό στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, απομυθοποιώντας το αμερικάνικο όνειρο. Βραβευμένο στο Sundance, oι Πεταλούδες του Τόλγκα Καρατσελίκ από την υψηλά σε κινηματογραφικό επίπεδο γειτονική μας Τουρκία, κάνει λόγο για την οικογενειακή ζωή και την αποκατάσταση των οικογενειακών σχέσεων.
Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου
Από εγχώριες δημιουργίες το Φεστιβάλ συνεχίζει και φέτος με μια ιδιαίτερη κατηγορία στο Ελληνικό Σινεμά, συνολικά 12 νέων ελληνικών ταινιών. Πέρα από τις τρεις συμπαραγωγές που αναφέραμε και βρίσκονται στο Διεθνές Διαγωνιστικό, στην κατηγορία αυτή βρίσκεται και η νέα ταινία του Άγγελου Φραντζή Ακίνητο ποτάμι (Ελλάδα, Γαλλία, Λετονία), μια δραματική ταινία για ρήξη των δεσμών ενός ζευγαριού, γυρισμένη στα παγωμένα τοπία της Σιβηρίας. Τα δάκρυα του βουνού του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου (Ελλάδα), γυρίζουν στις αρχές του προηγούμενου αιώνα και μιλούν για τη λησμονιά, την απομόνωση και τα αδιέξοδα μιας ομάδας μαστόρων πέτρας. Από την άλλη, Το Ελεύθερο θέμα της Στέλλας Θεοδωράκη (Ελλάδα, Γαλλία) κινείται από μια εργασία με ελεύθερο θέμα φοιτητών της Σχολής Καλών Τεχνών και στα όρια που μπορεί να οδηγήσει μια τέτοια ελευθερία.
Ανοιχτοί Ορίζοντες
Στις υποψηφιότητες για βραβείο κοινού είναι και οι Ανοιχτοί Ορίζοντες και φέτος, με σύγχρονες ταινίες από διάφορες γωνιές του κόσμου. Η Καρμέν και Λόλα της Ισπανίδας Αράντσα Ετσεβαρία ( Αργεντινή, Βραζιλία, Γαλλία, Ισπανία), δύο Ρομά που πάνε κόντρα στην κομφορμιστική κοινωνία τους και τολμούν να ονειρευτούν την κοινή ζωή τους. Το Ονειρεύομαι τη Φλοριανόπολις της Sueño Florianópolis (Αργεντινή, Βραζιλία, Γαλλία, Ισπανία) μας ταξιδεύει από την Αργεντινή στην Βραζιλία με διάθεση καλοκαιρινή, καθιερώνοντας τις καλοκαιρινές διακοπές ως τρόπο ζωής. Ο κόσμος σου ανήκει του Ρομέν Γαβρά ( Γαλλία), γιού του μεγάλου σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά, έρχεται με μια μάλλον σαρκαστική γκανγκστερική ταινία και φέρνει στο προσκήνιο τη δυσκολία της διαφυγής από τον λαβύρινθο του υποκόσμου. Μπορεί να απαγορεύτηκε στην χώρα παραγωγής του, αλλά το Rafiki της Ουανούρι Καχίου (Κένυα, Νότια Αφρική, Γαλλία, Ολλανδία, Γερμανία) βρίσκεται μεταξύ άλλων και στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και σπάει τα συντηρητικά δεσμά του Ναϊρόμπι και αφουγκράζεται την ορμή του νεανικού έρωτα.
Αφιερώματα
Queer Κινηματογράφος
Για πρώτη χρονιά, το Φεστιβάλ πραγματοποιεί μια κινηματογραφική αναδρομή στην ιστορία του queer ελληνικού σινεμά και των δημιουργών του, ξεκινώντας από την ρηξικέλευθη και πρώτη του είδους, Vortex ή το πρόσωπο της Μέδουσας (1967), του Νίκου Κούνδουρου, σε μια ενδιαφέρουσα ανάγνωση του υπολανθάνοντος περιεχομένου. Τον ακολούθησαν Φωτόπουλος (Ορέστης, 1969), Σπετσιώτης (Καλλονή, 1977) και Σταύρακας (Μπέτυ, 1979), διαγράφοντας μια ιδιαίτερη και εκρηκτική πορεία στην queer εικονογραφία ως το 1980, οπότε εγκαινιάστηκε μια νέα εποχή στην αποτύπωση της διαφορετικότητας.
Το 1981, ο Γιώργος Κατακουζηνός, με τον εμβληματικό Άγγελο (1982), ταράζει τα νερά της εποχής, ενόσω ο Σπετσιώτης αναπτύσσει δυναμικά τη φιλμογραφία του (Στην Αναπαυτική Μεριά, Μετέωρο και Σκιά). Στο προσκήνιο έρχονται οι Χρήστος Βούπουρας (…λιποτάκτης, 7 θυμοί), Κωνσταντίνος Γιάνναρης (Τρώες, Caught Looking, North of Vortex, Μια θέση στον ήλιο), Χρήστος Δήμας (Ένας ουρανός γεμάτος αστέρια, Tender, Ανάσα, Αμερικάνος), Πάνος Κούτρας (Η επίθεση του γιγαντιαίου μουσακά, Στρέλλα) και Κώστας Ζάπας (Η Ανταρσία της Κόκκινης Μαρίας) που δημιούργησαν αδρές και πληθωρικές αποτυπώσεις, δημιουργώντας μια πλούσια και πολυθεματική παρακαταθήκη για τους μελλοντικούς κινηματογραφιστές στο χώρο της ΛΟΑΤΚΙ+ πραγματικότητας.
Φετινή είσοδος στην queer ταινιοθήκη, η ταινία Obscuro Barroco (2018), της Ευαγγελίας Κρανιώτη, με την οποία αναμένεται να κλείσει το πρόγραμμα προβολών του αφιερώματος. Αισθητή ωστόσο θα παραμείνει η απουσία της φιλμογραφίας του Αλέξη Μπίστικα.
“Πριν Ξεσπάσει το Κύμα” – Ρουμάνικο Σινεμά
Το Ρουμάνικο σινεμά έχει χαράξει τη δική του πορεία στο κινηματογραφικό γίγνεσθαι, χαρίζοντας μας τολμηρές και στιβαρές δημιουργίες, που κρατούν φωτεινό το αστέρι του. Πριν όμως “ξεσπάσει το (νέο) κύμα” στο ρουμάνικο κινηματογράφο, υπήρξαν κάποιοι θαρραλέοι και ευρηματικοί δημιουργοί που αψήφησαν τη λογοκρισία ενός κλειστού καθεστώτος και έστρωσαν το δρόμο για την αλλαγή.
Ένας από τους πρωτοπόρους υπήρξε ο Λουτσιάν Πιντιλιέ, με την ταινία Αναπαράσταση (1969), που του κόστισε την πρώτη απαγόρευση από τον Νικολάε Τσαουσέσκου. Ο Πιντιλιέ, υπήρξε η ενσάρκωση του ρουμανικού κινηματογράφου, χαρισματική φυσιογνωμία που στιγμάτισε την εποχή του, γι’ αυτό άλλωστε και εξοστρακίστηκε από το καθεστώς. Αξιοσημείωτη ταινία είναι και η Πρόβα Μικροφώνου (1980) του Μίρτσεα Ντάνιελιουκ, το Μη κρέμεστε απ’το παράθυρο (1993) του Ναέ Καρανφίλ και το Γερή Μπάζα (2001), του Κρίστι Πούιου, υποσχόμενου και “παρασημοφορημένου” σε Βερολίνο και Κάννες.
Πρόσωπα
Τα πρώτα πρόσωπα που τιμώνται στο φετινό Φεστιβάλ, είναι οι Κριστόμπαλ Λεόν και Χοακίν Κοσίνια, ένα καλλιτεχνικό δίδυμο από τη Χιλή με πλούσια φιλμογραφία στα μικρού μήκους, βασισμένη σε παραστάσεις από γλυπτική, εικαστικά και περφόρμανς. Η Λουσία (2007), γνώρισε τη μεγαλύτερη αναγνώριση, ενώ αξιοσημείωτες είναι και Το Ελάχιστο Δωμάτιο (2009), η Κιβωτός (2011) και οι Άνδεις (2012).
Ακολουθεί αφιέρωμα στον πρωτοπόρο animator, Ιορδάνη Ανανιάδη, ο οποίος εισήγαγε τη δική του αισθητική απεικόνιση στο χώρο των cartoon, με την ταινία του Κύκλος (1981) να έχει συμπεριληφθεί στις 250 καλύτερες ταινίες animation του IndieWire από το 1895 ως το 2012.
Τέλος, ιδιαίτερη μνεία θα γίνει στον Χάιμε Ροσάλες και τη Νάνουκ Λέοπολντ. Μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του σύγχρονου ισπανικού κινηματογράφου, ο Ροσάλες, εκπροσωπείται με μια σειρά ταινιών, εκ των οποίων ξεχωρίζουν Οι ώρες της ημέρας (2003) και το Όνειρο και σιωπή (2012). Η Λέοπολντ, ιδιαίτερη προσωπικότητα και παρουσία στο ολλανδικό σινεμά και μακρά παρουσία στη Μπερλινάλε, θα εκπροσωπηθεί με οκτώ ταινίες εκ των οποίων ξεχωρίζουν ιδιαίτερα η Γκέρνζι (2005) και το Cobain (2018).
Μικρού Μήκους
Ιδιαίτερη είναι και η αναφορά που γίνεται στις ταινίες που βραβεύτηκαν στο φετινό Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους της Δράμας. Ξεχωρίζουν οι ταινίες Άβανος του Παναγιώτη Χαραμή, Quidnunc του Χάρη Αγιώτη, Νάρκη, του Δημήτρη Τσαλαπάτη, Τέταρτος Τοίχος, του Δημήτρη Γκότση και Η τελευταία κόρη της Εύης Καραμπάτσου.
Παρουσιάζονται ωστόσο και ταινίες μικρού μήκους από τα Βαλκάνια, με το Για κοίτα τη (2017), του Γκόραν Στόλεφσκι να παρουσιάζει την επαμφοτερίζουσα φύση του ανθρώπου ενώ παλεύει με τα φυλετικά στερεότυπα της θρησκευτικής πίστης και το Χριστουγεννιάτικο Δώρο (2018) του Μπογκτάν Μουρεσάνου, στην Ρουμανία του Τσαουσέσκου όπου ένας πατέρας κινδυνεύει από το καθεστώς εξαιτίας ενός “διαφορετικού” γράμματος στον Άη-Βασίλη.
Νέες Ενότητες και Σημεία Αναφοράς
Από το φετινό Φεστιβάλ δε θα μπορούσε να λείπει η ενότητα “Virtual Reality” και το “Εκτός Συναγωνισμού”, στο οποίο συμμετέχουν ταινίες που έχουν ήδη βραβευτεί, όπως το Μη μ’αγγίζεις (2018), της Αντίνα Πιντιλιέ.
Νέες υποκατηγορίες εντάσσονται στην κεντρική κατηγορία “Ανοιχτοί Ορίζοντες”, μία εκ των οποίων, είναι η υποκατηγορία “Another Take”, εστιάζοντας σε παραγωγές νέων και πολλά υποσχόμενων σκηνοθετών, όπως ο Μάτς Γκρόρουντ με την ταινία Ο Πύργος (2018), ο Λί Τσένγκ με το Χοσέ (2018) και η Αλεχάντρα Μάρκες Αμπέγια με την ταινία Τα καλά κορίτσια (2018). Άλλη μια ενδιαφέρουσα υποκατηγορία είναι και τα “Μαθήματα Ζωής” με ταινίες που εστιάζουν θεματολογικά στην εκπαίδευση όλων των βαθμίδων, όπως η Νιότη (2018) του Φιλίπ Λεσάζ και η Σκουριά (2018), του Αλί Μουριτίμπα.
Καλή προβολή!
Κείμενο: Κατερίνα Καρπούζη, Ξένια Χαμίτη
