Η λογοτεχνική παραγωγή του Κώστα Βάρναλη περιελάβανε ένα ευρύ φάσμα έργων, όπως ποιήματα, αφηγηματικά έργα, κριτικά δοκίμια και μεταφράσεις. Στα αξιοσημείωτα επιτεύγματά του περιλαμβάνεται η απονομή του περίφημου Βραβείου Ειρήνης Λένιν το 1959.
Καθοριστική για τη διαμόρφωση της κοινωνικής και ποιητικής του συνείδησης ήταν η φοίτησή του στη φημισμένη Διδακτική Σχολή υπό τη διεύθυνση του Δ. Γληνού. Αυτό ήταν ιδιαίτερα σημαντικό, διότι εκείνη την εποχή η εκπαίδευση βρισκόταν υπό μεγάλο έλεγχο και διώξεις, γεγονός που έκανε την επιδίωξη της γνώσης και της ανάπτυξής του κάθε άλλο παρά συνηθισμένη.
20 αποφθέγματα του Κώστα Βάρναλη
1.Θεριά οι ανθρώποι, δεν μπορούν το φως να το σηκώσουν… Χίλιες φορές να γεννηθείς, τόσες θα σε σταυρώσουν.
2.Κι αν είναι ο λάκκος σου πολύ βαθύς, χρέος με τα χέρια σου να σηκωθείς.
3.Δειλοί μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα, προσμένουμε ίσως κάποιο θάμα.
4.Αχ, πού ‘σαι νιότη που ‘δειχνες πως θα γινόμουν άλλος!
5.Και πάλι στον αγώνα σκοτωμένοι, αλλ’ όχι νικημένοι
6.Σκύλος γενού και δάγκανε, άμα θέλεις να ‘σαι κάτι.
7.Να ιδώ τον κόσμο ανάποδα, τον αδελφό μου ξένο και τον οχτρό αδέλφι μου αδικοσκοτωμένο.
8.Όταν πεθαίνει βασιλιάς, μη χαίρεσαι λαουτζίκο, Μη λες πως θάν’ καλύτερος ο νυν από τον τέως, Πως θάναι το λυκόπουλο καλύτερο απ’ τον λύκο, Τότε μονάχα να χαρείς: αν θάναι ο τελευταίος.
9.Χτες και σήμερα ίδια κι όμοια, χρόνος μπρος, χρόνια μετά… Η ύπαρξή σου σε σκοτάδι όλο πηχτότερο βουτά. Τάχα η θέλησή σου λίγη, τάχα ο πόνος σου μεγάλος; Αχ, πούσαι, νιότη, πούδειχνες πως θα γινόμουν άλλος!
10.Εδώ ‘ναι η στάχτη ενός λαού, που είταν αιώνια φλόγα.
11.Πάντα οι νικημένοι έχουνε τ’ άδικο. Και τ’ άβουλο πλήθος πάει ταχτικά με τους νικητές. Ως τώρα η ιστορία του Κόσμου είναι ιστορία των Νικητών.
12.Δεν ξέρεις καημένε τη λαϊκή ψυχή. Οι λαοί πιστεύουν πιότερο τ’ αυτιά τους, παρά τα μάτια τους. Πιότερο το μύθο παρά τα γεγονότα. Πιότερο τη φαντασία τους από τη κρίση τους…
13.Αλλού αν γεννηθείς, αλλού κι αν πας, παντού θα σε χτυπούν, αν δε χτυπάς!
14.Άμπωνας, θρανίο και γκλομπ, θα δουλεύουν αδερφικά, να χωρίζουν τους πολίτες σε χορτάτους και σε κορόιδα και να ταιριάζουνε τα αταίριαστα με την αρμονία των τάξεων.
15.Νόμος θα πει θέληση των δυνατών και αδυναμία των άβουλων.
16.Αλίμονο στον αυτόδουλο πολίτη, που φτασμένος στα έσχατα της απελπισιάς παραδίνεται, για να σωθεί, στο έλεος του Θεού και στους νόμους των Κλεφτών.
17.Άιντε θύμα, άιντε ψώνιο, άιντε σύμβολο αιώνιο αν ξυπνήσεις μονομιάς θα `ρθει ανάποδα ο ντουνιάς.
18.Φταίει το ζαβό το ριζικό μας! Φταίει ο Θεός που μας μισεί! Φταίει το κεφάλι το κακό μας! Φταίει πρώτ’ απ’ όλα το κρασί!
19.Την ευτυχία την γνώρισα στο δόσιμο χωρίς μισθό. Την λευτεριά στο σκλάβωμα σ΄ένα ιδανικό σωστό.
20.Σε θέλουν σκλάβα να χτυπάς, το κούτελο στο χώμα! Χασίσι αν θες μετά χαράς, αλλ’ όχι ελεφτεριά!
Ονορέ Ντε Μπαλζάκ: 40 αποφθέγματα του θεμελιωτή του ρεαλισμού
