Η Σημασία της τύχης στην πολιτική σκέψη του Μακιαβέλι
Ο Μακιαβέλι (1469-1527) ήταν Ιταλός διπλωμάτης, πολιτικός στοχαστής και συγγραφέας. Γεννήθηκε στην Φλωρεντία της Ιταλίας και ήταν γιος του Μπερνάρντο Μακιαβέλι και της Μπαρτολομέα Νέλι. Αν και ο πατέρας του δεν ήταν οικονομικά ευκατάστατος, φρόντισε για την ουμανιστική και κλασική εκπαίδευση του νεαρού Νικολό.
Χάρη στις ικανότητές και τις σχέσεις του με Φλωρεντίνους ουμανιστές της εποχής, στα 1498 ο Μακιαβέλι έλαβε το αξίωμα δεύτερου καγκελαρίου της Φλωρεντιανής Δημοκρατίας, σε ηλικία 29 ετών. Από τη θέση αυτή ασχολήθηκε με τη διοίκηση των περιοχών υπό τον έλεγχο της Φλωρεντίας, ενώ ήταν και ένας από τους έξι γραμματείς του πρώτου καγκελάριου και διετέλεσε μέλος του συμβουλίου των «Δέκα του Πολέμου». Εκτός από τον πολύ γνωστό «Ηγεμόνα», ο Μακιαβέλι συνέγραψε τις «Διατριβές για τα πρώτα δέκα βιβλία της Ιστορίας του Τίτου Λίβιου», την «Τέχνη του Πολέμου» (1521), καθώς και μια κωμωδία με τον τίτλο «Μανδραγόρας» (1518). Πέθανε στη Φλωρεντία στις 21 Ιουνίου 1527.
Ρήσεις και αποφθέγματα
1. «Η τύχη είναι σαν τα καταστροφικά εκείνα ποτάμια που όταν αγριεύουν κατακλύζουνε κάμπους, τσακίζουνε δέντρα και κτίσματα, σηκώνουν το χώμα και το πάνε μίλια μακριά και οι πάντες κάνουν τόπο στην ορμή τους χωρίς να μπορούν να την ανακόψουν.»
2. «Ο πολύς κόσμος πιστεύει πως η ζωή μας εξαρτάται κυρίως είτε από το Θεό είτε από την τύχη. Η τύχη ορίζει τις μισές μας πράξεις, όμως αφήνει και σε μας να κανονίσουμε τις άλλες μισές.»
3. «Όπως οι άνθρωποι στους γαληνεμένους καιρούς λαβαίνουν τα μέτρα τους και φτιάχνουν προχώματα και φράγματα για τα άγρια ποτάμια, ώστε όταν φουσκώσουν να μη σταθεί τόσο ξέφρενη και Βλαβερή η ορμή τους, έτσι πρέπει να κάνουν και με την τύχη.»
4. «Η τύχη στρέφει την ορμή της εκεί που δεν υπάρχει αξιοσύνη, επειδή ξέρει πως εκεί δε φτιάχτηκαν προχώματα και φράγματα για να τη βαστάξουν.»
5. «Είναι συχνό το φαινόμενο να ευτυχεί σήμερα ένας Ηγέτης και αύριο να καταστρέφεται χωρίς για αυτό να φταίει κάποια αλλαγή στην αξιοσύνη ή στο χαρακτήρα του.»
6. «Είναι καλότυχος ο Ηγέτης που έτυχε να συνταιριάξει τον τρόπο να μπορεί να πολιτεύεται ανάλογα με τη φυσιογνωμία των καιρών κι αλίμονο σε εκείνον που στα φερσίματά του διχογνωμούν οι καιροί.»
7. «Σημασία δεν έχει στην επιτυχία του Ηγέτη αν επιδιώκει τους σκοπούς του με περίσκεψη ή πέφτει με τα μούτρα σ’ αυτούς, αν ασκεί βία ή με τέχνη κυβερνά, αν έχει υπομονή ή βιάζεται. Σημασία έχει αν από τύχη ή επιλογή η εκάστοτε συμπεριφορά του ταιριάζει με τις επιταγές των καιρών.»
8. «Δεν πρέπει να αφήνεις να χρονίζει ένα πρόβλημα προκειμένου να αποφύγεις έναν πόλεμο, γιατί, έτσι, ούτε τον πόλεμο τελικά θα αποφύγεις και το πρόβλημα θα σε έχει αποδυναμώσει, μέχρι να φτάσει η ώρα που θα ξεκινήσει η σύγκρουση.»
9. «Η τύχη είναι γυναίκα και, σα γυναίκα που είναι αν θες να την εξουσιάζεις πρέπει να την χτυπάς και να τη σπρώχνεις.»
10.«Η τύχη σαν γυναίκα που είναι, αγαπάει τους νεαρούς, επειδή είναι λιγότερο επιφυλακτικοί, πιο άγριοι και πιο τολμηροί.»
11. «Ο θεός δε θέλει να κάνει τα πάντα για λογαριασμό μας για να μη μας στερεί την ελευθερία της βούλησης και το μεγαλείο της δόξας που μας ανήκει. Μπορεί λοιπόν ο θεός να ανοίξει τη θάλασσα να περάσουμε, να στείλει ένα σύννεφο να μας δείξει το δρόμο, να κάνει μια πέτρα να βγάλει νερό, να βρέξει μάννα εξ ουρανού. Όμως, τα υπόλοιπα πρέπει να τα κάνουμε εμείς, μόνοι.»
12. «Είναι προτιμότερο λοιπόν να είσαι στη ζωή σου ορμητικός παρά επιφυλακτικός.»
Βιβλιογραφία
Τάκης Κονδύλης. Niccolo Machiavelli. Έργα. Εκδ. Κάλβος, Αθήνα, 1984. Μετάφραση: Τάκης Κονδύλης.
Νικολό Μακιαβέλι. Ο Ηγεμόνας. Μετάφραση: Διονύσης Βίτσος. Εκδ. Περίπλους. Αθήνα, 2003.
