Ο Κορνήλιος Καστοριάδης έψαχνε για αυτή την ελευθερώτρια λέξη που θα μας οδηγήσει σε μια ολοκληρωμένη ύπαρξη, έτοιμη να συμμετέχει στην «Κοινωνία».
Τα νήματα της σκέψης του Κορνήλιου Καστοριάδη ζητούσαν το αυτονόητο, μια κοινωνική μεταρρύθμιση που θα προσδώσει μια σωτήρια χειραψία στη σκέψη και τη συνοχή μας. Αν είναι λοιπόν κάτι να αλλάξει και να εδραιωθεί , ανατρέποντας αυτό που αποκαλούμε «σύγχρονο» θα γίνει εδώ, με αυτή τη θεώρησή του να απορρίπτει την εξωκοσμική φυγη.
Ο «φιλόσοφος της αυτονομίας» λοιπόν ήθελε να δημιουργήσουμε τους δικούς μας νόμους και θεσμούς, ώστε να αιτιολογήσουμε υποσυνείδητα ως κοινωνία το τι είναι δίκαιο. Όμως σ΄ έναν κόσμο όπου πολλές φορές αδυνατεί να αυτοθεσμηθεί ακόμη και στα βασικά ιδεώδη πώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί μια τέτοιου είδους φιλοσοφία; Μια μελέτη στο έργο του μοναδικού Καστοριάδη θα μας προσφέρει μερικές απαντήσεις, ακόμη κι αν δε διαθέτουν τελεσφορικό χαρακτήρα. Ας διαβάσουμε παρακάτω μερικά από τα ουσιαστικότερα αποφθέγματά του.
12 ελευθερώτριες φράσεις του Κορνήλιου Καστοριάδη
- Για να υπάρξει πραγματική εκπαίδευση με την αυστηρή έννοια του όρου υπάρχει μια βασική προϋπόθεση: είναι ότι αυτή η εκπαιδευτική διαδικασία γίνεται αντικείμενο επένδυσης και πάθους και από τους εκπαιδευτές και από τους εκπαιδευόμενους και, για να το πω καθαρά, ότι αν δεν υπάρχει έρωτας μες στην εκπαίδευση δεν υπάρχει εκπαίδευση!
- Η σύγχρονη κοινωνία είναι θεμελιωδώς άφρων.
- Ζούμε στην κοινωνία των λόμπι και των χόμπι.
- Δεν φιλοσοφούμε για να σώσουμε την επανάσταση, αλλά για να σώσουμε τη σκέψη μας και τη συνοχή μας.
- Η ιδέα ενός ιστορικού νόμου, εγγυητή μιας ιδανικής κοινωνίας, είναι ιδέα άγνωστη στους Έλληνες, όπως άγνωστος είναι ο μεσσιανισμός ή η δυνατότητα εξωκοσμικής φυγής. Η θεώρηση αυτή εμπνέει μια στάση, σύμφωνα με την οποία ό,τι είναι να γίνει, θα γίνει εδώ.
- Διανοούμενους θεωρώ όλους εκείνους που, ανεξάρτητα από το επάγγελμά τους, επιχειρούν να υπερβούν τη σφαίρα της ειδίκευσής τους και ενδιαφέρονται ενεργά για ό,τι συμβαίνει στην κοινωνία.
- Η δημοκρατία δυτικού τύπου είναι φιλελεύθερη ολιγαρχία.
- Κανένας ομηρικός ήρωας, κανένας Έλληνας δεν θεωρεί εαυτόν ανάξιο σε σχέση με τους θεούς. Είναι μόνο πιο αδύναμος. Οι θεοί μπορεί να είναι πιο δυνατοί, αλλά δεν βρίσκονται κατ’ ουσίαν σε άλλο επίπεδο αξίας. Και φυσικά η οπτική αυτή έχει απελευθερωτικά αποτελέσματα για τη δράση και τη συνείδηση των ανθρώπων.
- Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι μια δημοκρατία τέλεια, ολοκληρωμένη κ.λπ. μας πέφτει από τον ουρανό, είναι σίγουρο ότι δεν θα μπορέσει να επιζήσει περισσότερο από μερικά χρόνια, αν δεν δημιουργήσει τα άτομα που της αντιστοιχούν και που είναι, πρώτα και πάνω απ’ όλα, ικανά να την κάνουν να λειτουργήσει και να την αναπαραγάγουν. Δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατική κοινωνία χωρίς δημοκρατική παιδεία.
- Εάν κάποιος κάτι μαθαίνει μέσα στο σχολείο είναι διότι, διαδοχικά, έναν καθηγητή σε κάποια τάξη – και στο πανεπιστήμιο ακόμη – τον ερωτεύεται και τον ερωτεύεται διότι βλέπει ότι αυτός ο ίδιος ο καθηγητής είναι ερωτευμένος με αυτό που διδάσκει.
- Ο κεντρικός λόγος της παιδείας σε μία δημοκρατική κοινωνία είναι αναμφισβήτητος. (…) Και δεν μιλώ για την παιδεία που παρέχει το «Υπουργείο Παιδείας», ή εν πάση περιπτώσει όχι κυρίως γι’ αυτήν, ούτε για μια νιοστή «εκπαιδευτική μεταρρύθμιση», με τη οποία, υποτίθεται, θα προσεγγίζαμε περισσότερο τη δημοκρατία. Η παιδεία αρχίζει με τη γέννηση του ανθρώπου και τελειώνει με το θάνατό του. Συντελείται παντού και πάντα. Οι τοίχοι της πόλης, τα βιβλία, τα θεάματα, τα γεγονότα εκπαιδεύουν τους πολίτες – σήμερα δε κατά κύριο λόγο «παρεκπαιδεύουν».
- Εκείνο που κυρίως καταναλώνουν σήμερα οι άνθρωποι είναι τη-λε-ό-ρα-ση. Και μέσα από την τηλεόραση καταναλώνουν, δι’ αντιπροσώπου, τη φαντασίωση μιας ζωής που θα ήταν λεφτά, σεξ, εξουσία και βία.
Κορνήλιος Καστοριάδης: «Όποιος αγαπά όλο τον κόσμο φυσικά δεν αγαπά κανένα…»
