Υπάρχουν στιγμές -ειδικά όταν το ημερολόγιο σηματοδοτεί τη μετάβαση σε ένα νέο έτος- που η πραγματικότητα μοιάζει να εκτείνεται μεταξύ μαγικών αναστοχασμών και εορταστικών φόβων. Σαν να περιμένουμε όλοι μας μια νέα εποχή γεμάτη θαύματα, ενώ παράλληλα κουβαλάμε στη μνήμη μας τις φθαρμένες παραινέσεις του περασμένου έτους. Στη σφαίρα της λογοτεχνίας, κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς διασταυρώνεται με καθημερινά θραύσματα, δίνοντας φωνή τόσο στο χιούμορ και τη ζωντάνια, όσο και στη μελαγχολία και τις σκιές.
Στην εξερεύνηση που ακολουθεί, πέντε διαφορετικοί δημιουργο ο Κώστας Βάρναλης, ο Κωστής Παλαμάς, η Αγγελική Σιδηρά, ο Τάσος Λειβαδίτης, η Κική Δημουλά και η Αριστέα Παπαλεξάνδρου μάς προσφέρουν σκηνές σαν να έχουν ξεπηδήσει από τον καμβά ενός πίνακα που ξεχειλίζει από χρώμα, νοσταλγία και ειρωνεία.
Από τα «σαράντα λαδωμένα φέρετρα» του Βάρναλη μέχρι τα «γκρίζα παράθυρα» της Δημουλά, το πέρασμα του χρόνου γίνεται το κεντρικό πρόσωπο: άλλοτε κοροϊδεύει τις προσδοκίες μας σαν ραγισμένος καθρέφτης, άλλοτε μας σπρώχνει απαλά σε έναν χορό αναμνήσεων που θυμίζει κολλημένο δίσκο γραμμοφώνου και άλλοτε όπως μια σκηνή βγαλμένη από ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν ή του Γούντι Άλεν- αποκαλύπτει τη ζωή σε γηροκομείο ως μια τραγικοκωμωδία, υπερβολικά ανθρώπινη, γεμάτη ειρωνικά χαμόγελα και συγκινητικό πείσμα.
(Διαβάστε τα ποιήματα για την Πρωτοχρονιά παρακάτω)
10 απ’ τα ομορφότερα ελληνικά ποιήματα που «γέννησαν» αυτόν τον κόσμο
Πρωτοχρονιάτικο, Κώστας Βάρναλης
Σαράντα σβέρκοι βωδινοὶ μὲ λαδωμένες μποῦκλες
σκεμπέδες, σταβροθόλωτοι καὶ βρώμιες ποδαροῦκλες
ξετσίπωτοι, ἀκαμάτηδες, τσιμπούρια καὶ κορέοι
ντυμένοι στὰ μαλάματα κ᾿ ἐπίσημοι κι ὡραῖοι.
Σαράντα λύκοι μὲ προβιὰ (γι᾿ αὐτοὺς χτυπᾷ ἡ καμπάνα)
καθένας γουρουνόπουλο, καθένας νταμιτζάνα!
Κι ἀπὲ ρεβάμενοι βαθιὰ ξαπλώσανε στὸ τζάκι,
κι ἀβάσταγες ἐνιώσανε φαγοῦρες στὸ μπατζάκι.
Ὄξ᾿ ὁ κοσμάκης φώναζε: «Πεινᾶμε τέτοιες μέρες»
γερόντοι καὶ γερόντισσες, παιδάκια καὶ μητέρες
κ᾿ οἱ τῶν ἐπίγειων ἀγαθῶν σφιχτοὶ νοικοκυρέοι
ἀνοῖξαν τὰ παράθυρα καὶ κράξαν: «Εἶστε ἀθέοι».
Πρωτοχρονιά Κωστής Παλαμάς
Αγάπες πρώιμες, όψιμες, αλαργινοί καιροί,
τώρα και χτες, πληγές, χαρές, ω ριζικά του κόσμου,
κι εσείς που κάπου ζήσατε, και λιώνετε νεκροί,
κι εσείς με μάτια ολάνοιχτα που ζείτε ακόμα εμπρός μου,
πατρίδα μου, πατρίδες μου, θύμησες, τόποι, νιάτα,
κι εσείς ονείρατα άστρεχτα, κι η ελπίδα εσύ, και ο τρόμος
κι η ορμή, κι εσείς που απάντησα και σύντυχα στη στράτα,
ή καβαλάρης στης ζωής το διάβα ή πεζοδρόμος,
καρποί που μαραγκιάσατε κι εσείς βλαστοί δροσάτοι,
φαντάσματα και πλάσματα, χαρίστρα μου η ψυχή.
Της ρήγισσας Πρωτοχρονιάς μεστό είναι το παλάτι,
διάπλατα σας ανοίγεται, και πλούσιοι και φτωχοί.
Ρήγας κι εγώ, στο ερημικό νησί μου πάντα, ορίζω
το θησαυρό που δίνεται, και δε θε να στερέψει.
—Ξένοι, δικοί μου, φίλοι μου και οχτροί μου, σας χαρίζω
τη λυρική μου σκέψη!
Αγγελική Σιδηρά, «Πρωτοχρονιά στον οίκο ευγηρίας»
Απόψε οι πιτζάμες και τα νυχτικά μείνανε απορημένα, άδεια στα δωμάτια.
Οι γέροι έπλεαν σχεδόν μέσα στα σκούρα τους κοστούμια με τη χαρακτηριστική γυαλάδα, να επιβεβαιώνει τις μνήμες που’χε συσσωρεύσει ο χρόνος.
Τουναντίον οι ηλικιωμένες ασθμαίνανε στα εφαρμοστά κορσάζ. Κιτρινισμένες δαντέλες στους ποδόγυρους και στα μανίκια πασχίζανε να ξεγελάσουν τους ρόζους και τις φλέβες τους.
Η προϊσταμένη έβαλε έναν δίσκο στο γραμμόφωνο. Οι νότες ορμήσανε παρείσακτες στο θλιβερό σαλόνι. Κάποια γριά με καπελάκι βυσσινί ξεκίνησε να κλαίει. Ο τρόφιμος του 73 μ’ εκείνη τη θεόμουρλη του 4 άνοιξαν τον χορό. Σε λίγο ξεθαρρέψαν και σμίξαν τα ρυτιδιασμένα μάγουλά τους. Chick to chick! Κάποιες γριές, ελλείψει καβαλιέρων, χόρευαν μόνες τους. Ακκίζονταν, αφύσικα κουνώντας τα κυρτωμένα τους κορμιά. Ο πατέρας ξέχασε ότι δεν θυμάται πια και άρχισε παράφωνα να μουρμουρίζει τη Ραμόνα. Οι λίγοι επισκέπτες συγγενείς αμήχανοι κοιτάζαμε την ώρα.
Μετά κόλλησε ο δίσκος στο γραμμόφωνο κι επαναλάμβανε συνέχεια:
Ραμόν, Ραμόν, Ραμόν. Αυτό σαν να τους άρεσε. Κουνούσαν ρυθμικά
τ’ ασπρόμαυρα κεφάλια επιδοκιμάζοντας. Ξαφνικά κάποιος γλίστρησε
στο πάτωμα. Οι περισσότεροι, νομίζοντας πως πρόκειται για νούμερο
ακροβατικό, άρχισαν να χειροκροτούν. Στις 10.30’ επιτέλους η προϊσταμένη κήρυξε τη λήξη της γιορτής.
Τάσος Λειβαδίτης – «Ιανουάριος»
Ένας καινούργιος χρόνος. Τι μας περιμένει; Τι θα μας φέρει; Όνειρα, φιλοδοξίες, έρωτες, αινίγματα. Κι ω φτωχά ημερολόγια που ύστερα από τόσες γιορτές τελειώνετε τις μέρες σας μέσα σ’ ένα ρείθρο.
Κική Δημουλά – «Το κοριτσάκι με τα σπίρτα»
Απόγευμα πρωτοχρονιάς
ψυχή στους δρόμους.
Μονάχα κάτι γκρίζο παλαιό
καινούργιου χρόνου.
Τρέμουν από το κρύο
τα σταυροδρόμια και οι γωνίες
σφίγγονται κολλάνε να ζεσταθούν
επάνω σε αλλότριας πατρίδας
πλανόδιους ανθοπώλες
μπουκέτα φασκιωμένα
με αγριωπό χαρτί
και η φτηνή ποιότητα
με τρύπες διανθισμένη γύρω γύρω
από αυτοδίδακτο ψαλίδι καμωμένες
όπως κι εμείς όταν παιδιά
για σχέδια πεινασμένα
σ’ εφημερίδα διπλωμένη ομοιόμορφα
μικρά τετραγωνάκια ψαλιδίζαμε
κι όπως ξεδιπλωνόταν το χαρτί
τι χαρούμενα τι αλλεπάλληλα, τι συμμετρικά
παραθυράκια διάπλατα μάς άνοιγε το μέλλον.
Απόγευμα πρωτοχρονιάς
ψυχή στους δρόμους
μόνο κλειστά μεγάλα γκρίζα παράθυρα
κι ένα φτωχό χιονόνερο που ζητιανεύει χιόνι.
Διαβάστε περισσότερα λογοτεχνικά αποσπάσματα παρακάτω:
- Πώς ερωτεύονται οι νέοι σήμερα; «παράξενα παιδιά προτιμούν να καυλώνουν εξ αποστάσεως παρά…»
- Λεό Μπουσκάλια: «Τα πρόσωπα των ανθρώπων που αγαπάτε δε θα είναι ίδια το πρωί…»
- Έρμαν Έσσε: «Δεν είναι δική μου δουλειά να κρίνω τη ζωή ενός άλλου ανθρώπου. Πρέπει να κρίνω…»
- 11 ασυμβίβαστα αποφθέγματα του Κάβάφη: «Ο παντρεμένος ζει σαν …και ο ανύπανδρος ζει σαν …
- Είχε δίκιο ο Φερνάντο Πεσσόα: «Είμαι αυτός που νομίζω; Μα νομίζω πως είμαι τόσο πολλά πράγματα…»
- Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές: «Ένας άντρας καταλαβαίνει πότε αρχίζει να γερνάει: όταν αρχίζει και μοιάζει με …»
- Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς: «Όταν γεράσεις κι ασπρίσεις …Την ομορφιά σου αγάπησαν στ’ αλήθεια ή σαν ψέμα»
- Χένρι Μίλλερ: «Αν οι άνθρωποι σταματήσουν να πιστεύουν ότι κάποια μέρα θα γίνουν θεοί, τότε σίγουρα θα …»
- Μια φορά κι έναν καιρό ο Έσσε μας είπε: «Όταν φοβόμαστε κάποιον είναι γιατί …»
- 5 φορές που ο Ίψεν είχε δίκιο (και είπε όσα φοβόμασταν να παραδεχτούμε)
- 20 λυτρωτικά αποφθέγματα του Καρλ Γιουνγκ ελέγχουν το ασυνείδητό μας
