35 αδούλωτα αποφθέγματα των αγωνιστών του 1821

«Ελευθερία ή Θάνατος» ήταν το σύνθημα τους και, πράγματι, πολλοί έδωσαν τη ζωή τους για να απελευθερώσουν την Ελλάδα και να ιδρύσουν το σύγχρονο ελληνικό κράτος.

10 αποφθέγματα του Κολοκοτρώνη που άναψαν τη σπίθα μέσα μας

Η Ελληνική Επανάσταση επηρέασε την παγκόσμια ιστορία πολύ περισσότερο απ’ όσο μπορείς να φανταστείς. Ο Μαρκ Μαζάουερ, διακεκριμένος ιστορικός του Columbia, στο βιβλίο του “Η Ελληνική Επανάσταση: 1821 και η Δημιουργία της Σύγχρονης Ευρώπης”, υιοθετεί μια διπλή προσέγγιση, συνδυάζοντας την διεθνή οπτική με την εστίαση στον τοπικό αγώνα.

Η Ελληνική Επανάσταση, μακριά από μια ενιαία σύγκρουση, αποτελούσε ένα μωσαϊκό περιφερειακών συγκρούσεων. Ξεκινώντας από τις συζητήσεις σε λόγιες εταιρείες και τις μυστικές συναντήσεις της Φιλικής Εταιρείας, ο Μαζάουερ φέρνει στο προσκήνιο τις ποικίλες ομάδες που πολέμησαν για την ελευθερία. Η Ελληνική Επανάσταση, σύμφωνα με τον Μαζάουερ, λειτούργησε ως καταλύτης για την ανάδειξη του έθνους ως της κυρίαρχης μορφής πολιτικής οργάνωσης έναντι του αυτοκρατορικού συστήματος.

Οι αγωνιστές της επανάστασης αυτής θυσιάστηκαν για να εξασφαλίσουν στα παιδιά τους και μετέπειτα έναν λέφτερο ουρανό. Ας δούμε μερικές από τις φράσεις που έχουν πει:

«Να μη παραιτήσω τα όπλα, προτού να ίδω ελεύθεραν την πατρίδα μου και εξωλοθρευμένους τους εχθρούς της» – Όρκος Ιερολοχιτών
«Ως μία βροχή έπεσεν εις όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας μας, και όλοι, και ο κλήρος μας και οι προεστοί μας και οι καπεταναίοι και οι πεπαιδευμένοι και οι έμποροι, μικροί και μεγάλοι, όλοι εσυμφωνήσαμε εις αυτό το σκοπό και εκάμαμε την Επανάσταση…» – Θ. Κολοκοτρώνης, στην ομιλία του στην Πνύκα.
«Είναι καιρός νά αποτινάξωμεν τόν αφόρητον τούτον ζυγόν, νά ελευθερώσωμεν τήν Πατρίδα, νά κρημνίσωμεν από τά νέφη τήν ημισέληνον νά υψώσωμεν τό σημείον, δι’ ου πάντοτε νικώμεν! λέγω τόν Σταυρόν, καί ούτω νά εκδικήσωμεν τήν Πατρίδα, καί τήν Ορθόδοξον ημών Πίστιν από τήν ασεβή τών ασεβών καταφρόνησιν…» – Αλέξανδρος Υψηλάντης, στην προκήρυξή του «Μάχου υπέρ πίστεως & πατρίδος».
«Έλα δω Σκατότουρκε, έλα να ακούσεις τα κέρατα σας! Τι θαρέψατε κι είναι ο πόλεμος και τον εκάνατε; Και τώρα δε ντρέπεστε να ζητάτε ειρήνη με κοτζάμ σκατοσουλτάνο Μαχμούτη που έχετε; Να χέσω κι αυτόν και τον βεζίρη σας και τον Σαλιχτέρ Μποδά την πουτάνα!» – Γεώργιος Καραϊσκάκης στον απεσταλμένο του Κιουταχή κατά τις διαπραγματεύσεις για ανακωχή.
«Εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θε να πεθάνω!» – Αθανάσιος Διάκος στον Ομέρ Βρυώνη.
«Τούτο τό εβεβαιώθην σωστότατα καί τό χρέος τής πίστεως καί ο πατριωτισμός δέν μέ αφίνουν πλέον νά τό υποφέρω καί απεφάσισα μέ τήν χύσιν τού αίματός μου νά βεβαιώσω τήν πρός τήν πατρίδαν αγάπην καί ελευθερίαν τού γένους μας, αγροικήθηκα μέ όλους τούς άλλους Ναχαελίδας καί όλοι, μεγάλοι καί μικροί, προθυμότατοι νά χύσουν τό αίμα των διά τήν ελευθερίαν τής πατρίδος αναμένουν τό εδικό μας φέρσιμο» – Γεώργιος Βαρνακιώτης, στο λαό της Στερεάς Ελλάδας.
«Μπορεί να είμαστε λίγοι κι αδύναμοι, μα έχουμε μαζί μας τον Παντοδύναμο Θεό και θα νικήσουμε» – Στρατηγός Μακρυγιάννης, στον Δεριγνί πριν την μάχη των Μύλων, όταν έμαθε ότι αριθμητικά υστερεί από τον Ιμπραήμ
«Τι τη θέλουμε, βρε αδέρφια, αυτή τη πολυπικραμένη ζωή, να ζούμε αποκάτου στην σκλαβιά, και το σπαθί των Τούρκων να ακονιέται στα κεφάλια μας; δεν τηράτε που τίποτα δεν μας απόμεινε;» – Οδυσσέας Ανδρούτσος, σε επιστολή του προς τους κατοίκους του Γαλαξιδίου
«Εγώ δια τούτω είμαι Πατριάρχης, όπως σώσω το έθνος μου…Ο θάνατός μου ίσως επιφέρει μεγαλυτέραν οφέλειαν από την ζωή μου…Ναι, ας μη γίνω χλεύασμα των ζώντων. Δε θα ανεχτώ ώστε εις τα οδούς της Οδησσού, της Κέρκυρας και της Αγκώνος, διερχόμενον εν μέσω των αγύιων, να με δακτυλοδεικτούσι λέγοντες, Ιδού έρχεται ο φονεύς Πατριάρχης». – Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’, σε όσους του έλεγαν να φύγει από την Κωνσταντινούπολη για να μην εκτελεστεί μετά την έναρξη της επανάστασης.
«Ο Έφορος της Ελλάδος Θεός ενέπνευσεν εις τας καρδίας των εχθρών μας άκραν δειλίαν και φόβον. Ελπίζω δε εντός ολίγου, με την βοήθειαν του Τιμίου Σταυρού και των θεοπειθών της πατρίδος ευχών, να σας χαροποιήσω…» – Ανδρέας Μιαούλης στην προσωρινή κυβέρνηση της Ελλάδος.
«Οι αιώνες της τυραννίας μάς έχουν εντελώς εξαντλήσει οικονομικώς. Ο ηρωϊσμός δεν ωφελεί όταν στερείται τ’ απαραίτητα οργανικά μέσα για να εκδηλωθή, χρήμα, όπλα, πυρομαχικά, τροφή, ενδύματα. Και αν τολμώ να επικαλεσθώ τη συμπάθειά σας, σκοπός μου είναι η εξασφάλιση ενός ασύλου για τα κατατρεγμένα γυναικόπαιδα στην Εύβοια» – Μαντώ Μαυρογένους, σε γράμμα της προς τις ευρωπαϊκές αυλές.
«Αύριο θα ξαναγίνει πόλεμος. Κι όποιος σταθεί άξιος, παίρνει το δίπλωμά του από τους Τούρκους» – Ο Μάρκος Μπότσαρης, έπειτα από τις ανδρείες πράξεις του στο Μεσολόγγι, έλαβε το δίπλωμα του στρατηγού ως αναγνώριση για τις πολύτιμες υπηρεσίες του. Όμως, αντιλαμβανόμενος ψιθύρους ζηλοφθονίας από μερικούς οπλαρχηγούς, έσκισε το δίπλωμα με δριμύτητα, εκφράζοντας την αποστροφή του προς τα κοσμικά αξιώματα και την προσήλωσή του στον αγώνα για την ελευθερία.
«Ὅταν ἀποφασίσαμε νὰ κάμωμε τὴν Ἐπανάσταση, δὲν ἐσυλλογισθήκαμε οὔτε πόσοι εἴμεθα οὔτε πὼς δὲν ἔχομε ἄρματα οὔτε ὅτι οἱ Τοῦρκοι ἐβαστοῦσαν τὰ κάστρα καὶ τὰς πόλεις οὔτε κανένας φρόνιμος μᾶς εἶπε «ποῦ πᾶτε ἐδῶ νὰ πολεμήσετε μὲ σιταροκάραβα βατσέλα», ἀλλὰ ὡς μία βροχὴ ἔπεσε εἰς ὅλους μας ἡ ἐπιθυμία τῆς ἐλευθερίας μας, καὶ ὅλοι, καὶ ὁ κλῆρος μας καὶ οἱ προεστοὶ καὶ οἱ καπεταναῖοι καὶ οἱ πεπαιδευμένοι καὶ οἱ ἔμποροι, μικροὶ καὶ μεγάλοι, ὅλοι ἐσυμφωνήσαμε εἰς αὐτὸ τὸ σκοπὸ καὶ ἐκάμαμε τὴν Ἐπανάσταση» – Θ. Κολοκοτρώνης, στην ομιλία του στην Πνύκα.
«Άμποτε, Μάρκο ήρωα μου, να πάω κι εγώ από τέτοιο θάνατο. Μάνα δεν γέννησε στην Ελλάδα δεύτερο Μάρκο» – Γεώργιος Καραϊσκάκης, όταν είδε νεκρό τον Μάρκο Μπότσαρη.
«Τούτην την πατρίδα την έχομεν όλοι μαζί, και σοφοί κι’ αμαθείς και πλούσιοι και φτωχοί και πολιτικοί και στρατιωτικοί και οι πλέον μικρότεροι άνθρωποι, όσοι αγωνιστήκαμεν, αναλόγως ο καθείς, έχομεν να ζήσωμεν εδώ» – Στρατηγός Μακρυγιάννης, στα απομνημονεύματά του.
«Οι Τούρκοι ήταν τόσοι, ώστε εάν έπτυαν επάνω μας θα μας έπνιγαν αναμφιβόλως. ‘Αλλ παντοδύναμος Θεός δεν το έπέτρεφε καί μας έσωσε» – Κωνσταντίνος Κανάρης, απευθυνόμενος μετά την Επανάσταση στον ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη.
«Εις τοιαύτην όντες κατάστασιν στερημένοι από όλα τα δίκαιά μας, με μίαν γνώμην ομοφώνως απεφασίσαμεν να λάβωμεν τα άρματα, και να ορμήσωμεν κατά των τυράννων. Πάσα προς αλλήλους μας φατρία και διχόνοια, ως καρποί της τυραννίας απερρίφθησαν εις τον βυθόν της λήθης, και άπαντες πνέομεν πνοήν ελευθερίας» – Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ως εκπρόσωπος της μεσσηνιακής γερουσίας σε γράμμα του προς τις ευρωπαϊκές αυλές.
«Αν ήμουνα εγώ Παναγιά θα τους έπνιγα όλους αυτούς τους μασκαράδες, που έχουνε χέρια και άρμενα και καρτεράνε να τους γλυτώσει το εικόνισμα! Σύρε πες τους να το βάλουν στον τόπο του και να ‘ναι έτοιμοι να μανουβράρουνε καθώς θα τους παραγγείλω, εγώ παίρνω επάνω μου να τους γλυτώσω» – Ανδρέας Μιαούλης, έβλεπε τους ναύτες του να ρίχνουν στη θάλασσα μια εικόνα της Παναγίας και να προσεύχονται να περάσει η καταιγίδα.
«Έλληνες ποτέ μην ξεχνάτε το χρέος σε Θεό και σε Πατρίδα! Σ’ αυτά τα δύο σας εξορκίζω ή να νικήσουμε ή να πεθάνουμε κάτω από την Σημαία του Χριστού» – Παπαφλέσσας, στο λαό της Πελοποννήσου.
«Είναι καιρός να αποτινάξωμεν τον αφόρητον τούτον Ζυγόν, να ελευθερώσωμεν την Πατρίδα, να κρημνίσωμεν από τα νέφη την ημισέληνον να υψώσωμεν το σημείον, δι’ ου πάντοτε νικώμεν! λέγω τον Σταυρόν … Εις τα όπλα λοιπόν φίλοι, η Πατρίς Μάς Προσκαλεί!» – Αθανάσιος Διάκος, στο λαό της Λιβαδειάς.
«Όταν ζούσε ο Καραϊσκάκης όλοι αυτείνοι ούτε δια ψυχογυιόν δεν τον κάναν καμπούλι. Σκοτώνοντας ο Καραϊσκάκης, σκούργιασαν τα ντουφέκια τους, στόμωσαν τα σπαθιά τους. Τότε είδαμεν πόσα δράμια ζυάζει ο καθείς» – Στρατηγός Μακρυγιάννης, στα απομνημονεύματά του για την άδικη κατηγορία του Καραϊσκάκη από πολλούς Έλληνες κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.
«Τα παλικάρια μου, μου πρόσφεραν τούτη την ταμπακιέρα κι ένα σπαθί στολισμένο με πολύτιμα πετράδια. Το σπαθί το χάρισα στη διοίκηση της Ύδρας, για να χρησιμεύσει στο αρμάτωμα του στόλου που τόσο χρειάζεται στην πατρίδα. Την ταμπακιέρα τη στέλνω σε σένα που μου είσαι το πιο αγαπημένο πρόσωπο που έχω στον κόσμο ύστερα από την Πατρίδα…» – Νικηταράς, σε επιστολή προς τη γυναίκα του.
«Ξέρω τον αίτιο κι αν ζήσω του παίρνω το χάκι (σ.σ. δηλαδή να εκδικηθεί), ειδέ και πεθάνω ας μου κλάσουνε τον πούτζο κι αυτός! Τι κέρδισε;» – Γεώργιος Καραϊσκάκης, στον… θάνατο λίγο πριν αφήσει την τελευταία του πνοή.
«Απόψε Κωσταντή θα πεθάνεις για την Ελλάδα» – Κωνσταντίνος Κανάρης, όταν τον ρώτησαν πως κατάφερε να πυρπολήσει στη Χίο την τουρκική ναυαρχίδα.
«Για δες καιρό που διάλεξε ο χάρος να με πάρει, τώρα που ανθίζουν τα κλαδιά και βγάζει η γης χορτάρι. Δεν βρίσκεται από σας κανένα παλληκάρι να με σκοτώσει με πιστόλα και να με γλυτώσει από τους Χαλδούπιδες» – Αθανάσιος Διάκος στους Τούρκους πριν τον εκτελέσουν με τον φρικτό τρόπο του ανασκολοπισμού.
«Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους» – Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, για τον Δημήτρη Νενέκο
«Εκεί που τελειώνουν τα χορτάρια, αρχίζουν απότομα κάτι γκρεμνά, μαύρα βραχάκια, γεμάτα σκισμές. Το νερό της λακούβας είναι θολό και κρατάει τα βραχάκια μέσα του ανάποδα, βουνά μαυροπράσινα που μεγαλώνουν, και τις σκισμές, ποτάμια μαύρα που ραγίζουν το νερό κι ανοίγουν μέσα στη θολούρα σα να ’ναι χώρος θαλάσσιος μεγάλος, πιο μεγάλος κι απ’ τη δική σας την αυτοκρατορία. Εκεί απάνω, περνάνε τώρα που σου μιλάω, μυγίτσες και ζωύφια. Ανηφορίζουν και κατεβαίνουν. Γυαλίζουν λίγο κι ύστερα χάνονται. Εκεί απάνω, σαλεύει ακόμα, ένα άσπρο φτερό σαν ερημιά. Σ’ αυτήν εκεί τη λακουβίτσα εγώ την είδα την πατρίδα μου. Μεγάλη, μαύρη, γεμάτη ζάρες και μυστικά. Με θάλασσες πολλές και βράχια. Με σκοτεινά περάσματα και πετεινά από αίμα» – Μάρκος Μπότσαρης, σε επιστολή του όπου ανέφερε το πώς βλέπει την Ελλάδα.
«Έχασα τον σύζυγόν μου. Ευλογητός ο Θεός! Ο πρεσβύτερος υιός μου έπεσε με τα όπλα ανά χείρας. Ευλογητός ο Θεός! Ο δεύτερος και μόνος υιός μου, 14ετής την ηλικίαν, μάχεται μετά των Ελλήνων και πιθανώς να εύρη ένδοξον θάνατον. Ευλογητός ο Θεός! Υπό το σημείον του Σταυρού θα ρεύση επίσης το αίμα μου. Ευλογητός ο Θεός! Αλλά θα νικήσωμεν ή θα παύσωμεν μεν ζώντες, αλλά θα έχωμεν την παρήγορον ιδέαν, ότι εν τω κόσμω δεν αφήσαμεν όπισθεν ημών δούλους τους Έλληνας» – Μπουμπουλίνα στους Δημογέροντες της Ύδρας
«Σ’ ευχαριστώ, Παρθένα μου, που τους γλίτωσες κι αυτή τη φορά… Μα εγώ πάντα ξεγραμμένους τους έχω» – Δέσπω Τζαβέλλα, σε συμπολεμιστή των δύο της γιων, του Κίτσου και του Ζυγούρη, όταν έμαθε πως έζησαν μετά από μια μάχη.
«Εγώ, η φαμίλια μου, τα’ άρματά μου, ό,τι έχω είναι για την Ελλάδα» – Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του.
«Μου γράφεις ένα μπουγιουρντί,λέγεις να προσκυνήσω. Και εγώ πασά μου ρώτησα τον μπούντζον μου τον ίδιον, και αυτός μου αποκρίθηκε να μήν σε προσκυνήσω, και αν έλθεις κατ’ απάνω μου,ευθύς να πολεμήσω». – Γεώργιος Καραϊσκάκης, μέσω επιστολής στον Μαχμούτ Πασά.
«Τον περισσότερο καιρό της ζωής μου πού τον επέρασα; Τον επέρασα σκοτώνοντας Τούρκους. Τον επέρασα εις τα σπήλαια και εις τα βουνά, τα καρτέρια των δρόμων οι λόγγοι και τα άγρια θηρία είναι μάρτυρες ότι δυσκόλως έφευγε Τούρκος από τα χέρια μου αν ζύγωνε καμμιά πενηνταριά οργιές». – Οδυσσέας Ανδρούτσος, μέσω επιστολής στον Αναστάσιο Λόντο.
«Τους κερατάδες ! Μου χύσανε την φασουλάδα μου» – Ανδρέας Μιαούλης, στον Γεώργιο Σαχτούρη για τους Τούρκους, όταν βρέθηκαν στην καμπίνα του μετά από μία οβίδα που έπεσε στο πλοίο του Μιαούλη.
«Φέρτε μου το βρακί της Κατερίνας… » – Γεώργιος Καραϊσκάκης, όταν έβλεπε δειλούς στη μάχη,
«Δικό σου είναι Παναγία μου…» – Κωνσταντίνος Κανάρης. Μετά την ηρωική του πράξη, την πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας στη Χίο, επέστρεψε στα Ψαρά. Εκεί, προς τιμήν του, του προσφέρθηκε ένα δάφνινο στεφάνι. Αντί να το κρατήσει ως σύμβολο της δόξας του, το εναπόθεσε στην Αγία Τράπεζα της εκκλησίας του νησιού του.