Ο Ηράκλειτος, που έζησε στην Έφεσο της Μικράς Ασίας (σημερινή Τουρκία) τον 6ο αιώνα π.Χ., ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς προσωκρατικούς φιλοσόφους, δηλαδή εκείνους που προηγήθηκαν του Σωκράτη.
Οι σκέψεις του επηρέασαν πλήθος στοχαστών, από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη μέχρι τους Στωικούς, τον Σοπενάουερ, τον Νίτσε, τον Χέγκελ, τον Μαρξ, τον Χάιντεγκερ, τον Γιουνγκ, τον Κάφκα και τον Λένιν. Το έργο του σώζεται σε μικρά αποσπάσματα, συχνά αινιγματικά και φαινομενικά αντιφατικά, γι’ αυτό και αποκαλείται συχνά «ο Σκοτεινός», «ο Αινιγματικός». Ωστόσο, τα αποφθέγματά του διατηρούν τη δημοτικότητά τους όχι μόνο στους μελετητές της αρχαίας φιλοσοφίας, αλλά και στο ευρύτερο κοινό.
Η Ηρακλείτεια φιλοσοφία υποστήριζε ότι τα πάντα βρίσκονται σε συνεχή ροή και αλλαγή. Ο Ηράκλειτος θεωρούσε επίσης τη φωτιά ως το πρωταρχικό στοιχείο της φύσης, εισήγαγε την κομβική έννοια της ενότητας των αντιθέτων και ήταν ο πρώτος Έλληνας φιλόσοφος που χρησιμοποίησε τον όρο «Λόγος» για να περιγράψει την κοσμική τάξη. Σε αυτό το άρθρο, θα εξερευνήσουμε από τα πιο γνωστά αποφθέγματά του.
16 αποφθέγματα του Ηράκλειτου: «Οι κοιμισμένοι εργάζονται και συνεργούν σε όσα γίνονται στον κόσμο»
15 αποφθέγματα του Ηράκλειτου:
- Ἔφη ὡς ἦθος ἀνθρώπῳ δαίμων. – Ο δαίμονας για τον άνθρωπο είναι ο χαρακτήρας του.
- ἐὰν μὴ ἔλπηται ἀνέλπιστον οὐκ ἐξευρήσει, ἀνεξερεύνητον ἐὸν καὶ ἄπορον. – Αν δεν ελπίζεις, δε θα βρεις το ανέλπιστο, που είναι ανεξερεύνητο και απλησίαστο.
- ὁδὸς ἄνω κάτω μία καὶ ὡυτή. – Ο δρόμος που ανεβαίνει κι ο δρόμος που κατεβαίνει είναι ένας κι ο ίδιος δρόμος.
- ἀθάνατοι θνητοί, θνητοὶ ἀθάνατοι. ζῶντες τὸν ἐκείνων θάνατον, τὸν δὲ ἐκείνων βίον τεθνεῶτες. – Οι αθάνατοι είναι θνητοί και οι θνητοί αθάνατοι· αυτοί ζουν από το θάνατο εκείνων κι εκείνοι πεθαίνουν από τη ζωή αυτών.
- ξυνὸν γὰρ ἀρχὴ καὶ πέρας ἐπὶ κύκλου περιφερείας. – Στην περιφέρεια του κύκλου η αρχή και το πέρας συμπίπτουν.
- θυμῷ μάχεσθαι χαλεπόν· ὅ τι γὰρ ἂν θέλῃ, ψυχῆς ὠνεῖται. – Είναι δύσκολο να πολεμά κανείς την καρδιά του· γιατί αυτό που θέλει, το αγοράζει με ψυχή.
- Ὁ Ἡράκλειτός φησι τοῖς ἐγρηγορόσιν ἕνα καὶ κοινὸν κόσμον εἶναι, τῶν δὲ κοιμωμένων ἕκαστον εἰς ἴδιον ἀποστρέφεσθαι. – Για τους ξύπνιους ένας και κοινός κόσμος υπάρχει, αλλά κάθε κοιμισμένος ξαναγυρνά στο δικό του ιδιαίτερο κόσμο.
- πολυμαθίη νόον <ἔχειν> οὐ διδάσκει· – Η πολυμάθεια δε διδάσκει να έχεις νου.
- ἐδιζησάμην ἐμεωυτόν. – Αναζήτησα τον εαυτό μου.
- Πόσῳ δὴ οὖν βέλτιον Ἡράκλειτος παῖδες ἀθύρματα νενόμικεν εἶναι τὰ ἀνθρώπινα δοξάσματα. – Οι ανθρώπινες σκέψεις είναι παιχνίδια παιδιών.
- αἱρεῦνται γὰρ ἓν ἀντὶ ἁπάντων οἱ ἄριστοι, κλέος ἀέναον θνητῶν, οἱ δὲ πολλοὶ κεκόρηνται ὅκωσπερ κτήνεα. – Οι άριστοι προτιμούν το ένα από όλα, την αιώνια δόξα των θνητών. Αλλά οι πολλοί χορταίνουν σαν τα κτήνη.
- βλὰξ ἄνθρωπος ἐπὶ παντὶ λόγωι ἐπτοῆσθαι φιλεῖ. – Ο βλάκας μπροστά σε κάθε λόγο αγαπά να τρομάζει.
- ἀνθρώποις γίνεσθαι ὁκόσα θέλουσιν οὐκ ἄμεινον. – Για τους ανθρώπους δεν είναι το καλύτερο να γίνονται όσα θέλουν.
- κακοὶ μάρτυρες ἀνθρώποισιν ὀφθαλμοὶ καὶ ὦτα βαρβάρους ψυχὰς ἐχόντων. – Τα μάτια και τα αυτιά είναι κακοί μάρτυρες για τους ανθρώπους που έχουν βάρβαρες ψυχές.
- μὴ ἐπιλίποι ὑμᾶς πλοῦτος, <ἔφη,> Ἐφέσιοι, ἵν᾽ ἐξελέγχοισθε πονηρευόμενοι. – Ποτέ να μη σας λείψει ο πλούτος, Εφέσιοι, για να βγαίνει στη φόρα η πονηριά σας.
Όταν ο Ηράκλειτος κατάλαβε τον κόσμο… εμείς παλεύουμε ακόμη – 37 απόφθεγματά του
