Τα ποιήματα που εστιάζουν στη συγχώρεση αγγίζουν ένα ευαίσθητο και πολυσύνθετο θέμα.
Σκιαγραφούν με ειλικρίνεια τα συναισθήματα που πηγάζουν από την προδοσία, τον πόνο και την πίκρα, ενώ παράλληλα υμνούν την απελευθερωτική δύναμη της συγχώρεσης.
Η συγχώρεση, όπως παρουσιάζεται στα ποιήματα, δεν είναι μια εύκολη πράξη. Απαιτεί θάρρος, ενσυναίσθηση και ανιδιοτέλεια. Ωστόσο, τα οφέλη της είναι απερίγραπτα: γαλήνη, επούλωση τραυμάτων, και η δυνατότητα για υγιείς σχέσεις.
Αυτά τα μας υπενθυμίζουν ότι η ειρήνη και η αρμονία, τόσο με τον εαυτό μας όσο και με τους γύρω μας, είναι εφικτές, αρκεί να αγκαλιάσουμε την καλοσύνη και την επιείκεια.
15 ποιήματα για τη συγχώρεση:
1. Τάσος Λειβαδίτης
Συχώρα με, ἀγάπη μου,
ποῦ ζοῦσα πρὶν νὰ σὲ γνωρίσω…
2. Τάσος Λειβαδίτης
Τὸ βράδυ ἔχω βρεῖ ἕναν ὡραῖο τρόπο νὰ κοιμᾶμαι.
Τοὺς συγχωρῶ ἕναν-ἕναν ὅλους.
3. Ζητώ συγγνώμη που δεν απαντώ
«Ζητώ συγνώμη που δεν απαντώ
Αλλά λάθος δικό μου δεν είναι
Που δεν αντιστοιχώ
Σ’ αυτόν που σε ’μένα αγαπάτε.
Ο καθένας μας είναι πολλοί
Εγώ είμαι αυτός που νομίζω πως είμαι.
Άλλοι με βλέπουν αλλιώς
Και πάλι λάθος κάνουν.
Μη με παίρνετε γι’ άλλον
Κι αφήστε με ήσυχο.
Αν εγώ δεν θέλω.
Να βρω τον εαυτό μου
Γιατί οι άλλοι για μένα να ψάχνουν;»
Φερνάντο Πεσσόα, Ποιήματα, Μετάφραση: Γιάννης Σουλιώτης, Printa.
4. Συγχώρεση
Ποτέ μη ζητάς συγγνώμη γι’ αυτό που θέλησες να
κάνεις.
Συγγνώμη από γονείς που εγκαταλείπεις,
από φίλους που δεν θυμάσαι πια,
από «αγάπες» που δεν ξεδίψασες ποτέ,
από όνειρα που ποτέ δεν θα ερμηνεύσεις.
Μη μου ζητάς συγγνώμη.
Και μη μου ξαναλές τα ίδια.
Η αγάπη δεν θέλει θεωρίες κι αναλύσεις.
Απεχθάνεσαι το μπλα-μπλα
αλλά δεν κάνεις τίποτα άλλο.
Με ρώτησαν ποτέ τα μάτια σου για να τους πω;
Εγώ αυτό το λέω λιποταξία.
Τ’ αγρίμια δεν τάζουν στους ανθρώπους.
Φύγε.
Ιωάννα Λιούτσια: «Συνομιλίες σε Μη+», εκδ. Ars Poetica, 2013
5. Άτιτλο (Σα χορευτής που συγχωρεί…)
Σα χορευτής που συγχωρεί
το βήμα που τον πρόδωσε
σου γράφω.
Μαρία Αρχιμανδρίτου, Ευεξία χρωμάτων (1998)
6. Γράμματα μετάνοιας
Όταν του ζήτησε ο στρατιώτης Ακριβόπουλος
Γεώργιος, χωρίον Κέδρος Θεσσαλίας,
να γράψει για λογαριασμό του
γράμματα μετανοίας στο χωριό, τινάχτηκε.
Κι ο στρατιώτης Ακριβόπουλος Γεώργιος,
παλιός κατάδικος σε θάνατο, πρόωρα γερασμένος
από έξι χρόνια στο βουνό, με τη μισή του φαμελιά
ξεκληρισμένη, τού ’πε κλαίγοντας:
«Εσύ θα μπόραγες να τ’ αλαφρώσεις λίγο».
Τότε,
πρώτη φορά κατάλαβε
τι σήμαινε ήττα του κινήματος (1998γ [1963]: 19).
ΤΙΤΟΣ ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ, Μαθητεία 1952-1962, εκδόσεις Πρίσμα 1978
7. Η συγγνώμη
Η ελάχιστη συγνώμη μας
να στρώσουμε τα ποιήματά μας
πορφυρό χαλί
στις λεωφόρους του μέλλοντος
να διαβούν οι νέοι
με τα χέρια υψωμένα
σε γροθιές διεκδίκησης
με την ελπίδα να μεταλάβουν
τουλάχιστον αυτοί
την ύστατη δικαίωση
ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΟΥΑΤΖΗΣ– Κόκκινο ποίημα
8. Μεταθανάτια συγγνώμη
Δεν μπορέσαμε να ‘χομε ένα σπίτι
να το ζεσταίνει ο ήλιος
να το καλημερίζει
να το χτενίζει με χρυσές κλωστές,
όχι δεν μπορέσαμε!
Εγώ δεν μπόρεσα δηλαδή
να σου το προσφέρω
όσο ζούσες
κι ήταν αυτό βαθύτατο
παράπονό σου…
Τώρα, Ρίτα μου,
πάνω απ’ το μαρμάρινο ύπνο σου
ορμάει κάθε αυγή
—βασιλικό χρυσάφι—
και λάμπει το κάτασπρο κρεβάτι σου.
Ω, σε παρακαλώ,
σε ικετεύω, αν μ’ ακούς,
νιώσε το χάδι του στα κόκαλά σου όλα…
Μπορεί να ξαλαφρώσω λίγο έτσι
απ’ την ανεπανόρθωτη ευθύνη μου…
Νίκος Παππάς (Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Πολιτιστική, τ. 18, σελ. 36).
9. Για τίποτα δεν μετανιώνω
Εκκινώντας από τη γυναίκα που είμαι σήμερα,
πότε-πότε αναλογίζομαι
εκείνες που θα μπορούσα να είχα γίνει—
γυναίκες όλες πρώτης τάξης
δραστήριες, καλές σύζυγοι,
υπόδειγμα αρετής
όπως θα ήθελε η μητέρα μου.
Αγνοώ γιατί
τη ζωή μου όλη πέρασα
επαναστατώντας εναντίον τους.
Μισώ τις απειλές τους στο κορμί μου.
Την ενοχή που οι αναμάρτητες ζωές τους,
σαν παράξενη γητειά,
μου προκαλούνε.
Απαρνούμαι τις ευεργετικές τους λειτουργίες:
τα κλάματα κρυφά απ’ το σύζυγο,
την ντροπή μπροστά στη γύμνια
κάτω απ’ τα πλυμένα και σιδερωμένα εσώρουχα.
Αυτές οι γυναίκες, ωστόσο,
με κοιτάζουνε μέσα απ’ τον καθρέφτη,
το δάχτυλο της κατηγόριας τους σηκώνουν
και, κάποτε, ενδίδω στο όλο επίκριση βλέμμα τους
και επιδιώκω να κερδίσω την παγκόσμια αποδοχή,
το «καλό κορίτσι» να ’μαι και η «γυναίκα η συνετή»
η Τζοκόντα η αψεγάδιαστη.
Αγωγή να επιδεικνύω κοσμιοτάτη,
με το κόμμα, με το κράτος, τις φιλίες,
την οικογένεια, τα παιδιά μου και όλα τα όντα
που σε πλήθη κατοικούν αυτόν τον κόσμο το δικό μας.
Μέσα σ’ αυτήν την αναπόφευκτη αντίφαση,
ανάμεσα σ’ αυτό που θα ’πρεπε να είμαι και αυτό που είμαι,
αμέτρητες έχω δώσει μάχες θνητές,
μάχες με όλες τους παραταγμένες ώμο με ώμο εναντίον μου
—εκείνες που μέσα μου διαμένουν
προσπαθώντας να γίνουν εγώ—.
παρακούοντας μητρικές εντολές,
με πόνο και με βία ξεριζώνω
τις γυναίκες μέσα μου
που, από παιδί, κάνουν τα μάτια μου να γυρίζουν,
αφού δεν χωράω στο άψογο καλούπι των ονείρων τους,
αφού τολμώ να είμαι αυτή η τρελή,
ατελής, τρωτή και απαλή,
που ερωτεύεται σαν μια ψυχή που χρειάζεται
δίκαιους λόγους, άντρες ωραίους
και λέξεις όλο παιχνίδι.
Γιατί, ενήλικη όντας, τόλμησα να ζήσω
την απαγορευμένη παιδική ηλικία,
και έρωτα έκανα πάνω σε γραφεία
—εν ώρα εργασίας—
σπάζοντας δεσμά απαραβίαστα
και τόλμησα να ευχαριστηθώ
ένα σώμα υγιές και αισθησιακό
όπως μου το χάρισαν
τα γονίδια των προγόνων μου.
Κανέναν τους δεν κατηγορώ. Αντιθέτως τους ευχαριστώ για τα δώρα τους.
Για τίποτα δεν μετανιώνω, όπως έλεγε η Εντίτ Πιαφ.
Μα στις πηγές τις σκοτεινές όπου βυθίζομαι
τα πρωινά, σαν ανοίγω τα μάτια,
τα δάκρυα νιώθω να ανεβαίνουν—
αυτές τις άλλες γυναίκες βλέπω να περιμένουνε στην είσοδο,
καταδίκες πλέκοντας ενάντια στην ευτυχία μου.
Αδείλιαστα καλά κορίτσια με κυκλώνουν
χορεύοντας τα παιδικά τραγούδια τους ενάντια σε μένα:
ενάντια σε αυτήν τη γυναίκα
τη γινωμένη και δίκαια,
τη γεμάτη,
αυτή τη γυναίκα με στήθια
και λεκάνη φαρδιά,
αυτήν που, ενάντια στη μητέρα μου και για χάρη της,
είμαι και το απολαμβάνω.
GIOCONDA BELLI, μτφρ. Έλενα Σταγκουράκη
10. Όταν μετανιώσουν οι άνθρωποι
Όταν μετανιώσουν οι άνθρωποι, θα είναι αργά; Όχι, δεν θα είναι αργά για να φορέσουμε την αλήθεια, και να ζήσουμε ξανά αρχίζοντας από την παιδική μας ηλικία. Αρκεί να μην την έχουμε καταστρέψει ολότελα την παιδική μας ηλικία, να μην έχουμε ξεχάσει πού την κρύψαμε. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε δεν χωράει ντροπή. Θα παρακαλέσουμε τα παιδιά να μας οδηγήσουν απ΄το χέρι. Σωτηρία υπάρχει πάντοτε.
30-10-1938 Γιώργος, Σαραντάρης
11. Εξομολόγηση
Απόσταγμα του εαυτού μου απόμεινα
ἡ μετάνοια μ’ εξαντλεί
όλο πιο λίγη δίχως ενοχές
στο πετραχήλι πάνω απ’ το κεφάλι μου
σταματημένες.
Το βάρος τους
έξω από μένα
με πιέζει πιο πολύ
κι ὁ Πόντιος Πιλάτος
λίγους αιώνες πάρα πέρα
όλο να με παρατηρεί
τα χέρια πάντα νίπτοντας
και μεταθέτοντας ξανά
σε μένα την ευθύνη.
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΙΔΗΡΑ
12. Συγχώρησέ με που σε ξέχασα
Συγχώρεσε με που σε ξέχασα
τις νύχτες που με τύλιξε ο έρωτας στα ακριβά του
τα βελούδα
κι αν σε ξεχνώ και τώρα
παραδομένη στα χάδια μέρας χαλαρής
ευφρόσυνες στιγμές του βίου λίγες.
Βλέπεις εσύ είσαι για τα δύσκολα
για τα τραχιά
τα ερημικά
τη μοναξιά, το φόβο
πέτρα που κρύβεται ο λαγός
ο κυνηγός
να ξαστοχήσει.
Γιώτα Αργυροπούλου, Ποιήματα
13. Συγγνώμη, συγχώρησέ με
που δεν μπόρεσα να αντλήσω περισσότερα δάκρυα για εσένα
που δεν μουρμούρισα το όνομά σου με νοσταλγία
έστρεψα το πρόσωπό μου προς τη θέρμη των χεριών σου
δεν έχω άλλη αγάπη εκτός από εσένα, εσένα μόνο, και είμαι ο πρώτος από όσους σε αναζητούν
ASHRAF FAYADH, Μετ: Σάρα Θηλυκού
(από την μετάφραση στα αγγλικά της Mona Kareem)
14. Παράκληση για συγγνώμη
Κύριε!
Γείτονα!
Ἄνοιξε γείτονα!
Ἄν τυχὸν καὶ παραπονέθηκα
σὲ παρακαλῶ νὰ μὲ συγχωρήσεις.
Ἂν εἶπα, ἂν ἔκλαψα, ἂν ζήτησα ἀγάπη,
ἂν χάϊδεψα τῶν παιδιῶν μου τὰ χέρια
σὰν κάτι δικό μου,
ἂν δὲν στάθηκα ὅσο
περήφανος θἄπρεπε μέσα στὴ γύμνια μου,
ἂν εἶπα στὸν ἥλιο πὼς τίποτα
δὲν τοῦ χρωστάω –
σὲ παρακαλῶ νὰ μὲ συγχωρήσεις.
Κι ἂν θαρρεῖς πὼς δὲν τ’ ἄξιζα
ξέσαςέ με ὣς τ’ ἀπόβραδο σὰν
τὰ πουλιὰ ποὺ περνᾶνε,
σὰν τὰ σύννεφα τ’ οὐρανοῦ
ποὺ δὲν τὰ βρίσκει τ’ ἀπόγευμα,
σὰν τὴ χλόη ποὺ μαραίνεται
καὶ δὲν τὴ θυμάται
κανεὶς πιὰ τὴν ἴδια.
Σβύσε τὰ ἴχνη μου. Σβύσε τοὺς στίχους μου
ποὺ σημαδεύουν τὸ πέρασμά μου. Δὲν τὄθελα.
Ἡ ψυχή μου φουρτούνιαζε καὶ τότες δὲν ὅριζα
τὸ χέρι μου, Κύριε! Κι ἂν
τυχὸν καὶ δὲν κράτησα
τὸν πόνο σου ὄμορφα
πάνω στὸν ὦμο μου,
ἂν τρέκλισα κάτω ἀπ’ τὸ βάρος του,
ἂν λύγισα,
ἂν ἔφυγα, γείτονα,
σὲ παρακαλῶ νὰ μὲ συγχωρήσεις.
ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ, Ο ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ, 1957
15. Η συγγνώμη
Πολύ μίλησα για τον ήλιο σε τούτο τον κόσμο, πολύ
προσπάθησα να τον κάμω λόγο, να τον μοιράσω
σε εγκόλπια, να τον κλείσω στους κάλυκες
μικρών ποιημάτων, όπως βάζουνε τ’ άνθη
μέσα σε βάζα και τα τοποθετούν στους διαδρόμους
ή τα δωμάτια. Συχνά όμως έτυχε
να εισδύσουν σύννεφα στ’ αργαστήρι μου,
να μη βλέπω.
Αλλά
κανείς δεν υπήρξε όσο θα ‘θελε
δυνατός. Γι’ αυτό και μια μέρα
στις όχθες της Γαλιλαίας, κοιτάζοντας για ώρα
πολλή ο Ιησούς τον ήλιο, εσιώπησε, ενώ
τα πλήθη περίμεναν. Και στρέφοντας έπειτα
εμίλησεν άξαφνα για τη συγγνώμη
προς όλους εμάς τους ψαράδες του.
Νικηφόρος Βρεττάκος, Οδοιπορία, Ποιήματα 1967-1970 (1972)
Στίχοι σε κίνηση: 10 κινηματογραφικές αφηγήσεις που έχουν εμπνευστεί από ποιήματα
