Δεν υπάρχει τίποτα πιο δύσκολο για έναν άνθρωπο που αγαπά τα βιβλία, που ζει παρέα μ’ αυτά και που περνά τις μέρες του κοντά τους, από το να του ζητήσεις να ξεχωρίσει κάποια ή να τα ιεραρχήσει αξιακά. Όπως οι γονείς δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τα παιδιά τους, έτσι κι οι αναγνώστες – πολύ περισσότερο μάλλον από τους συγγραφείς τους – δεν μπορούν να επιλέξουν ανάμεσα στ’ αγαπημένα τους βιβλία. Ωστόσο, καθώς αγαπάμε τις λίστες και καθώς η σημερινή εποχή ευνοεί τη δημιουργία τέτοιων καταλόγων, προσπαθήσαμε μέσα από τη στήλη αυτή να επιλέξουμε δέκα κλασικά βιβλία που καλό θα ήταν να έχουν όλοι διαβάσει, έστω μια φορά.
Προτού μιλήσουμε, όμως, για τα βιβλία, θα ήθελα να διευκρινίσω κάτι. Η επιλογή των βιβλίων αυτών έγινε τελικά με πολύ προσωπικά κριτήρια της γράφουσας και για τον λόγο αυτό είναι πολύ πιθανό να σας εκπλήξει το ότι ονόματα όπως ο Καμύ, ο Σαρτρ, ο Προυστ, ο Βερν και άλλοι πολύ σημαντικοί συγγραφείς απουσιάζουν. Επίσης, η λίστα μας άφησε απ’ έξω την ποίηση – καθώς είναι ένα πολύ “ευαίσθητο” στις κατηγοριοποιήσεις είδος, αλλά και την αρχαία (ελληνική, ρωμαϊκή, μεσοανατολική κλπ) δημιουργία, μια που όχι μόνο θα καταλάμβαναν πιθανώς και τις δέκα θέσεις, μα θα χρειαζόμασταν και μερικά άρθρα ακόμη για να τα εξαντλήσουμε. Ας μην πολυλογώ άλλο όμως, ας ξεκινήσουμε:
Φάουστ, Γκαίτε: Πρόκειται για ένα ογκώδες θεατρικό έργο το οποίο αποτελείται από 12111 στίχους και το οποίο χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο κυκλοφόρησε το 1808 και το δεύτερο το 1832. Βέβαια, οι κριτικοί του τότε και οι μελετητές του σήμερα αμφιβάλλουν για τις αρετές του ως δραματικό έργο, μια που – εξαιρώντας τα τελευταία χρόνια – πρόκειται για ένα έργο που δεν συνηθίζεται να παρασταίνεται από σκηνής αλλά να διαβάζεται κατά μόνας. Η ιστορία είναι λίγο πολύ γνωστή: ο Φάουστ αποφασίζει να πουλήσει την ψυχή του στο Μεμφιστοφελή, τον διάβολο κι αυτό τον εμπλέκει σε διάφορες περιπέτειες και σε ταξίδια μέσα στον τόπο και τον χρόνο. Εκείνο που, κατά την ταπεινή μας γνώμη, κάνει τον Φάουστ να ξεχωρίζει προσδίδοντάς του επικές διαστάσεις είναι το γεγονός πως πρόκειται τελικά για ένα φιλοσοφικό δοκίμιο, θα μπορούσαμε, με κάποια υπερβολή να πούμε, πως πρόκειται για ένα φιλοσοφικό δράμα διαλεκτικής. Άλλωστε, όλες αυτές οι παραδόσεις της γερμανικής υπαίθρου, της γερμανικής κουλτούρας και των αντιλήψεων περί μεταφυσικής καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό την δημιουργία που εκδηλώθηκε και εξελίχθηκε στα υπόλοιπα ευρωπαϊκά έθνη από τα χρόνια εκείνα μέχρι τις μέρες μας.
Bill Gates: Αγόρασε ένα βιβλίο για 30,8 εκατ. δολάρια (Βίντεο)
Ο Δον Κιχώτης, Μιγκέλ ντε Θερβάντες: Σας έχω νέα. Δεν υπάρχει βιβλίο που να τιλοφορείται “Δον Κιχώτης”. Ο πλήρης τίτλος όπως πρωτοκυκλοφόρησε το 1605 είναι: Ο ευφάνταστος ευπατρίδης Δον Κιχώτης της Μάντσας. Και έχω και κάτι ακόμη πολύ σημαντικό να σας πω γι’ αυτό το βιβλίο. Είναι το πρώτο μυθιστόρημα που τυπώθηκε ποτέ! Κι αυτό σε δύο μέρη, όπως ο Φάουστ , ακριβώς λόγω του μεγάλου μεγέθους του. Στις σημερινές εκδόσεις το βρίσκουμε σε περίπου 450 σελίδες όταν είναι ολοκληρωμένο, αλλά κυκλοφορούν και πολλές συμπτυγμένες αποδόσεις. Πρόκειται για ακόμη ένα έργο που λίγοι ίσως έχουν διαβάσει αλλά πολλοί ξεστομίζουν τη φράση “κυνηγάς ανεμόμουλους”. Όχι ο Δον Κιχώτης δεν ήταν τρελός. Ήταν απλώς ρομαντικός. Ζούσε μια μίζερη, συμβατική ζωή και η μόνη του διέξοδος ήταν οι ιπποτικές ιστορίες. Μια μέρα αποφάσισε να γίνει ιππότης κι ο ίδιος. Τι κι αν οι αποτυχίες του τον γυρίζουν κάθε φορά πίσω στο σπίτι; Τι κι αν οι προσπάθειές του αλλά και ο ίδιος γελοιοπούνται και γίνονται αντικείμενο χλευασμού; Ο Δον Κιχώτης επιμένει και μαζί με τον πιστό του φίλο, τον Σάντσο Πάντσα, ως άλλοι Σίσσυφοι σηκώνουν κάθε μέρα την πέτρα που τους πλακώνει τη νύχτα. Μια αλληγορία για τη ζωή.
Θάνατος στη Βενετία, Τόμας Μαν: Γραμμένο το 1912, είναι μετά τον Φαίδρο του Πλάτωνα, το αριστουργηματικότερο δείγμα περιγραφής του αποκαλούμενου “πλατωνικού” έρωτα. Ο φον Άχενμπαχ είναι ένας συγγραφές που η ξαφνική εντύπωση που του προκαλεί ένας τυχαίος περαστικός δρόμο, ένας ταξιδιώτης, τον παρακινεί να ταξιδέψει στην υγρή και σκοτεινή Βενετία. Εκεί μέσα σε μια πόλη που αρρωσταίνει και παρακμάζει γνωρίζει τον δεκατετράχρονο Τάζιο και τον ερωτεύεται μ’ έναν τρόπο που κατακυριεύει την ύπαρξή του. Στο πρόσωπό του Τάζιο, ο Άχενμπαχ προσωποποιεί την ίδια την έννοια της ομορφιάς, της νεότητας και του έρωτα. Όμως, εκτός από την πόλη, αρρωσταίνει κι ο συγγραφέας που βλέπει τη δύση της ζωής του να πλησιάζει, και κάθε πόθο και ηδονή – κι επομένως θέληση για ζωή – να απομακρύνεται. Το βιβλίο, είναι ακόμη, ένας ύμνος στην ανθρώπινη πάλη μεταξύ Διονυσιακού και Απολλώνειου στοιχείου- τι επιλέγουμε τελικά; Τι προκρίνουμε; Το πνεύμα ή τη σάρκα;
Περιμένοντας τον Γκοντό, Σάμουελ Μπέκετ: Κι άλλο έργο προορισμένο για θέατρο κι ωστόσο κατάλληλο ακόμη και για ανάγνωση – σπάνιο προσόν (;) για θεατρικό. Το έργο αυτό, γραμμένο το 1948, προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις όταν πρωτοπαρουσιάστηκε γιατί κατήργησε κάθε έννοια πλοκής, λύσης και δέσης του μύθου, σύγκρουσης. Κόμισε όμως στην τέχνη σπουδαία στοιχεία και έσπειρε με υπαινικτικό τρόπο φιλοσοφικά ερωτήματα υπαρξιακού περιεχομένου. Ο Βλαδίμηρος και ο Εστραγκόν, οι δύο ήρωες, όλο λένε πως θα φύγουν από εκεί που είναι και όλο μένουν ακριβώς στο ίδιο σημείο. Περιμένουν κάποιον Γκοντό, που όμως ποτέ δεν έρχεται. Αντ’ αυτού συναντούν άλλους ανθρώπους που αν και αρχικά μοιάζουν πιο σίγουροι από τους ίδιους αποδεικνύεται τελικά πως ούτε κι αυτοί ξέρουν πού πηγαίνουν. Αν αυτό τώρα δεν είναι η συνοπτική παρουσίαση της ζωής των σύγχρονων ανθρώπων, τότε τι είναι; Πικρία, χιούμορ, υπαρξιακά ερωτήματα, σάτιρα όλα δοσμένα σ’ ένα μεταδραματικό κοκτέιλ που -όπως όλα τα έργα του Μπέκετ- αξίζει να διαβάσεις.
100 βιβλία που ξεχωρίσαν για το 2022 από τους New York Times
Έγκλημα και Τιμωρία, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι: Το έργο πρωτοδημοσιεύθηκε σε 12 συνέχειες στην εφημερίδα “Ρωσικός αγγελιοφόρος”, το 1866. Έκτοτε θεωρείται από τα σημαντικότερα έργα της διεθνούς λογοτεχνικής σκηνής. Η ιστορία είναι απλή. Ο Ρασκόλνικωφ διαπράττει ληστεία μετά διπλού φόνου. Το θύμα του όμως δεν είναι τυχαίο, είναι μια τοκογλύφος. Αυτό δημιουργεί στον Ρασκόλνικωφ μια αίσθηση πως κατ’ αυτόν τον τρόπο αντιπαλεύει την κοινωνική του τάξη και τα όσα του επιβάλλει. Παρ’ όλα αυτά, άνθρωπος είναι κι αρχίζει να νιώθει τύψεις για τα εγκλήματά του και να παλινδρομεί ανάμεσα σ’ αυτά που νιώθει. Και κάπου εκεί εμφανίζεται και ο έρωτας για τον νεαρό ήρωα που θα τον κάνει να δει τη ζωή με άλλο μάτι και να ξεκινήσει από την αρχή να χτίζει τα “πιστεύω” και τις αξίες του. Το έργο αυτό είναι πάντα πάνω πάνω στη λίστα αυτών που οι δικτατορίες απαγορεύουν κι αυτό γιατί ακριβώς θέτει το ζήτημα των τάξεων, της δικαιοσύνης και της αυτοδικίας. Ωστόσο, το έργο αυτό μιλά και για κάτι περισσότερο: μιλάει για τις ανάγκες και τις συνθήκες που τελικά αυτές καθοδηγούν τους ανθρώπους σε όλες τους τις πράξεις αλλά και τις ιδέες.
Η φάρμα των ζώων, Τζορτζ Όργουελ: Εκδόθηκε το 1945 αποτελεί μια αλληγορία ή αντανάκλαση, όπως ο ίδιος ο συγγραφέας ισχυριζόταν, των γεγονότων που οδήγησαν στην Οκτωβριανή Επανάσταση το 1917. Σε μία φάρμα τα ζώα αποφασίζουν να επαναστατήσουν ενάντια στα αφεντικά τους, αφού δεν μπορούν να ανεχθούν πλέον να τα εκμεταλλεύονται. Τα ζώα καταφέρνουν να ανεξαρτητοποιηθούν και τότε ξεκινάει η προσπάθειά τους να δομήσουν μια νέα κοινωνία, την κοινωνία των ζώων. Ωστόσο, κάποια γουρούνια της φάρμας αρχίζουν να έχουν σχέσεις με τους ανθρώπους. Είναι ένα έργο με ξεκάθαρα πολιτικό και κοινωνικό χαρακτήρα, που αποκαλύπτει πως μερικές φορές το να αλλάξει χέρια η εξουσία δεν σημαίνει και πραγματική, ουσιαστική αλλαγή. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει μες στο βιβλίο ο Όργουελ:
“τα ζώα που κρυφά παρακολουθούσαν το γεύμα κοίταξαν από γουρούνι σε άνθρωπο, από άνθρωπο σε γουρούνι και από γουρούνι σε άνθρωπο ξανά· δεν βρήκαν διαφορά”.
Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ, Όσκαρ Ουάιλντ: Το μυθιστόρημα αυτό λογοκρίθηκε έντονα όταν δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1890 ως ένθετο μηνιαίου περιοδικού. Το περιοδικό μάλιστα προέβη σε περικοπές και αλλαγές δίχως να ενημερώσει τον συγγραφέα θέλοντας να μετριάσει την “ανηθικότητα” καθώς έλεγαν, του μυθιστορήματος. Τελικά, το ακέραιο μυθιστόρημα κέρδισε εκατομμύρια αναγνώστες ανά τον κόσμο, έγινε η σημαία του αισθητισμού και του συνθήματος “τέχνη για την τέχνη”, ανέβηκε στο θέατρο και γυρίστηκε στον κινηματογράφο. Και γιατί όλος αυτός ο χαμός και όλη αυτή η επιτυχία; Μα γιατί όλοι μας είμαστε μικροί Ντόριαν Γκρέι. Όλοι μας είμαστε νάρκισσοι, εγωπαθείς, και φυσικά θα θέλαμε πολύ να μην αλλοιώνεται η εικόνα μας καθώς περνάνε τα χρόνια αλλά αντ’ αυτού ό,τι κι αν κάνουμε εμείς, να επηρεάζει μόνο ένα ζωγραφισμένο είδωλό μας. Δεν είναι όμως τόσο απλά τα πράγματα. Δεν είναι μόνο ένα πορτραίτο. Είναι η ίδια η ψυχή. Ο Ουάιλντ συλλαμβάνει, στην ουσία, την ιδέα πως ακόμη κι αν προσπαθήσουμε να διαχωρίσουμε το σώμα απ’ την ψυχή μας, τελικά αυτό είναι αδύνατο. Είμαστε ακέραιες προσωπικότητες και η συνείδηση και η ψυχή μας είναι κάθε μέρα εκεί, μπροστά μας, όσο και αν θέλουμε να κρυφτούμε. Μπορείς απ’ όλους να κρυφτείς, μα όχι από εσένανε τον ίδιο.
Άμλετ, Σαίξπηρ: Καιρό είχαμε να συναντήσουμε στη λίστα μας θεατρικό έργο. Βέβαια εδώ δεν μιλάμε για όποιο κι όποιο θεατρικό έργο. Γραμμένο κάπου στα 1609 αποτελεί ίσως το όνειρο κάθε ηθοποιού και σκηνοθέτη και ταυτόχρονα τον εφιάλτη κάθε θεωρητικού του θεάτρου. Για έναν απλό αναγνώστη όμως, μπορεί να αποτελέσει την ιδανική ψυχαγωγία. Δεν ξέρω τι ιδέα έχετε για τον Σαίξπηρ, αλλά ας μου επιτραπεί η έκφραση, τα έργα του είναι όλα “πιασάρικα”, όλα “σουξέ”. Πρέπει να τον φανταστούμε κάπως σαν την Τζόαν Κ. Ρόουλινγκ της εποχής του – αλλά και της δικής μας γιατί όχι; Μηχανορραφίες, ίντριγκες, φόνοι, έρωτες…Τίποτα δεν λείπει από το έργο αυτό. Και όλα αυτά όχι γραμμένα απλοϊκά σαν τα best sellers της σειράς που πουλάνε στα αεροδρόμια, όχι όχι. Όλα αυτά με βαθύ φιλοσοφικό υπόβαθρο, υπαρξιακές αγωνίες και μεγάλες αλήθειες για τη ζωή. Ποτέ δεν γίνεται διδακτικός ο Σαίξπηρ, αλλά πάντα υπογείως, καλυμμένα από το χιούμορ και τη δράση, υποβόσκουν τα μεγάλα, καθολικά ερωτήματα της ζωής.
Οδυσσέας, Τζέιμς Τζόϋς: Μπορεί στις μέρες μας να έχει αυξηθεί το ενδιαφέρον γύρω από το βιβλίο αυτό και να πυκνώνουν οι εκδηλώσεις γι’ αυτό, οι μαραθώνιοι ανάγνωσής του κλπ, αλλά το έργο ολοκληρώθηκε και δημοσιεύθηκε 100 χρόνια πριν. Συγκεκριμένα, κυκλοφόρησε σε συνέχειες από το 1918 ως το 1920 σ’ ένα αμερικάνικο περιοδικό. Τι το ξεχωριστό συμβαίνει μ’ αυτό το κείμενο του μοντερνισμού; Παρακολουθεί μια τυχαία μέρα – το τονίζω αυτό, μια τυχαία – του Λέοπολντ Μπλουμ. Στις 16 Ιουνίου 1904, λοιπόν, ο Μπλουμ αρχίζει να περιδιαβαίνει τους δρόμους του Δουβλίνου και να συναντά διάφορους ανθρώπους. Φυσικά ο τίτλος του έργου δεν είναι τυχαίος, καθώς παρουσιάζει δομικές αντιστοιχίες με την Οδύσσεια του Ομήρου, κι έτσι συναντούμε – μέσω του Μπλουμ – πρόσωπα που θα μπορούσαν να είναι η Πηνελόπη, ο Τηλέμαχος κ.ά. Άλλωστε, και κάθε κεφάλαιο έχει έναν χαρακτηριστικό ομηρικό τίτλο: Σειρήνες, Κύκλωπες κ.ο.κ. Το βιβλίο αυτό, εξαίρετο δείγμα μοντερνισμού, ενθουσιάζει με τη χρήση του εσωτερικού μονολόγου και των ελεύθερων συνειρμών, καθώς και με τη φόρμα του – ένα 24ωρο από μια τυχαία μέρα ενός τυχαίου ανθρώπου. Λίγο περισσότερο από τα 5 λεπτά δημοσιότητας του Γούορχολ.
Πόλεμος και Ειρήνη, Λέων Τόλστοι: Ακόμη ένα βιβλίο επικών διαστάσεων για τη στήλη μας. Δημοσιεύθηκε κι αυτό σε συνέχειες σε ρωσικό περιοδικό από το 1865 ως το 1867. Ο Πόλεμος στον οποίο αναφέρεται ο τίτλος του έργου είναι εκείνος μεταξύ της Ρωσίας και της Γαλλίας του Ναπολέοντα που έλαβε χώρα το 1805, μεσολάβησε μια περίοδος ειρήνης, και ξέσπασε εκ νέου το 1812. Και εδώ, όπως αναφέραμε και στον Ντοστογιέφσκι, βλέπουμε έντονη τη σημασία και το ρόλο που παίζει η τάξη και η κοινωνική θέση στη διαμόρφωση των ανθρώπινων χαρακτήρων και στη στάση τους απέναντι στα πράγματα. Δεν είναι μόνο τα δεινά του πολέμου που φανερώνονται μέσα από το έργο αυτό, αδιαμφισβήτητα με τον πιο γλαφυρό τρόπο, αλλά και τα δεινά που μπορεί να υπάρχουν σε χώρες ακόμη και σε περιόδους ειρήνης. Ο Τόλστοι μέσα από το έργο του μοιάζει να θέλει να δηλώσει πως κάποιες φορές οι καταστάσεις ξεπερνούν την ανθρώπινη δυναμική και παρουσία κι ίσως τα γεγονότα να μην συμβαίνουν έτσι ακριβώς όπως τα αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας. Το κυριότερο όμως προσπαθεί να θέσει μια βασική ερώτηση, επίκαιρη σ’ όλες τις κοινωνίες όλων των εποχών: γιατί πολεμάει τελικά ο άνθρωπος;
Φαίνεται πως έφτασε το τέλος τώρα για το άρθρο μας. Σίγουρα αφήσαμε έξω κι άλλα αγαπημένα μας βιβλία, μα τι να γίνει, ο χώρος και ο χρόνος είναι περιορισμένος. Σας χαιρετούμε λοιπόν με αυτά τα δέκα βιβλία που όλα έχουν, πέρα και πάνω απ’ όλα, ένα κοινό: μιλάνε πάντα στην ψυχή του ανθρώπου για την πραγματική του φύση και τα ερωτήματα που ταλανίζουν το είναι του και που, αν και μερικές φορές τα θάβει επιμελώς, εκείνα είναι εκεί και θα είναι πάντα εκεί. Γιατί όσο υπάρχουν άνθρωποι, τόσο θα υπάρχουν (ευτυχώς) και ερωτήσεις που θα γεννάνε (ευτυχώς) και ιστορίες.
Κείμενο: Ιωάννα Λιούτσια (Lavart)
Διαβάστε περισσότερα:
