Η καθαρεύουσα αποτελεί έναν ανεκτίμητο κρίκο της νεοελληνικής γλώσσας, παρά το γεγονός ότι ακρωτηριάστηκε η χρήση της.
Η μεγαλύτερη ελληνική λέξη με 172 γράμματα ανήκει σε έργο του Αριστοφάνη (ΒΙΝΤΕΟ)
Η καθαρεύουσα δεν είναι πλέον διαδεδομένη και η απόρριψή της συνδέθηκε με πολιτικές συγκρούσεις και τη μεταπολίτευση. Το 1976, ο υπουργός Παιδείας Γεώργιος Ράλλης κατήργησε τη διδασκαλία της καθαρεύουσας στην εκπαίδευση, θεωρώντας το μέτρο ως προοδευτικό και ως έναν τρόπο να τερματιστεί ένας πόλεμος που διήρκεσε πάνω από έναν αιώνα και συνέβαλε στον διχασμό της κοινωνίας.
Οι υποστηρικτές της καθαρεύουσας θεωρούσαν ότι η δημοτική ήταν “τεχνητή” γλώσσα που επιβάλλονταν από την ελίτ, ενώ οι αντίπαλοι υπογράμμιζαν τη σημασία της δημοτικής ως φυσικής γλώσσας του λαού. Παρά την κριτική, η καθαρεύουσα συνέβαλε σημαντικά στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία, παρέχοντας ένα κοινό γλωσσικό υπόβαθρο για συγγραφείς όπως Κοραής, Καβάφης, Σεφέρης και άλλοι.
Η επαναφορά της διδασκαλίας της καθαρεύουσας θα μπορούσε να ενθαρρύνει τους μαθητές να εξερευνήσουν τη γλώσσα πέρα από τους βασικούς γραμματικούς κανόνες και θα παρείχε ένα μέσο για την κριτική ανάλυση της λογοτεχνίας. Ας δούμε 39 φράσεις της καθαρεύουσας, τις οποίες οι περισσότεροι από μας, εκφέρουμε λάθος:
- Εκ των ων ουκ άνευ (και όχι: εκ των ουκ άνευ)
- Υπέρ το δέον (και όχι: υπέρ του δέοντος).
- Όσο(ν) αφορά το θέμα αυτό (και όχι: όσο αναφορά στο θέμα αυτό. Ούτε, βεβαίως, ως αναφορά).
- Στη διαπασών (και όχι: στο διαπασόν)
- Βρέχει επί δικαίους και αδίκους (και όχι: επί δικαίων και αδίκων).
- Εν πάση περιπτώσει (και όχι: εν πάσει)
- Οι στύλοι του Ολυμπίου Διός (και όχι: οι στήλες)
- Εν κρυπτώ και παραβύστω (και όχι: απαραβύστω)
- Απορώ και εξίσταμαι (και όχι: απορώ και εξανίσταμαι)
- Ποιούμαι την νήσσαν (κοινώς: κάνω την πάπια και όχι: ποιώ την νήσσαν)
- Περί πολλά τυρβάζει (και όχι: περί πολλών τυρβάζει)
- Απεκδύομαι την ευθύνη (και όχι: απεκδύομαι της ευθύνης)
- Ελαφρά τη καρδία ( και όχι: με ελαφρά την καρδία)
- Δίνω το «παρών» (και όχι: δίνω το παρόν)
- Δυνάμει (και όχι: εν δυνάμει)
- Ενός εκάστου (και όχι: καθενός εκάστου)
- Ενόψει όσων θα γίνουν (και όχι: ενόψει όσων έγιναν)
- Επί το έργον (και όχι: επί τω έργω)
- παρά πόδα (και όχι: παρά πόδας)
- δει δε χρημάτων… (και όχι: δει δη χρημάτων…)
- θα ανοίξουν τον ασκό του Αιόλου (και όχι: τους ασκούς)
- πόσω μάλλον (και όχι: πόσο μάλλον ή κατά πόσο μάλλον)
- προτέρα κατάσταση (και όχι: προτεραία)
- διεμερίσαντο τα ιμάτια (και όχι διεμοιράσαντο ή διαμοιράσαντο)
- διά του λόγου το ασφαλές (και όχι: διά του λόγου το αληθές)
- εισέπραξε τα επίχειρα (και όχι τα επιχείρια)
- επί ξυρού ακμής (και όχι: επί ξηρού). Ξυρόν= ξυράφι
- των παχιών (ή παχειών) αγελάδων (και όχι: των παχέων)
- παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο (και όχι: απελθέτω)
- πριν αλέκτορα φωνήσαι τρις (και όχι: πριν αλέκτωρ φωνήσει)
- ου γαρ γιγνώσκεις τι τέξεται η επιούσα (και όχι: τεύξεται)
- χάρμα ιδέσθαι (και όχι: χάρμα ειδέναι)
- λάθε βιώσας (και όχι: λάθρα)
- ο, η ελάσσων, το έλασσον (και όχι: το ελάσσον)
- ο, η αυτάρκης, το αύταρκες (και όχι: το αυτάρκες)
- ο, η κακοήθης, το κακόηθες (και όχι: το κακοήθες)
- ο περί ου ο λόγος, αλλά η περί ης ο λόγος , οι περί ων ο λόγος.
- Ανέκαθεν (και όχι: από ανέκαθεν ούτε εξ από ανέκαθεν [!]), μακρόθεν (και όχι: εκ του μακρόθεν)Μαρμάρινο άγαλμα κοιμώμενης Mαινάδας
- από την Αθήνα. Εποχής Αδριανού (117-138 μ.Χ.) Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.
BBC: Η ελληνική λέξη που δε μεταφράζεται, μέσα από μικρές ιστορίες Ελλήνων
