Ο Καζαντζάκης δεν ήταν άνθρωπος των ημίμετρων. Είτε πάλευε με τον Θεό στον Τελευταίο πειρασμό είτε πετούσε ψηλά με τον ανυποχώρητο Ζορμπά του, επεδίωκε σταθερά να προκαλέσει, να αναστατώσει, να αναγκάσει τους αναγνώστες του σε άβολο αυτοστοχασμό.
Εδώ, στην εξερεύνησή του για τη δικαιοσύνη, βαδίζει σε επικίνδυνο διανοητικό έδαφος, αναβιώνοντας τις αρχαίες έννοιες της ιεραρχίας και των αρετών με μια εκπληκτική σύγχρονη κριτική: ότι το πρόβλημα της εποχής μας δεν είναι η ίδια η ανισότητα αλλά η διάβρωση του μεγαλείου μεταξύ εκείνων που ηγούνται.
Πρόκειται για μια γραμμή που μας σταματά στην πορεία μας. Τι σημαίνει να είσαι «φυσικός άρχοντας»; Είναι η επιβολή του προνομίου ή το βάρος της ευθύνης; Και ποιες είναι αυτές οι «παλιές αρχοντικές αρετές» για τις οποίες μιλάει ο Καζαντζάκης; Η τιμή, το θάρρος, η σοφία; Αν αυτά τα ιδανικά υποστηρίζονταν ποτέ πραγματικά, μήπως εμείς, στην προσπάθειά μας για ισότητα, απλώς εκδημοκρατίσαμε τη μετριότητα;
(Διαβάστε ολόκληρο το απόσπασμα του Καζαντζάκη)
Ποιος τολμά να πει την αλήθεια; – Καζαντζάκης: «Μη ζητάς φίλους να ζητάς…»
Ο Καζαντζάκης, πάντα περιπλανώμενος τόσο σε χώρες όσο και σε ιδέες, συνάντησε αυτές τις σκέψεις στην Ιαπωνία, έναν πολιτισμό βαθιά διαποτισμένο από τις ιεραρχικές παραδόσεις της τιμής των σαμουράι και της πειθαρχίας του Ζεν. Αυτό το σκηνικό διαμόρφωσε τους προβληματισμούς του για τη δικαιοσύνη, αποκαλύπτοντας την αδιάκοπη λαχτάρα του φιλοσόφου-ποιητή για αυθεντικότητα, όχι στα συστήματα, αλλά στις ψυχές.
Το απόσπασμα του Καζαντζάκη αντανακλά την πίστη του στη φυσική ανισότητα των ανθρώπων, όχι στην αξία τους ως άνθρωποι, αλλά στις ικανότητες και τους ρόλους τους. Υποστηρίζει ότι η δικαιοσύνη δεν έχει να κάνει με την εξάλειψη αυτών των διαφορών, αλλά με την εκπλήρωση των ευθυνών του καθενός: όσοι είναι κατάλληλοι να ηγηθούν πρέπει να το κάνουν με σοφία, τιμή και δύναμη, ενώ οι άλλοι υποστηρίζουν τη συλλογικότητα με τον δικό τους τρόπο. Η κριτική του απευθύνεται στους σύγχρονους ηγέτες που έχουν χάσει αυτές τις «αρχοντικές αρετές» και έχουν γίνει εγωιστές και αδύναμοι, περισσότερο σκλάβοι των επιθυμιών τους παρά αληθινοί διαχειριστές της κοινωνίας.
Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας – Ιαπωνία
«Δικαιοσύνη θα πει: ο φύσει δούλος να εχτελεί χρέη δούλου κι ο φύσει άρχοντας, χρέη άρχοντα. Γιατί πιστεύω ακλόνητα στην ανισότητα των ανθρώπων. Κι αν σήμερα στην εποχή που ζούμε, μια τίμια ψυχή έχει χρέος να μισεί τη σημερινή οργάνωση του κόσμου, είναι όχι γιατί υπάρχουν αρχόντοι και δούλοι, παρά γιατί οι αρχόντοι οι σημερινοί έχασαν τις παλιές αρχοντικές αρετές και κατάντησαν μέσα τους δούλοι».
Διαβάστε περισσότερα αποσπάσματα παρακάτω:
- Σε μια στιγμή αμφιβολίας, ο Ντοστογιέφσκι είπε: «Καταντήσαμε να θεωρούμε την πραγματική ζωή σαν αγγαρεία, σχεδόν σαν ένα επάγγελμα και όλοι…»
- Άλντους Χάξλεϋ: «Διανοούμενος είναι κάποιος που ανακάλυψε κάτι πιο ενδιαφέρον από το….»
- Όπως θα έλεγε και ο Κούντερα: «Το να αγαπάς κάποιον από συμπόνια δεν σημαίνει ότι τον …»
- Είχε δίκιο ο Φερνάντο Πεσσόα: «Είμαι αυτός που νομίζω; Μα νομίζω πως είμαι τόσο πολλά πράγματα…»
- Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές: «Ένας άντρας καταλαβαίνει πότε αρχίζει να γερνάει: όταν αρχίζει και μοιάζει με …»
- Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς: «Όταν γεράσεις κι ασπρίσεις …Την ομορφιά σου αγάπησαν στ’ αλήθεια ή σαν ψέμα»
- Χένρι Μίλλερ: «Αν οι άνθρωποι σταματήσουν να πιστεύουν ότι κάποια μέρα θα γίνουν θεοί, τότε σίγουρα θα …»
- Μια φορά κι έναν καιρό ο Έσσε μας είπε: «Όταν φοβόμαστε κάποιον είναι γιατί …»
- 5 φορές που ο Ίψεν είχε δίκιο (και είπε όσα φοβόμασταν να παραδεχτούμε)
- Έρμαν Έσσε: «Όλοι μας ως το τέλος της ζωής μας κουβαλάμε τα υπολείμματα της γέννησής μας»
- 20 λυτρωτικά αποφθέγματα του Καρλ Γιουνγκ ελέγχουν το ασυνείδητό μας
