Τζορτζ Στάινερ: Ο μεγάλος δάσκαλος!
Η απουσία κριτικής σκέψης είναι μια από τις μεγαλύτερες μάστιγες της σημερινής κοινωνίας. Η λογοτεχνία δε θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση όσο και αν θα το θέλαμε. Οι λογοτεχνικές κριτικές, στην πλειοψηφία τους, έχουν μετατραπεί σε βιβλιοπαρουσιάσεις στις οποίες εκθειάζονται οι συγγραφείς ακόμα και αν δεν έχουν τίποτα να δώσουν. Ο Τζορτζ Στάινερ υπήρξε ο τελευταίος της «παλιάς σχολής» που δεν ανέχονταν την μετριότητα και την επιφάνεια, ο τελευταίος υπερασπιστής της κριτικής ικανότητας.
Γεννήθηκε το 1929 στο Παρίσι από Εβραίους γονείς αυστριακής καταγωγής και το 1940 μετανάστευσε οικογενειακώς στην Αμερική εξαιτίας των ναζιστικών διώξεων. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, στο Χάρβαρντ αλλά και στην Οξφόρδη. Αργότερα ακολούθησε πανεπιστημιακή καριέρα διδάσκοντας συγκριτική λογοτεχνία στα πανεπιστήμια του Κέμπριτζ, της Γενεύης και της Οξφόρδης. Σε ηλικία 37 ετών θα αρχίσει να εργάζεται και ως κριτικός λογοτεχνίας στο New Yorker, στο οποίο θα συνεχίσει να αρθρογραφεί και μέσα από τις κριτικές του να διδάσκει λογοτεχνία για 31 συναπτά έτη.
Ο Τζορτζ Στάινερ υπήρξε ίσως ένας από τους μεγαλύτερους εραστές της γνώσης και ένας αιώνιος εξερευνητής του λογοτεχνικού σύμπαντος. Το διάβασμα γι’ αυτόν δεν ήταν τίποτα άλλο παρά μία ηρακλείτεια μάχη μεταξύ του φωτός και του σκότους. Θεωρήθηκε ελιτιστής και απόλυτος χωρίς όμως να επηρεάζεται από αυτούς τους χαρακτηρισμούς. Γι’ αυτόν προτεραιότητα είχε η γνώση και μόνο η γνώση. Ο σπουδαίος αυτός κριτικός άλλαξε την ματιά και την φιλοσοφία γενεών ολόκληρων, μεταξύ αυτών και την δική μου. Πρέπει να εξομολογηθώ πως ξεκίνησα να διαβάζω και όχι απλώς να κάνω ανάγνωση όταν διάβασα την περίφημη φράση του «Διανοούμενος είναι, πολύ απλά, κάποιος που έχει μολύβι στο χέρι του όταν διαβάζει ένα βιβλίο». Τότε κατάλαβα πόσο επιφανειακά διάβαζα και πόσο δύσκολη είναι στην πραγματικότητα η κατανόηση ενός βιβλίου.
Ο Νίκος Καζαντζάκης και η λογοκλοπή – Ποια αποσπάσματα είχε οικειοποιηθεί;
14 αποφθέγματα του Τζορτζ Στάινερ
- Γνωρίζουμε ότι ένας άνθρωπος μπορεί να διαβάζει Γκαίτε ή Ρίλκε το βράδυ, ότι μπορεί να παίζει Μπαχ και Σούμπερτ, και να πηγαίνει στη δουλειά του στο Άουσβιτς το πρωί.
- Τα μεγάλα έργα τέχνης μάς διαπερνούν σαν τους ανέμους της καταιγίδας, ανοίγοντας διάπλατα τις πύλες της αντίληψης και κλονίζοντας την αρχιτεκτονική των πεποιθήσεών μας με τις μεταμορφωτικές τους δυνάμεις.
- Ο απλός άνθρωπος ρίχνει μια σκιά με έναν τρόπο που δεν καταλαβαίνουμε καλά. Ο άνθρωπος της ιδιοφυΐας ρίχνει φως.
- Η Ευρώπη είναι ο τόπος όπου ο κήπος του Γκαίτε σχεδόν συνορεύει με το Μπούχενβαλντ, όπου το σπίτι του Κορνέιγ βρίσκεται δίπλα στη πλατεία που η Ζαν Ντ’ Αρκ γνώρισε το αποτρόπαιο τέλος της.
- Διανοούμενος είναι, πολύ απλά, κάποιος που έχει μολύβι στο χέρι του όταν διαβάζει ένα βιβλίο.
- Τρεις πολύ μεγάλες στιγμές στη λογοτεχνία: η Ελληνική στιγμή με τον Όμηρο, η Σαιξπηρική στιγμή και η Ρωσική στιγμή.
- Το να καταλαβαίνεις σημαίνει να αποκρυπτογραφείς. Το να κατανοείς τη σημασία σημαίνει να μεταφράζεις.
- Η γλώσσα μπορεί να χειριστεί αποτελεσματικά μόνο ένα ιδιαίτερο, περιορισμένο μέρος της πραγματικότητας. Τα υπόλοιπα, που πιθανότατα είναι το μεγαλύτερο μέρος, είναι σιωπή.
- Βιβλία – το καλύτερο αντίδοτο ενάντια στα αέρια του βάλτου της πλήξης και της κενότητας.
- Τα χρωστάω όλα σε ένα σύστημα που με ανάγκαζε να μαθαίνω αποστηθίζοντας μέχρι δακρύων. Το αποτέλεσμα είναι να έχω χιλιάδες στίχους ποίησης στα στήθια μου. Οφείλω τα πάντα σ’ αυτό.
- Το να είσαι Ευρωπαίος σημαίνει να προσπαθείς να εξισορροπήσεις ηθικά, πνευματικά και υπαρξιακά τις αντίθετες θεωρίες και πράξεις της πόλης του Σωκράτη και της πόλης του Ησαΐα.
- Η υπέρτατη ελευθερία για τους νέους είναι η ελευθερία να κάνουν λάθη.
- Για πολλά ανθρώπινα πλάσματα, η θρησκεία υπήρξε η μουσική στην οποία πίστευαν.
- Όταν πεθαίνει μια γλώσσα, πεθαίνει μαζί της και ένας ιδιαίτερος τρόπος κατανόησης του κόσμου.
