Μια γλώσσα θεωρείται “εξαφανισμένη” όταν δεν υπάρχουν πλέον άτομα που να την μιλούν ως μητρική τους. Πολλοί παράγοντες, όπως ο αποικισμός, η αφομοίωση και η οικονομική ανισότητα, μπορούν να οδηγήσουν στην εξαφάνιση μιας γλώσσας.
8 σαιξπηρικές προσβολές για κάθε περίσταση – Μια βουτιά στον κόσμο της αιχμηρής ευστροφίας
Η εξαφάνιση γλωσσών αγγίζει τις ρίζες της ανθρωπότητας, σβήνοντας μοναδικές οπτικές και σοφίες. Η σιωπή τους, όμως, δεν είναι οριστική. Σχολεία, πανεπιστήμια και αφοσιωμένοι άνθρωποι αγωνίζονται να αναβιώσουν αυτές τις σιγημένες φωνές, διατηρώντας ζωντανή την κληρονομιά τους.
Σε κάθε λέξη, σε κάθε τραγούδι, σε κάθε ιστορία, οι σιωπηλές γλώσσες ψιθυρίζουν την ύπαρξή τους, υπενθυμίζοντάς μας την ευθύνη μας για την προστασία της γλωσσικής ποικιλομορφίας και της πολιτισμικής κληρονομιάς.
1. Ακα-Κάρι
Στα Νησιά Ανταμάν, η γλώσσα Άκα-Κάρι, σίγησε το 2020 με το θάνατο της Λίτσο, της τελευταίας ομιλήτριας. Η φωνή της, που κουβαλούσε αιώνες ιστορίας, έσβησε, αφήνοντας ένα κενό στην πολιτισμική κληρονομιά της περιοχής.
2. Τεουέλτσε
Στην αχανή Παταγονία, η γλώσσα Τεουέλτσε, άλλοτε ζωντανή στα χείλη νομάδων κυνηγών, έσβησε το 2019. Η Ντόρα Μαντσάδο, η τελευταία ομιλήτρια, αφιέρωσε χρόνο για να καταγράψει τα μυστικά της γλώσσας, αφήνοντας μια πολύτιμη κληρονομιά για μελλοντικές γενιές.
3. Ουίτσιτα
Στις πεδιάδες της Βόρειας Αμερικής, η γλώσσα Ουίτσιτα έσβησε το 2016. Η Doris McLemore, η τελευταία άπταιστη ομιλήτρια, μετέδωσε γνώσεις και ιστορίες σε γλωσσολόγους, διατηρώντας ζωντανή τη φλόγα της γλώσσας.
4. Κλάλαμ
Στα δάση της Βόρειας Αμερικής, η γλώσσα Κλάλαμ έσβησε το 2014. Ο τελευταίος φυσικός ομιλητής άφησε πίσω του ένα λεξικό και ηχογραφήσεις, μαρτυρίες ενός κόσμου που σιγά σιγά σιωπά.
5. Λιβονική γλώσσα
Παρότι θεωρείται “νεκρή” από το 2013, η Λιβονική ψιθυρίζεται ακόμα στα χείλη 40 ατόμων, ενώ 210 θυμούνται μερικά λόγια. Η θύελλα της ιστορίας, από Γερμανούς εισβολείς έως τον σχηματισμό της Λετονίας, σημάδεψε τη γλώσσα, αφήνοντας όμως ζωντανά τα τραγούδια της στις νεότερες γενιές.
6. Γιούροκ
Γνωστή με διάφορα ονόματα, η Γιούροκ μιλιόταν στην Καλιφόρνια έως το 2013. Ο “Πυρετός του Χρυσού” και η αφομοίωση στα σχολεία έσβησαν σιγά σιγά τη φωνή της. Σήμερα, έξι σχολεία αγωνίζονται να την αναβιώσουν, γράφοντας ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της.
7. Παζέχ
Η γλώσσα των ιθαγενών της Ταϊβάν, Παζέχ, σίγησε το 2010 με το θάνατο της Παν Τζιν-γιου. Πριν σιγήσει οριστικά, η Παν δίδαξε τη γλώσσα σε πάνω από 200 μαθητές, αφήνοντας μια κληρονομιά που αντιστέκεται στην αφομοίωση.
8. Κοχίν Ίνδο-Πορτογαλική
Γεννημένη από την ένωση Πορτογαλικών και Μαλαγιαλάμ, η Κοχίν Ίνδο-Πορτογαλική άνθισε στην Ινδία από τον 15ο έως τον 19ο αιώνα. Η φωνή της σιγόσβησε τον 19ο αιώνα, αφήνοντας μόνο μνήμες στον τελευταίο ομιλητή, ο οποίος έφυγε από τη ζωή το 2010.
9. Άκα-Μπο
Σαν αδερφή της Άκα-Κάρι, η γλώσσα Μπο μιλιόταν στα νησιά Ανταμάν. Ο αποικισμός και οι ασθένειες έφεραν τον αφανισμό, αφήνοντας μόνο τη Μπόα Σίνιορ. Πριν φύγει από τη ζωή το 2010, η Σίνιορ μοιράστηκε με γλωσσολόγους τη γλώσσα και τις ιστορίες της, διατηρώντας ζωντανή τη φωνή του λαού της.
10. Εγιάκ
Αυτή η γλώσσα ομιλούνταν παραδοσιακά από τον λαό Εγιάκ της Αλάσκας. Αν και θεωρείται νεκρή από το 2008 με το θάνατο της τελευταίας φυσικής ομιλήτριας, εξακολουθεί να τη χρησιμοποιεί ο Γκιγιόμ Λεδυέ, ένας γλωσσολόγος που τη διδάχτηκε μόνος του μέσα από γραπτά και ηχητικά υλικά. Ο Λεδυέ θεωρείται άριστος ομιλητής, μεταφραστής και δάσκαλος της Εγιάκ, παρά το γεγονός ότι δεν συνάντησε ποτέ την τελευταία φυσική ομιλήτρια. Η εξάπλωση των Αγγλικών και η καταστολή των γλωσσών των αυτόχθονων συνέβαλαν στην παρακμή της γλώσσας, που είχε ήδη επηρεαστεί από τη χρήση της συγγενικής γλώσσας Τλίνγκιτ για επικοινωνία με γειτονικούς λαούς.
11. Ακκαλά Σάμι
Αυτή η γλώσσα ομιλούνταν στην χερσόνησο Κόλα της Ρωσίας. Έσβησε το 2003, αφήνοντας πίσω μόνο δύο άτομα με περιορισμένη γνώση της. Θεωρείται από τις πιο ελάχιστα τεκμηριωμένες γλώσσες Σάμι, με λίγες μόνο περιγραφές φωνολογίας και μορφολογίας, μαζί με μερικά δημοσιευμένα κείμενα και ηχογραφήσεις. Υπάρχει κάποια σύγχυση σχετικά με το αν ο τελευταίος καταγεγραμμένος ομιλητής ήταν πραγματικά ο τελευταίος φυσικός ομιλητής, καθώς στις αρχές της δεκαετίας του 1990 αναφέρθηκαν οκτώ εναπομείναντες ομιλητές, όλοι ηλικιωμένοι.
Όταν η καθαρεύουσα «απεβίωσε» με τη θέσπιση της δημοτικής ως επίσημη γλώσσα
