H ηδονή και ο Επίκουρος πήγαιναν πάντα μαζί και έλαβαν πολλές ερμηνείες μέσα στους αιώνες.
Ο Επίκουρος συνεχίζει να πρωταγωνιστεί στους «αγαπημένους της φιλοσοφίας». Θα μπορούσε να λάβει μεγαλύτερη αναγνώριση; Σίγουρα ναι! Αν κάποιος αναλογιστεί πως ήταν ο πρώτος που συνέδεσε τις ηδονές του ανθρώπου με κλίμακες δυναμικής και το πως αυτές επηρεάζουν τη ζωή του.
Επίκουρος: Βασικά σημεία ζωής και φιλοσοφίας του
- Ζωή και ιστορικό: Ο Επίκουρος (341-270 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος, γεννημένος στο νησί της Σάμου. Αργότερα μετακόμισε στην Αθήνα, όπου ίδρυσε τη σχολή γνωστή ως «Κήπος», ένα μέρος όπου οι οπαδοί του μελετούσαν τη φιλοσοφία και ζούσαν σε κοινότητα.
- Ατομική θεωρία: Ο Επίκουρος επέκτεινε τον ατομισμό του Δημόκριτου, πιστεύοντας ότι το σύμπαν αποτελείται από μικροσκοπικά, αδιαίρετα σωματίδια (άτομα) και κενό. Τα πάντα, συμπεριλαμβανομένης της ψυχής, αποτελούνται από άτομα και όλα τα γεγονότα συμβαίνουν λόγω των κινήσεών τους, όχι λόγω της θεϊκής παρέμβασης.
- Ηθική της απόλαυσης (ηδονισμός): Ο Επίκουρος είναι περισσότερο γνωστός για την υπεράσπιση της φιλοσοφίας του ηδονισμού, η οποία τόνιζε ότι ο απώτερος στόχος της ζωής είναι η επίτευξη της αταραξίας (ηρεμία) και της απονίας (απουσία πόνου). Ωστόσο, η δική του εκδοχή της ευχαρίστησης δεν ήταν επιεικής, αλλά επικεντρωνόταν στις απλές, βιώσιμες απολαύσεις και στην αποφυγή της υπερβολής.
- Ο θάνατος και ο φόβος: Ένα κεντρικό δόγμα της επικούρειας φιλοσοφίας είναι η ιδέα ότι ο θάνατος δεν αξίζει τον φόβο μας. Δίδασκε ότι εφόσον ο θάνατος είναι η παύση της αίσθησης, είναι άσχετος με τους ζωντανούς και δεν πρέπει να αποτελεί πηγή άγχους.
- Θεοί και θρησκεία: Ο Επίκουρος πίστευε στην ύπαρξη θεών, αλλά υποστήριζε ότι δεν εμπλέκονται στις ανθρώπινες υποθέσεις. Οι θεοί ζούσαν σε τέλεια ευδαιμονία, αδιαφορώντας για τις ανθρώπινες ανησυχίες, και δεν θα έπρεπε να τους φοβόμαστε.
- Φιλία και αυτάρκεια Ο Επίκουρος έδινε μεγάλη αξία στη φιλία, θεωρώντας την απαραίτητη για μια ευτυχισμένη ζωή. Δίδασκε επίσης ότι το κλειδί για την ευτυχία ήταν η αυτάρκεια το να μαθαίνεις να είσαι ευχαριστημένος με απλές απολαύσεις και να μην στηρίζεσαι στο επίκτητο, δηλαδή στον πλούτο και τις επιφανειακές καταστάσεις.
Ποιος ήταν ο Επίκουρος; 9 αποφθέγματα του φιλοσόφου που ερεύνησε την ηδονή
13 αποφθέγματα του Επίκουρου
- «Ακούω να μου λες πως οι ανησυχίες της σάρκας σ’ έχουν χάνει επιρρεπή στις ερωτικές ηδονές. Εφ’ όσον δεν παραβαίνεις κανέναν νόμο και δεν μετακινείς τα ήθη, τα καλώς κείμενα, εφ’ όσον δεν προκαλείς στενοχώρια σε κανέναν άνθρωπο γύρω σου, εφ’ όσον δεν επιβαρύνεις το σώμα σου και δεν κατασπαταλάς ό,τι σου είναι αναγκαίο, τότε χρησιμοποίησε όπως θέλεις αυτή σου την κλίση. Δεν γίνεται όμως να μη σε εμποδίσει κάποιο από τα παραπάνω.»
- «Η ερωτική συνουσία δεν ωφέλησε ποτέ ας είμαστε ευχαριστημένοι αν δεν μας βλάψει κιόλας.»
- «Δεν ξέρω πώς να συλλάβω το Αγαθόν, αν αφαιρέσω τις ηδονές της γεύσης, αν αφαιρέσω τις ερωτικές ηδονές, αν αφαιρέσω την ευχαρίστηση των ακουσμάτων και την τέρψη που προσφέρει η θέα μιας γλυκιάς μορφής.»
- «Δεν μεγαλώνει η σαρκική ηδονή μόλις πάψει η οδύνη που φέρνει η στέρηση απλώς διαφοροποιείται.»
- «Ο άπειρος χρόνος δεν περιέχει περισσότερη ηδονή από τον περιορισμένο, αν μετρήσει κανείς με το λογικό τα όρια της ηδονής.»
- «Η αταραξία της ψυχής και η απονία του σώματος είναι στατικές (καταστασιακές) ηδονές, ενώ η χαρά και η ευφροσύνη είναι ενεργές ηδονές που τις βρίσκει κανείς εν κινήσει (κινητικές).»
- «Το κορμί, τοποθετεί τα όρια της ηδονής στο άπειρο -και άπειρος είναι και ο χρόνος που θα χρειαζόταν για να του την προσφέρει. Όμως ο νους που κατανόησε λογικά τον σκοπό και τα όρια του σώματος κι έδιωξε τους φόβους περί αιώνιας ζωής, δίνει πληρότητα στη ζωή και δεν έχει πια καμία ανάγκη από την αιωνιότητα…»
- «Φτύνω το ωραίο και τους κουφιοκέφαλους θαυμαστές του, όταν το ωραίο δεν προσφέρει καμμιά ευχαρίστηση.»
- «Ό,τι μας φέρνει ανυπέρβλητη χαρά, είναι η απομάκρυνση ενός μεγάλου κακού αυτή είναι και η φύση του αγαθού…»
- Αρχή και ρίζα παντός αγαθού είναι η ηδονή του στομαχιού ακόμα και η σοφία κι οι υψηλές ενασχολήσεις σ’ αυτήν στηρίζονται.
- «Η σταθερή κατάσταση σωματικής ευεξίας και η βέβαιη ελπίδα ότι θα διαρκέσει, προσφέρει τη μεγαλύτερη και πιο σίγουρη χαρά σ’ εκείνον που ξέρει να εκτιμάει σωστά.»
- «Αξίζει να τιμούμε το ωραίο και τις αρετές και τα τοιαύτα, όταν φέρνουν ηδονή.»
- «Δεν είναι το στομάχι αχόρταγο, όπως λένε οι πολλοί αχόρταγη είναι η ψεύτικη ιδέα ότι το στομάχι δεν γεμίζει ποτέ.»
Πώς επιχείρησε ο Επίκουρος ν’ ανακουφίσει το άγχος του θανάτου; Ο Ίρβιν Γιάλομ μας απαντά
