Στον 21ο αιώνα, η φωτογραφία έχει κερδίσει τον σεβασμό ως μορφή τέχνης ισάξια της ζωγραφικής και της γλυπτικής.
Ενώ οι κάμερες είναι παντού, λίγοι διαθέτουν το όραμα, την ικανότητα και τη δημιουργικότητα που απαιτούνται για να ενταχθούν στις τάξεις της Καλλιτεχνικής Φωτογραφίας. Γι’ αυτόν τον λόγο, ελάχιστοι φωτογράφοι κυριαρχούν στην κορυφή αυτού του κλάδου, με τα έργα τους να πωλούνται για εκατομμύρια δολάρια. Αυτό το άρθρο αποκαλύπτει τις πιο ακριβές φωτογραφίες που πουλήθηκαν σε δημοπρασία την τελευταία δεκαετία, εξερευνώντας τι τις ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες και γιατί προσελκύουν τόσο τεράστιες επενδύσεις.
Μιχαήλ Παππάς: Η εξύμνηση της ελληνικής παράδοσης μέσα από το φακό του (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ)
Τί είναι η καλλιτεχνική φωτογραφία;
Η Καλλιτεχνική Φωτογραφία είναι μια απροσδιόριστη έννοια, καθώς δεν υπάρχει συγκεκριμένο αισθητικό, τεχνικό ή μεθοδολογικό στοιχείο που την ξεχωρίζει από τις καθημερινές λήψεις μας. Η δύναμή της έγκειται στην ικανότητα της φωτογραφίας να αφηγηθεί μια ιστορία, να αποτυπώσει ένα συναίσθημα ή να μεταφέρει μια ιδέα, αγγίζοντας την καρδιά της ανθρώπινης εμπειρίας. Με λίγα λόγια, νιώθεις τη διαφορά ανάμεσα σε μια απλή φωτογραφία και μια Φωτογραφία. Δείτε μερικές από τις πιο διάσημες και ακριβές φωτογραφίες που δημοπρατήθηκαν πρόσφατα.
11. Cindy Sherman, χωρίς τίτλο #92, 1981
Η Αμερικανίδα καλλιτέχνης Cindy Sherman ξεχωρίζει στους φωτογράφους με τις μεγαλύτερες πωλήσεις της τελευταίας δεκαετίας. Η άνοδός της ξεκίνησε τη δεκαετία του ’80 με τις αυτοπροσωπογραφίες της, όπου μεταμορφώνεται σε γυναικείους χαρακτήρες της ποπ κουλτούρας. Στη σειρά “Centerfolds”, επαναπροσδιορίζει το φορμάτ των ανδρικών περιοδικών όπως το Playboy. Αντί για την υπερσεξουαλικοποίηση, η Sherman σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί σε φωτογραφίες που ανακτούν τον έλεγχο της εικόνας.
Το “Untitled #92” είναι χαρακτηριστικό του έργου της. Με έντονη συναισθηματική φόρτιση, η εικόνα θυμίζει σκηνή από ταινία τρόμου. Η έκφραση, η στάση και το σκοτάδι δημιουργούν ανατριχιαστική ατμόσφαιρα. Η αξία του επιβεβαιώθηκε με την πώλησή του σε δημοπρασία του οίκου Christie’s για πάνω από 2 εκατομμύρια δολάρια το 2013.
Εκτίμηση: 900.000 – 1.200.000 δολάρια
Πραγματοποιημένη αξία: 2.045.000 δολάρια
Τόπος & Ημερομηνία: Christie’s, Νέα Υόρκη, 12 Νοεμβρίου 2013, Lot 10
10. Andreas Gursky, Παρίσι, Μονπαρνάς, 1993
Ο Γερμανός φωτογράφος Andreas Gursky ανδρώθηκε μέσα στα σύνθετα πολιτικά περιβάλλοντα της Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας, τα οποία επηρέασαν την καλλιτεχνική του ματιά. Όπως και η Sherman, έτσι και ο Gursky δημιουργεί έργα που πουλιούνται για εκατομμύρια, με την πανοραμική φωτογραφία μιας τεράστιας πολυκατοικίας στο Παρίσι να φτάνει τα 2,5 εκατομμύρια δολάρια στον οίκο Christie’s το 2013. Η γυμνή όψη του κτιρίου στο “Paris, Montparnasse” αποκαλύπτει το ενδιαφέρον του Gursky για την αρχιτεκτονική και την φιλοδοξία του να αποτυπώσει την “εγκυκλοπαίδεια της ζωής”. Συνδυάζοντας μακρινή προοπτική με λεπτομέρεια, ο Gursky καταγράφει την καθημερινότητα σε μνημειώδη κλίμακα.
Εκτίμηση: 1.000.000 – 1.500.000 λίρες
Πραγματοποιημένη αξία: 1.482.500 λίρες(ισοδύναμο 2.416.475 δολάρια)
Τόπος & Ημερομηνία: Sotheby’s, Λονδίνο, 17 Οκτωβρίου 2013, Lot 7
9. Andreas Gursky, Συμβούλιο Εμπορίου του Σικάγου, 1997 (2,5 εκατ. δολάρια)
Σε αυτό το αριστούργημα της καλλιτεχνικής φωτογραφίας, ο Gursky συνδυάζει ξανά micro και macro κοσμοθεωρίες, δημιουργώντας μια εικόνα συνοχής και καλειδοσκοπίου, γεμάτη λεπτομέρειες και πυκνή σε σύνθεση. Κάποιοι ερμηνεύουν την υπερυψωμένη γωνία και το χαώδες κλίμα ως σημάδι αποστροφής του Gursky προς τον χρηματοπιστωτικό κλάδο, ενώ άλλοι το θεωρούν μια σπάνια ευκαιρία για μια ματιά σε ένα περιβάλλον συνήθως κρυφό από το κοινό.
Τα έντονα χρώματα στα σακάκια και τα πουκάμισα, ψηφιακά ενισχυμένα, αντανακλούν τον δυναμισμό της λειτουργίας. Η αίσθηση δράσης, έντασης και ενέργειας που αποπνέει η εικόνα την έκανε τη δεύτερη πιο ακριβή φωτογραφία που πουλήθηκε το 2013, με προσφορά πάνω από 2,5 εκατομμύρια δολάρια, ξεπερασμένη μόνο από το “αδερφικό” της έργο, Chicago Board of Trade III.
Εκτίμηση: 700.000 – 900.000 λίρες
Πραγματοποιημένη αξία: 1.538.500 λίρες (ισοδύναμο 2.507.755 δολάρια)
Τόπος & Ημερομηνία: Sotheby’s, Λονδίνο, 23 Ιουνίου 2013, Lot 28
8. Cindy Sherman, Χωρίς τίτλο #153, 1985
Η μοναδική φωτογραφία της Cindy Sherman που δεν πουλήθηκε στους οίκους Sotheby’s και Christie’s, το Untitled #153, αγοράστηκε στον οίκο Phillips το 2010 για 2,7 εκατομμύρια δολάρια, καθιστώντας την έτσι μία από τις ακριβότερες φωτογραφίες που έχουν αγοραστεί ποτέ. Η στοιχειωτική εικόνα δείχνει την ίδια τη Sherman μεταμορφωμένη σε νεκρή με άσπρα μαλλιά, ξαπλωμένη στη γη με το πρόσωπο λαδωμένο και τα μάτια χαμένα στο κενό.
Αν και ανήκει στη σειρά της Sherman “Παραμύθια”, η φωτογραφία αντικαθιστά το μαγικό και γοητευτικό με το μυστηριώδες και ανησυχητικό. Χωρίς τις αλλόκοτες προσθετικές με τις οποίες πειραματίζεται αλλού στη σειρά, το Untitled #153 εξακολουθεί να προκαλεί μια ανησυχία που μαγεύει και ταυτόχρονα ανατριχιάζει τον θεατή. Η αναμφισβήτητη δραματουργία της φωτογραφίας εξηγεί σίγουρα την υψηλή τιμή που δόθηκε για την αγορά της.
Εκτίμηση: 2.000.000 – 3.000.000 δολάρια
Πραγματοποιημένη αξία: 2.770.500 δολάρια
Τόπος & Ημερομηνία: Phillips de Pury & Co., Νέα Υόρκη, 08 Νοεμβρίου 2010, Lot 14
7. Cindy Sherman, Χωρίς τίτλο Film Still #48, 1979
Η ιδιοφυΐα της Cindy Sherman λάμπει και πάλι στο “Untitled Film Still #48”, μια φωτογραφία που γεννά ερωτήματα χωρίς απαντήσεις. Σε άγνωστο χρόνο και τόπο, η Sherman στέκεται μόνη σε έναν άδειο αυτοκινητόδρομο, αποστρέφοντας το πρόσωπό της από την κάμερα, αφήνοντας το συναίσθημα του χαρακτήρα μυστήριο. Δεν είναι ξεκάθαρο ποιον ή τι περιμένει, πού πηγαίνει ή από πού έρχεται. Τα απαλά χρώματα, το ερημικό τοπίο και η έλλειψη ξεκάθαρων συναισθημάτων αφοπλίζουν τον θεατή, ωθώντας τον να σκεφτεί και να φανταστεί την ιστορία πίσω από τη λήψη.
Αποτελώντας μέρος μιας σειράς ψεύτικων κινηματογραφικών στιγμιότυπων, η Sherman, όπως πάντα, είναι ηθοποιός και σκηνοθέτης ταυτόχρονα. Όπως και η σειρά “Centerfolds”, αυτές οι φωτογραφίες διεκδικούν ξανά τον γυναικείο ρόλο που συχνά ορίζεται από τους άντρες, αλλά πέρα από την ενδυνάμωση, εμπλέκουν τον θεατή σε βαθύτερα ερωτήματα για την πραγματικότητα και τη φαντασία. Το μυστήριο των φωτογραφιών της Sherman τις καθιστά διαχρονικά ελκυστικές και πολύτιμες. Μάλιστα, το “Untitled Film Still #48”, με μόλις τρία αντίτυπα, θα έπρεπε να καταλαμβάνει δύο θέσεις σε αυτή τη λίστα, καθώς το ένα πωλήθηκε για σχεδόν 3 εκατομμύρια δολάρια στον οίκο Christie’s το 2015, ενώ ένα άλλο είχε αποκτηθεί τον προηγούμενο χρόνο στον οίκο Sotheby’s για 2.225.000 δολάρια!
Εκτίμηση: 2.500.000 – 3.500.000 δολάρια
Πραγματοποιημένη αξία: 2.965.000 δολάρια
Τόπος & Ημερομηνία: Christie’s, Νέα Υόρκη, 13 Μαΐου 2015, Lot 64B
6. Richard Prince, Χωρίς τίτλο (Cowboy), 2000
Ο Αμερικανός καλλιτέχνης Richard Prince, που δραστηριοποιείται και στη ζωγραφική και στη φωτογραφία, έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας του, κυρίως λόγω της «αναφωτογράφησης». Στα τέλη των ‘70s, υιοθέτησε την πρόσφατα αναδυόμενη «τέχνη οικειοποίησης», φωτογραφίζοντας σκόπιμα έργα άλλων και παρουσιάζοντάς τα ως δικά του, συχνά με ελάχιστες αλλαγές.
Η σειρά «Cowboys» του Prince, δημιουργημένη τη δεκαετία του ‘80, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Χρησιμοποιεί διαφημίσεις Marlboro αφαιρώντας τα εμπορικά σήματα, τις μεγεθύνει υπερβολικά δημιουργώντας εικονοστοιχεία και τις εστιάζει ξανά. Ο ίδιος ο Prince παραδέχτηκε την έλλειψη τεχνικών γνώσεων, λέγοντας: «Δεν είχα ικανότητες. Πειραματιζόμουν. Άλλαξα ελάχιστα και χρησιμοποίησα εμπορικό εργαστήριο για μεγέθυνση. Έφτιαξα δύο αντίτυπα. Δεν μπήκα ποτέ σε σκοτεινό θάλαμο».
Η πώληση του «Untitled (Cowboy)» για πάνω από 1 εκατομμύριο στον οίκο Christie’s το 2005 και 3 εκατομμύρια το 2014 προκάλεσε ακόμα μεγαλύτερη συζήτηση. Κάποιοι θεωρούν άδικη την τιμή για μια φωτογραφία αρχικά του Sam Abell, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι ο Prince ανέδειξε σημαντικά κοινωνικά στερεότυπα για την αρρενωπότητα.
Εκτίμηση: 1.000.000 – 1.500.000 δολάρια
Πραγματοποιημένη αξία: 3.077.000 δολάρια
Τόπος & Ημερομηνία: Sotheby’s, Νέα Υόρκη, 14 Μαΐου 2014, Lot 3
Πωλητής: Hedge-fund manager και ο συλλέκτης σύγχρονης τέχνης, Adam Sender
5. Andreas Gursky, Συμβούλιο Εμπορίου του Σικάγου III, 1999-2009
Ο Andreas Gursky επιστρέφει με την τρίτη και τελευταία εκδοχή των διάσημων φωτογραφιών του από το χρηματιστήριο του Σικάγο. Αν και λιγότερο ζωηρή στο σύνολό της από τις προηγούμενες, η χρωματική παλέτα των σακακιών των χρηματιστών ξεχωρίζει ακόμα και σήμερα με τόλμη, σε αντιδιαστολή με το γραμμικό φόντο των μαύρων γραφείων και σκαλοπατιών. Αποδομημένοι σε πολύχρωμες κηλίδες, οι χρηματιστές απεικονίζονται ταυτόχρονα ως άτομα και ως μέρος ενός περίπλοκου συνόλου. Είναι ενδιαφέρον να συγκρίνουμε το “Chicago Board of Trade III” με το “Χρηματιστήριο Κουβέιτ”, όπου τα ομοιόμορφα ντυμένα άτομα δημιουργούν μια εντελώς διαφορετική, αλλά εξίσου ελκυστική εικόνα.
Η τρίτη αυτή εκδοχή του πιο αναγνωρισμένου έργου του Gursky είναι και η πιο ακριβή. Πουλήθηκε στον οίκο Sotheby’s το 2013 για σχεδόν 3,3 εκατομμύρια δολάρια, ξεπερνώντας την εκτιμώμενη τιμή κατά 169%.
Εκτίμηση: 600.000 – 800.000 λίρες
Πραγματοποιημένη αξία: 2.154.500 λίρες (ισοδ. 3.298.755 δολάρια)
Τόπος & Ημερομηνία: Sotheby’s, Λονδίνο, 26 Ιουνίου 2013, Lot 26
4. Jeff Wall, Ομιλίες Νεκρών Στρατιωτών, 1992
Ο Καναδός καλλιτέχνης Jeff Wall, σημαντική μορφή της Σχολής του Βανκούβερ στη φωτογραφία, είναι εξίσου αναγνωρισμένος για τις εξαιρετικές του φωτογραφίες και για τις μελέτες του στην ιστορία της τέχνης. Μία από τις πιο διάσημες εικόνες του, με τίτλο “Ομιλίες Νεκρών Στρατιωτών (Όραμα μετά από ενέδρα σε περίπολο του Κόκκινου Στρατού, κοντά στο Moqor, Αφγανιστάν, χειμώνας 1986)”, δείχνει τραυματισμένους Ρώσους στρατιώτες στο Αφγανιστάν.
Παρόλο που η σκηνή δημιουργήθηκε για τη λήψη της φωτογραφίας και δεν αποτελεί αυθεντικό στιγμιότυπο πολέμου, η εικόνα των τραυματισμένων ανδρών και της καταστροφής γύρω τους μεταφέρει με ζωντάνια τη σκληρή πραγματικότητα του πολέμου. Η συγκλονιστική φωτογραφία βρήκε αγοραστή το 2012 στον οίκο Christie’s, ο οποίος πλήρωσε διπλάσια τιμή από την εκτιμώμενη, δίνοντας 3,6 εκατομμύρια δολάρια.
Εκτίμηση: 1.500.000 – 2.000.000 δολάρια
Πραγματοποιημένη αξία: 3.666.5000 δολάρια
Πωλητής: Estate του David Pincus
3. Cindy Sherman, χωρίς τίτλο #96, 1981
Η Cindy Sherman επιστρέφει με ακόμα ένα αυτοπορτραίτο από τη σειρά “Centerfolds”, με την “Untitled #96” να είναι ίσως η πιο αναγνωρίσιμη και δημοφιλής της λήψη. Αποτυπώνει την ανησυχητική αίσθηση που προκαλούν πολλές από τις εικόνες της Sherman, όπου το γυναικείο πρόσωπο είναι ταυτόχρονα ελκυστικό και ανατριχιαστικό.
Η φιγούρα μιας έφηβης, λουσμένη σε έντονα χρώματα, αρχικά δίνει την εντύπωση της ανεμελιάς καθώς ξαπλώνει στο πάτωμα κοιτάζοντας αλλού. Ωστόσο, η κεκλιμένη γωνία, το κομμένο περιβάλλον και η κάπως άβολη στάση, συμβάλλουν όλα σε μια αίσθηση ανησυχίας που διαποτίζει τη φωτογραφία.
Όπως και πολλές από τις “Centerfolds” της Sherman, η “Untitled #96” προσκαλεί τον θεατή να δημιουργήσει ένα παρασκήνιο για την απεικονιζόμενη γυναίκα, φαντάζοντας τι γράφει το σκισμένο χαρτί στο χέρι της ή γιατί είναι ξαπλωμένη στο πάτωμα. Αυτά τα ερωτήματα κρατούν το κοινό της σε εγρήγορση για δεκαετίες, με την “Untitled #96” να κατέχει μάλιστα δύο από τις υψηλότερες τιμές πώλησης σε δημοπρασία για φωτογραφία καλών τεχνών την τελευταία δεκαετία, αφού πουλήθηκε όχι μόνο για σχεδόν 4 εκατομμύρια δολάρια το 2011, αλλά και ένα άλλο αντίτυπο της πωλήθηκε για 2,8 εκατομμύρια δολάρια τον επόμενο χρόνο!
Εκτίμηση: 2.800.000 – 3.800.000 δολάρια
Πραγματοποιημένη αξία: 3.890.500 δολάρια
Τόπος & Ημερομηνία: Christie’s, Νέα Υόρκη, 08 Μαΐου 2011, Lot 10
Πωλητής: Μουσείο Τέχνης Akron
2. Richard Prince, Πνευματική Αμερική, 1981
Η πιο αμφιλεγόμενη φωτογραφία του Richard Prince είναι η “Spiritual America”, η οποία είναι επαναφωτογράφηση των φωτογραφιών της 10χρονης Brooke Shields από τον Garry Gross, που λήφθηκαν για το Playboy με τη συγκατάθεση της μητέρας της.
Και η αρχική φωτογραφία και η επαναφωτογράφηση του Prince δέχτηκαν έντονες επικρίσεις: η “Spiritual America” αποσύρθηκε από έκθεση στην Tate Gallery του Λονδίνου λόγω αντιδράσεων και αντικαταστάθηκε με φωτογραφία της ενήλικης Shields με μπικίνι. Αν και ο Prince εξέφρασε κάποιες επιφυλάξεις, πολλοί θεωρούν την επαναφωτογράφηση και την προώθηση της εικόνας ως εξαιρετικά ανεύθυνη, αν όχι κατακριτέα κίνηση. Παρ’ όλα αυτά, το έργο συγκέντρωσε υψηλά προσφορές σε δημοπρασία το 2014, φτάνοντας τελικά να πωληθεί για σχεδόν 4 εκατομμύρια δολάρια. (για λόγους ευαίσθητου περιεχομένου και της φύσης της φωτογραφίας, μπορείτε να τη δείτε εδώ).
Εκτίμηση: 3.500.000 – 4.500.000 δολάρια
Πραγματοποιημένη αξία: 3.973.000 δολάρια
Τόπος & Ημερομηνία: Christie’s, Νέα Υόρκη, 12 Μαΐου 2014, Lot 19
1. Andreas Gursky, Ρήνος II, 1999
Η πιο ακριβή φωτογραφία που πουλήθηκε ποτέ σε δημοπρασία είναι και πάλι έργο του Andreas Gursky. Σε αντίθεση με πολλά άλλα έργα του, το Rhein II δεν είναι μια εικόνα γεμάτη με ανθρώπους, σχήματα και αντικείμενα, αλλά ένα ήρεμο τοπίο που αποτυπώνει τον Κάτω Ρήνο καθώς ρέει ανάμεσα σε πλατιές πράσινες πεδιάδες. Ο καλλιτέχνης μάλιστα φρόντισε να αφαιρέσει ψηφιακά τυχόν επιπλέον λεπτομέρειες, όπως διαβάτες με σκυλιά και ένα εργοστάσιο στο βάθος, για να διασφαλίσει την απόλυτη απλότητα της θέας.
Οι λωρίδες νερού, πεζοδρομίου και ουρανού δημιουργούν το εφέ ενός ριγέ μοτίβου, αλλά οι διακριτές υφές τους αποδεικνύουν ότι η εικόνα είναι ολότελα φυσική.
Η καθηλωτική λήψη, στην οποία τα κυματιστά νερά έρχονται σε αντίθεση με την ακινησία της γης και του ουρανού, μεταφέρει τον θεατή στις όχθες του δεύτερου μεγαλύτερου ποταμού της Ευρώπης, στο κομμάτι κατά μήκος του οποίου ο Gursky απολάμβανε το πρωινό του τρέξιμο.
Ακόμα και χωρίς να γνωρίζουμε αυτό το προσωπικό στοιχείο, η φωτογραφία ξυπνάει μια αίσθηση μνήμης και νοσταλγίας που δημιουργεί μια άμεση σύνδεση μεταξύ του θεατή και του τοπίου. Σίγουρα άγγιξε μια ευαίσθητη χορδή σε έναν ανώνυμο συλλέκτη, ο οποίος αγόρασε το Rhein II στο Christie’s το 2011 με ποσό 4,3 εκατομμυρίων δολαρίων.
Εκτίμηση: 2.500.000 – 3.500.000 δολάρια
Πραγματοποιημένη αξία: 4.338.500 δολάρια
Τόπος & Ημερομηνία: Christie’s, Νέα Υόρκη, 08 Νοεμβρίου 2011, Lot 44
Μια χρωματιστή ματιά μέσα από 11 φωτογραφίες στην Ευρώπη του 1900
