– “Λένε ότι είναι 5 εκατοστά το δευτερόλεπτο.”
– “Ε; Τι πράμα;”
– “Η ταχύτητα με την οποία τα άνθη της κερασιάς πέφτουν στο έδαφος. Είναι 5 εκατοστά το δευτερόλεπτο.”
Έτσι ακριβώς ξεκινάει η ταινία-anime 5 Centimeters per Second (μετάφραση: 5 Εκατοστά το Δευτερόλεπτο), της οποίας παραγωγός, σεναριογράφος και σκηνοθέτης είναι ο διάσημος πλέον Makoto Shinkai, που τα δυτικά media τείνουν να τον παρουσιάζουν ως τον “δεύτερο Hayao Miyazaki”, τον πασίγνωστο σκηνοθέτη του Studio Ghibli. Αν και έγινε παγκοσμίως γνωστός με την ταινία του Your Name (2016), η οποία αυτή τη στιγμή είναι πρώτη στη λίστα εσόδων ταινιών anime, το 5 Centimeters per Second αποτελεί ένα έργο υψηλής αισθητικής, στο οποίο άρχισε να διαγράφεται ξεκάθαρα το ξεχωριστό στυλ και ταλέντο του συγκεκριμένου καλλιτέχνη.
Η πρώτη προβολή του 5 Centimeters per Second πραγματοποιήθηκε στο Τόκιο στην περιοχή Shibuya στις 3 Μαρτίου του 2007 και σε αντίθεση με τη συνήθη τακτική που ακολουθούν οι Ιάπωνες να μεταφέρουν σε anime ήδη υπάρχοντα manga, το ομώνυμο manga εκδόθηκε έπειτα από την προβολή της ταινίας. Ο ίδιος ο Makoto Shinkai το συστήνει ως πιο ολοκληρωμένο, καθώς διαθέτει περισσότερο χώρο και χρόνο για την ανάλυση των χαρακτήρων.
Η Ιστορία – Το Τραίνο που αντί να Ενώνει Χωρίζει
Η ταινία αποτελείται από τρία μέρη, τα οποία φέρουν ξεχωριστούς τίτλους (α. Άνθη Κερασιάς/ β. Κοσμοναύτης/ γ. 5 Εκατοστά το Δευτερόλεπτο) και περιγράφουν την ιστορία του Takaki Tono και της Akari Shinohara από τον παιδικό τους έρωτα μέχρι την αναπόφευκτη απομάκρυνσή τους ως ενήλικες. Η ιστορία ξεκινάει με τον δεκατριάχρονο Takaki, που αποφασίζει να ταξιδέψει μέχρι το σχετικά κοντινό στο Τόκιο Tochigi, όπου έχει μετακομίσει η πρώην συμμαθήτριά του Akari λόγω της δουλειάς των γονιών της. Ο ίδιος θα χρειαστεί να φύγει σε λίγο καιρό από το Τόκιο για τον ίδιο λόγο και να μείνει στην Kagoshima, η οποία βρίσκεται στο εκ διαμέτρου αντίθετα νότιο άκρο της Ιαπωνίας. Είναι επομένως η τελευταία τους ευκαιρία να μπορέσουν να βρεθούν από κοντά πριν μοιραία απομακρυνθούν λόγω της μεγάλης απόστασης που θα τους χωρίζει.
Ο Takaki επιβιβάζεται στο τραίνο, αλλά παρότι είναι Μάρτιος, το χιόνι αρχίζει να πέφτει πυκνό οδηγώντας ακόμη και τα υπερβολικά ακριβή ιαπωνικά τραίνα σε τρομερή καθυστέρηση. Όταν φτάνει, ανακαλύπτει έκπληκτος ότι παρά την αργοπορία η Akari τον περιμένει στον σταθμό. Αν και δεν μπόρεσαν να θαυμάσουν μαζί τα άνθη της κερασιάς όπως είχαν συμφωνήσει, μοιράζονται το πρώτο τους φιλί κάτω από τις νιφάδες του χιονιού που στροβιλίζονται σαν κατάλευκα πέταλα λουλουδιών.
Παρά την αγνή αγάπη τους, η πραγματικότητα σταδιακά αρχίζει να τους αποξενώνει. Όπως αναφέρεται και στο τέλος της ταινίας, το 5 Centimeters per Second αποτελεί “μία αλυσίδα μικρών ιστοριών για την απόσταση που [εν τέλει] τις χωρίζει”. Αν και τα συναισθήματα του Takaki παραμένουν ζωντανά ανά τα χρόνια, οι δύο ήρωες μοιραία απομακρύνονται ο ένας από τον άλλον. Χαρακτηριστική η σκηνή του έργου κατά την οποία, ενήλικες πλέον, ο Takaki και η Akari συναντιούνται τυχαία στο Τόκιο. Τη στιγμή που γυρίζουν να κοιτάξουν ο ένας τον άλλον, ένα τραίνο περνάει από μπροστά τους εμποδίζοντας το βλέμμα τους και κατ’ επέκταση τη συνάντησή τους.
Το 5 Centimeters per Second μάς θυμίζει μέσα από τη λυρική αισθητική του το μείζον παράδοξο του σύγχρονου κόσμου μας: αν και η τεχνολογία έχει αναπτυχθεί τόσο πολύ, η απόσταση ανάμεσα στους ανθρώπους και τα συναισθήματά τους φαίνεται να έχει δυστυχώς αυξηθεί. Ο ίδιος ο Makoto Shinkai αναφέρει σε συνέντευξή του στο Electric Sheep ότι οι καταστάσεις που δημιουργούνται στις ανθρώπινες σχέσεις λόγω της απόστασης αποτελούν ένα θέμα που τον ενδιαφέρει ιδιαίτερα. Αν μελετήσουμε τα παραδείγματα που προκύπτουν στο συγκεκριμένο του έργο, θα λέγαμε ότι η απόσταση και η ανεπαρκής δύναμη της τεχνολογίας να την καλύψει με ουσιαστικό τρόπο οδηγούν στον σταδιακό μαρασμό των ανθρώπινων σχέσεων.
Τα διάσημα τραίνα της Ιαπωνίας, που εξυπηρετούν κατά κόρον στις μετακινήσεις τους το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, δεν καταφέρνουν να ενώσουν τους δύο ήρωες. Το κινητό, το σημαντικότερο μέσο επικοινωνίας της σύγχρονης πραγματικότητάς μας, δεν καταφέρνει να προσεγγίσει ούτε στο ελάχιστο τα λόγια που ειπώθηκαν μεταξύ τους όταν είχαν όντως καταφέρει να συναντηθούν. Επικοινωνώντας ως έφηβος με την Akari μέσω SMS, ο Takaki αναρωτιέται ξαφνικά πώς ή πότε άρχισε να ‘μιλάει’ τόσο τακτικά με έναν ξένο. Τα εργαλεία που θεωρητικά εκμηδενίζουν τις αποστάσεις απεικονίζονται ως μέσα που, αντί να γεφυρώνουν, απομακρύνουν αθόρυβα και ύπουλα μέσα από την απρόσωπη ψυχρότητά τους.
Όνειρο και Φύση
Υπάρχει άραγε διέξοδος από αυτή τη σταδιακή συναισθηματική απομάκρυνση που βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος; Παρά τον μελαγχολικό τόνο του έργου, ο Makoto Shinkai συνθέτει σκηνές αισιοδοξίας, που χαρακτηρίζονται από υψηλή καλλιτεχνική αισθητική. Στις σκηνές αυτές πρωταγωνιστούν δύο στοιχεία, η φύση και το όνειρο, που όσο κι αν προσπαθεί να τα καταπνίξει η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, παραμένουν ωστόσο σημεία αναφοράς, φωτεινές λάμψεις που καθοδηγούν τις ζωές των ανθρώπων.
Πράγματι, τα άνθη της κερασιάς και το χιόνι ενώνουν τους ήρωες ως παιδιά, τα όνειρα του Takaki τον ενώνουν με την Akari ως έφηβο. Μέσα σε αυτά τα όνειρα ο Takaki οραματίζεται αυτόν και την Akari να παρακολουθούν μία μεγαλειώδη ανατολή ηλίου σε έναν απομακρυσμένο πλανήτη. Η απόσταση που χωρίζει τα φυσικά τους σώματα εκμηδενίζεται αμέσως, γίνονται και οι δύο μύστες ενός απαράμιλλου τοπίου γεμάτο φαντασία, φυσική ομορφιά και τρυφερότητα, που περιγράφει απόλυτα το ιδανικό του αγνού τους έρωτα. Μέσα από αυτή τη μεγαλειώδη σκηνή γίνεται εμφανές ότι το 5 Centimeters per Second είναι μία γλυκιά και μελαγχολική υπενθύμιση πως όσα ταχύτατα μεταφορικά μέσα κι αν παραχθούν, όσα υψηλής τεχνολογίας μέσα επικοινωνίας και αν δημιουργηθούν, η ουσιαστική σύνδεσή μας με ένα άλλο ανθρώπινο ον θα καταστεί εν τέλει δυνατή μόνο όταν γίνει αβίαστα, φυσικά και όταν μπορεί μέσα της να αναπνεύσει το όνειρο και η φαντασία. Τότε μόνο ίσως τα άνθη της κερασιάς να σταματήσουν να πέφτουν τόσο γρήγορα και τα πέταλά τους να χορέψουν χαρούμενα για λίγο ακόμη στον αέρα.
