Ποια είναι η πραγματική δύναμη πίσω από ένα αστείο; Η παρατήρηση του Τζορτζ Όργουελ ότι «ο σκοπός ενός αστείου δεν είναι να μειώσει κάποιον, αλλά να του υπενθυμίσει ότι είναι μειωμένος» ανοίγει μια ανησυχητική προοπτική για το χιούμορ.
Η παρατήρηση του Όργουελ υποδηλώνει ότι τα αστεία δεν είναι απλώς μια ακίνδυνη ψυχαγωγία, αλλά μπορούν να είναι κοφτεροί καθρέφτες, που αντανακλούν βαθύτερες αλήθειες για τις κοινωνικές μας ιεραρχίες, τις προσωπικές μας αποτυχίες και τα υπαρξιακά μας τρωτά σημεία. Αυτό όμως σημαίνει ότι το χιούμορ είναι εγγενώς σκληρό; Ή μήπως ο Όργουελ μας υποδεικνύει κάτι πιο βαθύ, ένα είδος αλήθειας που μόνο το χιούμορ μπορεί να αποδώσει;
Σκεφτείτε το ως εξής: όταν ένα αστείο πετυχαίνει τέλεια τον σκοπό του, ποιος γελάει και γιατί; Είναι το γέλιο μια παραδοχή κάποιας κοινής κατανόησης της ανεπάρκειας ή της αδικίας; Ο Όργουελ προτείνει ότι ένα καλό αστείο δεν έχει σκοπό να προσβάλει κάποιον κι ας φαίνεται έτσι.
Με άλλα λόγια, το χιούμορ μπορεί να είναι ένα εργαλείο για την αποκάλυψη της δυναμικής της εξουσίας ή για την αντιμετώπιση των περιορισμών μας. Μήπως όμως αυτή η αποκάλυψη μας κάνει να νιώθουμε άβολα επειδή, κατά βάθος, αναγνωρίζουμε την υποβαθμισμένη κατάσταση για την οποία μιλάει;
Ίσως το νόημα του Όργουελ είναι το εξής: το χιούμορ δεν είναι ποτέ μόνο για να γελάσουμε. Έχει να κάνει με το να βλέπουμε τον κόσμο όπως είναι, ελαττωματικός και παράλογος ώστε να αποφασίζουμε τι θα κάνουμε με αυτή τη γνώση. Τη χρησιμοποιούμε για να συνδέσουμε ή για να χωρίσουμε; Για να αποκαλύψουμε σκληρές αλήθειες ή για να τις αποφύγουμε;
«1984»: Το απόσταγμα του προφητικού έργου του Τζωρτζ Όργουελ μέσα από 10 αποφθέγματα
11 αποφθέγματα του Τζορτζ Όργουελ
1. Όποιος ελέγχει το παρελθόν ελέγχει το μέλλον. Όποιος ελέγχει το παρόν ελέγχει το παρελθόν.
2. Ορθοδοξία σημαίνει να μη σκέφτεσαι – να μην έχεις ανάγκη να σκέφτεσαι.
3. Μέχρι να αποκτήσουν συνείδηση, δεν θα επαναστατήσουν ποτέ, και μέχρι να επαναστατήσουν δεν μπορούν να αποκτήσουν συνείδηση.
4. Αλλά αν η σκέψη διαφθείρει τη γλώσσα, η γλώσσα μπορεί επίσης να διαφθείρει τη σκέψη.
5. Αν θέλετε μια εικόνα του μέλλοντος, φανταστείτε μια μπότα να πατάει ένα ανθρώπινο πρόσωπο -για πάντα.
6. Αν τηρείς τους μικρούς κανόνες, μπορείς να σπάσεις τους μεγάλους.
7. Ίσως κάποιος δεν ήθελε τόσο πολύ να αγαπηθεί όσο να γίνει κατανοητός.
8. Θα συναντηθούμε στον τόπο όπου δεν υπάρχει σκοτάδι.
9. Τα καλύτερα βιβλία… είναι αυτά που σου λένε αυτά που ήδη ξέρεις.
10. Το έγκλημα της σκέψης δεν συνεπάγεται με τον θάνατο: το έγκλημα της σκέψης ΕΙΝΑΙ θάνατος.
11. Ο σκοπός ενός αστείου δεν είναι να μειώσει κάποιον, αλλά να του θυμίσει ότι είναι μειωμένος.
Τζωρτζ Όργουελ – 1984: 20 αποφθέγματα απ’ το δυστοπικό όραμα ενός συγγραφέα
