Ο Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833) καταγόταν από τη Σμύρνη, με προγονικές ρίζες στη Χίο. Μεγαλωμένος σε λόγιο περιβάλλον, αποφοίτησε από την Ευαγγελική Σχολή υπό την καθοδήγηση του Ιερόθεου Δενδρινού, επιδεικνύοντας έντονο ενδιαφέρον για τις ευρωπαϊκές γλώσσες.
Το 1772 ταξίδεψε στο Άμστερνταμ δήθεν για επαγγελματικούς λόγους, αλλά στην πραγματικότητα επεδίωκε να διευρύνει τους πνευματικούς και κοινωνικούς του ορίζοντες. Παρά τις αρχικές αντιρρήσεις της οικογένειάς του, πήγε τελικά στο Μονπελιέ της Γαλλίας το 1782 για να σπουδάσει ιατρική, λαμβάνοντας το διδακτορικό του το 1787. Στη συνέχεια, οι οικονομικές δυσκολίες τον οδήγησαν να ασχοληθεί επαγγελματικά με τη μετάφραση.
Διαμένοντας στο Παρίσι από το 1788 έως το θάνατό του, ο Κοραής έγινε μάρτυρας της Γαλλικής Επανάστασης, επηρεάζοντας βαθιά τις ιδεολογικές του αντιλήψεις. Συμμετέχοντας στην Εταιρεία Παρατηρητών του Ανθρώπου, μετέφρασε φιλελεύθερα νομικά και πολιτικά κείμενα, συμπεριλαμβανομένης της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Αν και σωματικά απομακρυσμένος, διατήρησε μια κριτική οπτική για το πολιτικό τοπίο του αναδυόμενου ελληνικού κράτους, αμφισβητώντας ιδιαίτερα τη διακυβέρνηση του Καποδίστρια.
Κεντρική μορφή του νεοελληνικού διαφωτισμού, ο Κοραής εμβάθυνε τις φιλολογικές του σπουδές, διευρύνοντας τις σχέσεις του με Γάλλους και Έλληνες ομογενείς. Στις αρχές του 19ου αιώνα, ανέπτυξε τη θεωρία της “μέσης οδού” για το νεοελληνικό γλωσσικό ζήτημα, επηρεάζοντας τις μετέπειτα γλωσσικές και λογοτεχνικές εξελίξεις. Ωστόσο, η παρέμβασή του για την “καθαρεύουσα” (εξαγνισμένη γλώσσα), αν και σκόπιμη, επικρίνεται για τον τεχνητό της χαρακτήρα, που μάλλον εμπόδιζε παρά βοηθούσε την επίλυση του μακροχρόνιου ελληνικού γλωσσικού ζητήματος. Το μεταγενέστερο έργο του, ο “Παπατρέχας”, αποτελεί παράδειγμα του διδακτικού και διαφωτιστικού αφηγηματικού του ύφους στο λογοτεχνικό πεδίο.
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και η άλωση της Τριπολιτσάς (Απομνημονεύματα)
9 αποφθέγματα του Αδαμάντιου Κοραή
- Αι δυστυχίαι είναι της αρετής η παλαίστρα.
- Οι δικαστές πρέπει να έχουν σαν οδηγό τα έθιμα, τα κείμενα και προπαντός τον ορθό λόγο.
- Δια τι τόση ακαρπία από τον τόσον καρποφόρον της θρησκείας σπόρον; Διότι εσπείρετο εις λαόν απαίδευτον από ιερατείον απαίδευτον.
- Η σημερινή μας γλώσσα είναι όλη Ελληνική, πλην ολιγωτάτων τινών λέξεων Ιταλικών και Τουρκικών, και τούτων μόνων την εξόρισιν χρεωστούμεν να φροντίζωμεν.
- Βασιλείς βέβαια δεν πλέον θέλει λαβείν η Ελλάς, ότι ουδέ συμφέρει εις αυτήν να βασιλεύεται ουδέ από όμοιον του αοιδίμου Μάρκου Αυρηλίου βασιλέα.
- Του Αγγέλου τούτου η διαγωγή δεν είχε τίποτε Αγγελικόν. Έζησεν ως Σαρδανάπαλος, κ’ εκυβέρνησεν ως Δεσπότης δημοβόρος, ή μάλλον ως ήθελεν πράξειν ληστής σπουδάζων να μην αφήσ’ τίποτ’ εις τον ληστευόμενον, δια φόβον μη δεν εύρη καιρόν να τον ληστεύση και δεύτερον.
(απευθυνόμενος στον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ισαάκ Β’ Άγγελο ) - Ο πλούτος χωρίς παιδείαν και αρετήν τόσον είναι μακράν από το να στολίζη τον έχοντα, ώστε και κάμνει φανερωτέραν αυτού τη γυμνότητα.
- Των Ιουδαίων το προς ημάς μίσος υπερβαίνει και αυτό το τουρκικόν μίσος.
- Ο φίλαρχος ιερωμένος καταντά εις φονικόν τύραννον, ο φιλόπλουτος εις αισχροκερδή γόητα και ο φιλήδονος γίνεται ίππος θηλυμανής
