O Αμερικανός σκηνοθέτης Jim Jarmusch πάντα έδινε ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή της μουσικής στα έργα του. Ατμοσφαρικά soundtracks με ονειρική, ψυχεδελική και συχνά νοσταλγική ατμόσφαιρα χαρακτηρίζουν τις ταινίες του. Ακολουθεί λίστα με τα 15 πιο αξιοσημείωτα από αυτά τα κομμάτια.
1. Earl Bostic – Up There in the Orbit (Permanent Vacation, 1980)
[su_youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=ubsRnOzN10s” width=”200″ height=”100″ responsive=”no”]
Ένα παρακμιακό δωμάτιο, η θολή ομορφιά ενός ημίγυμνου κοριτσιού που κοιτάζει έξω από το παράθυρο, ένα ξέφρενο τζαζ τραγούδι και ο σπασμωδικός χορός από τον Chris Parker. Ο Jarmusch δημιουργεί ένα στιγμιότυπο της «σπασμένης» γενιάς που αγαπά τη μουσική και βρίσκεται χαμένη μέσα σε μία κοινωνία που καταρρέει.
2. Screamin’ Jay Hawkins – I Put A Spell On You (Stranger Than Paradise, 1984)
[su_youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=8sNGHEhb3ZI” width=”200″ height=”100″ responsive=”no”]
Η πρωταγωνίστρια της ταινίας Stranger Than Paradise, πιστεύει πως η ψυχή της Αμερικής βρίσκεται στα μπλουζ. Ερχόμενη από την Ευρώπη (Ουγγαρία) κουβαλά μαζί της την ιδεαλιστική εικόνα που χει για την Αμερική όπως παρουσιάζεται στο τραγούδι του Hawkins. Η δαιμονική φωνή του κι ο τρόπος που η ηθοποιός κουνιέται στο ρυθμό του κομματιού εκφράζουν μία εξιδανικευμένη Αμερική που έρχεται σε αντίθεση με το μάλλον έρημο τοπίο που αντικρίζει καθώς περιπλανιέται στη χώρα.
3. Tom Waits – Jockey Full Of Bourbon (Down by Law, 1986)
[su_youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=54YhQZN5Uq8″ width=”200″ height=”100″ responsive=”no”]
Οι μεθυσμένες μελωδίες του Tom Waits ορίζουν τον ήχο στην αρχή της ταινίας Down By Law, καθώς η κάμερα κινείται στους δρόμους της Νέας Ορλεάνης. Ο Waits αιχμαλωτίζει με τη φωνή του ολόκληρη την underground αμερικανική κουλτούρα: τους νυχτερινούς ανθρώπους, τα αδέσποτα, τους τρελούς που ζουν στις παρυφές της κοινωνίας. Δεν υπάρχει ωραιότερο μέρος από τον Βαθύ Νότο της Αμερικής για να εμφανιστούν όλοι αυτοί.
4. Elvis Presley – Mystery Train (Mystery Train, 1989)
[su_youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=nbaLRRqtngM” width=”200″ height=”100″ responsive=”no”]
Το τρένο ως σύμβολο ταξιδιού. Η εκτέλεση του Elvis στήνει το σκηνικό του έργου Mystery Train. To κομμάτι ακούγεται στην αρχική λίστα συντελεστών, στο ξεκίνημα του ταξιδιού και στην τελική λίστα συντελεστών συμβολίζοντας το μεταφορικό τέλος ενός κινηματογραφικού ταξιδιού και την πιθανή αρχή ενός νέου.
5. Elvis Presley – Blue Moon (Mystery Train, 1989)
[su_youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=6QL5PhUW_2A” width=”200″ height=”100″ responsive=”no”]
Τις ζεστές νύχτες στο Μέμφις, το φάντασμα του Elvis Presley φαίνεται πως ζει μες τον σκοτεινό αέρα ή τουλάχιστον έτσι αισθάνεται ο ταξιδιώτης. Ο Tom Waits ανακοινώνει στο ράδιο με την μελιστάλακτη φωνή του πως το επόμενο τραγούδι είναι το Blue Moon απο τον Elvis Presley. Ακούμε το κομμάτι τρεις φορές, όσες και οι ιστορίες του έργου που μπλέκονται μεταξύ τους αλλά παραμένουν ξεχωριστές.
6. Tom Waits – Helsinki Mood (Night on Earth, 1991)
[su_youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=bcSpBsggX-0″ width=”200″ height=”100″ responsive=”no”]
Tom Waits συνέθεσε το soundtrack για την ταινία Night on Earth, και το κομμάτι Helsinki Mood κορυφώνει την σκυθρωπή, μελαγχολική, μεθυσμένη νύχτα. Το κομμάτι είναι συγκεκομμένο, οι συνομιλίες μελαγχολικές και ανέκφραστες κι η χειμωνιάτικη νύχτα στο Ελσίνκι δημιουργεί τον πιο καταθλιπτικό τόνο στο έργο που είναι γεμάτο από black χιούμορ και σκεπτική διάθεση.
7. Neil Young – Dead Man (Dead Man, 1995)
[su_youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=JbOOEzp17Ec” width=”200″ height=”100″ responsive=”no”]
Μετά τα αθόρυβα πλάνα του μεταμοντέρνου acid western του Jarmusch, o Νeil Young αποφάσισε να γράψει τη μουσική για την ταινία κι έτσι πήρε την κιθάρα του αυτοσχεδιάζοντας μία σειρά από έντονα παραμορφωμένα, ψυχεδελικά σόλο με ένα πλούσιο συναίσθημα. Η ψυχή της ταινίας βρίσκεται στους θολούς ήχους της μουσικής του Young, όπως το ταξίδι του κύριου πρωταγωνιστή αναπτύσσεται μέσα από μια σειρά εμφανίσεων, οράματα, εκστατικά φυσικά τοπία κι όλα με μια τελετουργική αίσθηση που θυμίζουν συμβολισμό, ορφική και ρομαντική ποίηση.
8. RZA – Samurai Theme (Ghost Dog: The Way of the Samurai, 1999)
[su_youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=xAlBlavGaB8″ width=”200″ height=”100″ responsive=”no”]
Ο Jarmusch δημιούργησε τo πιο αποτελεσματικό πολιτιστικό mashup του όταν ήταν σε θέση να συνδυάσει hip -hop ήχους με την ιαπωνική φιλοσοφία και τον γαλλικό νουάρ κινηματογράφο. Όταν ο Ghost Dog έκανε εξάσκηση με το σπαθί του, ο RZA (μέλος του Wu Tang Clan, ο οποίος έγραψε τη μουσική για την ταινία) δημιούργησε έναν συμπαγή, κυμαινόμενο ρυθμό με ίση ποσότητα της σωματικής έντασης και ελαφρότητας, ένα μίγμα μεταξύ της παλλόμενης καρδιάς της αμερικανικής αστικής μητρόπολης και της εναέριας κομψότητας της ιαπωνικής κουλτούρας των σαμουράι. Η σκηνή είναι ένα οπτικό μπαλέτο σχετικό με την αυτοδιάθεση, αυτοβελτίωση και τη συγχώνευση των δύο πολιτισμών.
9. Jerry Byrd – Serenade to Nalani (Coffee and Cigarettes, 2003)
[su_youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=5y_PHvzs26U” width=”200″ height=”100″ responsive=”no”]
Η κιθάρα του Jerry Byrd σε στυλ Ηαβάης παίζει στη σκηνή που ο Tom Waits και ο Iggy Pop κουβεντιάζουν σε ένα μπαρ. Το θέμα της συζήτησης που επικρατεί είναι το κάπνισμα, που στόχο έχει να επισημάνει όλες τις μικρές ανθρώπινες αδυναμίες, τις συνήθειές μας, την αυτο-ειρωνία και τα λάθη μας. Η μουσική δημιουργεί μια αίσθηση ευχάριστης ανάμνησης που ταιριάζει στο χαλαρό ύφος της ταινίας, η οποία είναι αναμφισβήτητα η πιο απλή ταινία του Jarmusch, μαζί με το Night on Earth.
10. Marvin Gaye – I Want You (Broken Flowers, 2005)
[su_youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=ZcS7siNLNnM” width=”200″ height=”100″ responsive=”no”]
Στο Broken Flowers o Bill Murray μεγαλώνει και προσπαθεί να ανακτήσει τα νεότερα χρόνια της ζωής του και το χρόνο που χάνεται όταν έρχεται αντιμέτωπος με το ενδεχόμενο ότι θα μπορούσε να έχει ένα παιδί από μια παλιά σχέση. Ο Don, ο χαρακτήρας του Murray, περνά τις μέρες του στον καναπέ στο σπίτι του, βλέποντας τηλεόραση παραδινόμενος στο μονότονο στυλ των χρόνων που του απομένουν. Ξαφνικά , η δυνατότητα αυτή φέρνει τον ενθουσιασμό πίσω στη ζωή του, ακόμα και αν αρχικά δεν θέλει να εμπλακεί. Η καταπραϋντική, αισθησιακή, ισχυρή φωνή του Marvin Gaye αντηχεί στο σαλόνι του, ενώ ο ίδιος κοιτάζει στο κενό. Ο κ. Gaye τον καλεί, θέλει να ανακτήσει τη χαμένη του ζωή, να αισθάνονται νέοι και πάλι, να προσβλέπουν σε κάτι καλύτερο.
11. Boris – Farewell (The Limits of Control, 2009)
[su_youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=QYK2c4OVG6s” width=”200″ height=”100″ responsive=”no”]
Σε ένα σημείο στο The Limits of Control, ο χαρακτήρας της Tilda Swinton λέει: «Οι καλύτερες ταινίες είναι σαν τα όνειρα που δεν είσαι σίγουρος ότι τα είδες». Η χρήση μουσικής από την ψυχεδελική drone metal μπάντα Boris δημιουργεί μία ονειρική εμπειρία, ένα κινηματογραφικό μέρος όπου η μελωδία πνίγεται μέσα στην αντήχηση και τον θόρυβο. Το τραγούδι παίζει πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ταινίας, αλλά το πιο αξιοσημείωτο σημείο είναι όταν η κυρία στα λευκά που παίζεται από την Swinton περπατάει μες τον άνεμο και η αίσθηση του ρυθμού και επεξεργασίας του Jarmusch γίνεται μέσα από τη χρήση αργής κίνησης, έτσι ώστε το ίδιο το φιλμ να ανασκευάζεται μόνο του γύρω από το ρυθμό του τραγουδιού του Boris.
12. Carmen Linares – El que se tenga por grande (The Limits of Control, 2009)
[su_youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=2WOosBHAtcY” width=”200″ height=”100″ responsive=”no”]
«Αυτός που νομίζει ότι είναι σπουδαιότερος από τους υπόλοιπους, θα πρέπει να πάει στο νεκροταφείο. Εκεί θα δείτε τι είναι η ζωή πραγματικά, είναι μια χούφτα χώμα». Τα λόγια του φλαμένκο που βρίσκεται στην καρδιά του The Limits of Control είναι το φιλοσοφικό κλειδί για την κατανόηση της φιλοσοφίας του κομματιού που αναμιγνύει τον υπαρξισμό με τον μυστικισμό των Σούφι και το σουρεαλισμό. Η σκηνή είναι ισχυρή και η φωνή του τραγουδιστή είναι εξαιρετικά έντονη, σχεδόν μια απελπισμένη κραυγή στους ουρανούς ή στην υπόλοιπη ανθρωπότητα. Η ματαιότητα της εξουσίας, του χρήματος, της ζωής γενικά και ως εκ τούτου, ο ρόλος της τέχνης ως το υπέρτατο στοιχείο της ύπαρξης και του καλλιτέχνη ως ο απόλυτος Προμηθέας, ο απόλυτος επαναστάτης, ο απόλυτος άνθρωπος, σε επαγρύπνηση για το αληθινό πρόσωπο της ύπαρξης. Στη σκηνή του φλαμένκο καθώς ο χαρακτήρας του De Bankolè παρακολουθεί το χορό είναι η αποκαλυπτική στιγμή, η επιφοίτηση όπου η φύση του κόσμου τελικά φαίνεται, το πέπλο σηκώνεται και η αλήθεια γίνεται αυτονόητη.
13. SQURL – Funnel of Love (Only Lovers Left Alive, 2013)
[su_youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=g1pxCnp8ZAA” width=”200″ height=”100″ responsive=”no”]
Το Funnel of Love είναι η δήλωση αγάπης του Jarmusch για τη μουσική, τον κινηματογράφο και την αγάπη. Ένα βινύλιο περιστρέφεται, η κάμερα περιστρέφεται, ενώ ο Tom Hiddleston και Tilda Swinton κοιτάζουν στο κενό. Η περιστροφή της κάμερας έχει ως στόχο να μιμηθεί την αίσθηση του συναισθήματος της απώλειας, του έρωτα, αλλά και την καθαρή ευχαρίστηση του περιστρεφόμενου δίσκου, τη χαρά της μετακίνησης της κάμερας, τις χαρές της ζωής του Jarmusch. Το τραγούδι είναι ένα αργό, πυκνό κομμάτι της ψυχεδελικής country μουσικής σχετικό με την ευαρίστηση, τη σύγχηση και την αδυναμία ότι η αγάπη γεννιέται σε όλους τους ανθρώπους.
14. Denise LaSalle – Trapped By A Thing Called Love (Only Lovers Left Alive, 2013)
[su_youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=ezpsHM8s6Ks” width=”200″ height=”100″ responsive=”no”]
Χορεύοντας με τη μουσική που παίζεται από ένα δίσκο βινυλίου είναι από τις πιο ρομαντικές ακολουθίες, σύμφωνα με την ευαισθησία του Jarmusch. Η Tilda Swinton αρχίζει να χορεύει με ένα ενθαρρυντικό, αισιόδοξο σόουλ κομμάτι και ταυτόχρονα είναι αισθησιακή και παιχνιδιάρικη καθώς προσπαθεί θερμά να φτιάξει το κέφι το χαρακτήρα του Tom Hiddleston. Η κάμερα του Jarmusch ξεκινά να χορεύει μαζί, η επεξεργασία ακολουθεί τα βήματα των χορευτών, η κάμερα τους τραβάει από πίσω, στη συνέχεια από πάνω, τότε μια άλλη ομαλή μετάβαση επεξεργασίας συγχωνεύει τα σώματα των χορευτών με τον δίσκο βινυλίου, δημιουργώντας ένα μυθικό μισό-ανθρώπινο και μισό-μουσικό δημιούργημα.
15. Yasmine Hamdan – Hal (Only Lovers Left Alive, 2013)
[su_youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=XDepIDGKC2U” width=”200″ height=”100″ responsive=”no”]
Στην Ταγγέρη , στις τελικές σκηνές της ταινίας, ο απελπισμένος, κουρασμένος, αιμοδιψής, ετοιμοθάνατος Tom Hiddleston παρακολουθεί την Yasmine Hamdan να εκτελεί μια μαγευτική εκδοχή του τραγουδιού της Hal σε ένα μπαρ, ενώ το πλήθος παρακολουθεί σιωπηλά. Η εκτέλεση είναι μίνιμαλ. Η Hamdan δημιουργεί την ατμόσφαιρα μέσα από την ποίηση της φωνής της, την νωχελικών ήχων κιθάρα που παίζεται από έναν μουσικό και το ελικοειδές σώμα της. Η κάμερα του Jarmusch στέκεται εκεί, δίνοντας έμφαση στις λεπτομέρειες της κιθάρας και στα δάχτυλα της Hamdan. Ολόκληρο το σκηνικό δίνει την αίσθηση της εισόδου σε μία μυστική κρύπτη χαμένης, σκοτεινής και διαχρονικής μουσικής.
Κείμενο: Νατάσα Αβραάμ (Lavart)
