Βιβλία που κάηκαν για να εξυπηρετήσουν την εξουσία. Μήπως κάθε φορά που διαφωνείς μ΄ ένα λογοτεχνικό κείμενο σκέφτεσαι την καταστροφή του ή την απαγόρευσή του; Πάντα με πρόσχημα την ακαταλληλότητα του για τα νέα παιδιά και την προσβολή της ηθικής ; Μάντεψε! Μάλλον έχεις κοινά «χόμπι» με τους μεγαλύτερους λογοκριτές της ανθρώπινης ιστορίας.
Τα βιβλία έχουν βρεθεί πολλές φορές στο στόχαστρο. Πολλά βιβλία κάηκαν ή απαγορεύτηκαν για το «καλό μας» (Βεβαίως, βεβαίως) και την τήρηση των ηθικών κανόνων , οι οποίοι διαφέρουν ανάλογα με την εποχή. Σε καθένα από αυτά τα παραδείγματα, κομμουνιστές, ακροδεξιοί και αυτοκράτορες θεωρούσαν τον έλεγχο της λογοτεχνίας και του πνευματικού λόγου ως ουσιώδη για τη διατήρηση της εξουσίας τους.
Οι καύσεις βιβλίων, αν και δεν εφαρμόζονταν πάντα ρητά, αποτελούσαν μέρος ευρύτερων στρατηγικών λογοκρισίας, πολιτιστικής καταστροφής και καταστολής των ιδεών που έρχονταν σε σύγκρουση με την εκάστοτε ιδεολογία. Για αυτά τα καθεστώτα, η καταστροφή ή απαγόρευση βιβλίων ήταν ένας τρόπος να διαμορφώνουν την κοινωνία, ελέγχοντας τη ροή της γνώσης και εμποδίζοντας τη διάδοση των διαφορετικών ιδεών. Πάντα με το πρόσχημα πως αυτές οι ιδέες είναι επικίνδυνες για την κοινωνία.
Ο Χάινριχ Χάινε (1796 – 1856) προέβλεψε τις συνέπειες τέτοιων ενεργειών, η διάσημη φράση του «Όπου καίνε βιβλία, θα καίνε τελικά και ανθρώπους», προέρχεται από το μακρινό 1821 και προέβλεψε τις φρικαλεότητες που συνδέονται με τη λογοκρισία και την καταπίεση, η οποία στέκεται υπεράνω εποχής.
5 καθεστώτα με κοινά «χόμπι» όπως το «κυνήγι βιβλίων».
1. Ο Αδόλφος Χίτλερ (1889-1945)
Το καθεστώς του ενέκρινε τις καύσεις βιβλίων ως μέθοδο εξάλειψης των διαφωνιών. Χαρακτηριστικά είχε δηλώσει: «Το κράτος πρέπει να ανακηρύξει το παιδί ως τον πολυτιμότερο θησαυρό του λαού. Όσο η κυβέρνηση θεωρείται ότι εργάζεται προς όφελος των παιδιών, ο λαός θα υπομείνει ευχαρίστως σχεδόν κάθε περιορισμό της ελευθερίας και σχεδόν κάθε στέρηση».
2. Qin Shi Huang (259-210)
Ο πρώτος αυτοκράτορας της Κίνας, ο Qin Shi Huang διέταξε την καύση βιβλίων το 213π.Χ. για να εδραιώσει την εξουσία και να καταστείλει τις αντίθετες ιδέες. «Συγκέντρωσα όλα τα συγγράμματα της αυτοκρατορίας και έβαλα να τα κάψουν. Το να μη γνωρίζεις τίποτα από το παρελθόν είναι σαν είσαι για πάντα παιδί», είχε πει αναφερόμενος στην καύση κομφουκιανικών κειμένων και άλλων λογοτεχνίκων έργων που εναντιωνόταν στη εξουσία του.
3. Antonio de Zamora (1632-1727)
O Ισπανός θεατρικός συγγραφέας κατά τη διάρκεια της ισπανικής Ιεράς Εξέτασης, η οποία ενέκρινε την καύση βιβλίων (και ανθρώπων) που θεωρούνταν αιρετικά είχε εκφράσει πως: «Η καύση δεν είναι αρκετή, η Ιερά Εξέταση πρέπει να καθαρίσει τον κόσμο από όλες τις κακές ιδέες, όλους τους πειρασμούς και όλα όσα οδηγούν τους ανθρώπους σε απόσταση από την αλήθεια του θεού», αν και το απόσπασμα είναι ελαφρώς παραφρασμένο από κείμενα της εποχής, αντικατοπτρίζει τη νοοτροπία της Ιεράς Εξέτασης.
Αν θες να μάθεις περισσότερα για το Malleus Maleficarum: Το βιβλίο που οδήγησε στην καύση μαγισσών και δε θα ήθελες να βρίσκεσαι στη λίστα του διάβασε παρακάτω:
4. Ιωσήφ Στάλιν (1878-1953)
Ο Ιωσήφ Στάλιν, ο δικτάτορας της Σοβιετικής Ένωσης, ήταν διαβόητος για τις κατασταλτικές πολιτικές, συμπεριλαμβανόμενης της λογοκρισίας και της καταστροφής της λογοτεχνίας που θεωρούνταν επιβλαβής για την κομμουνιστική ιδεολογία. Η κυβέρνηση του Στάλιν κατέστρεψε αμέτρητα βιβλία, έγγραφα και έργα τέχνης που θεωρούνταν αντεπαναστατικά.
«Οι ιδέες είναι πιο ισχυρές από τα όπλα. Δεν θα επιτρέπαμε στους εχθρούς μας να έχουν όπλα, γιατί να τους επιτρέψουμε να έχουν ιδέες;» – Ιωσήφ Στάλιν.
Διαβάστε περισσότερα για τα βιβλία που απαγορεύτηκαν στην ΕΣΣΔ:
10 βιβλία στην «πυρά»: Όταν ο κομμουνισμός και ο ναζισμός έκαναν cancel
5. Φιντέλ Κάστρο
Το κομμουνιστικό καθεστώς του Φιντέλ Κάστρο στην Κούβα ασκούσε σημαντική λογοκρισία και καταστολή της διαφορετικής λογοτεχνίας. Η κουβανική κυβέρνηση ήλεγχε αυστηρά την εκδοτική βιομηχανία και πολλά βιβλία που ασκούσαν κριτική στην κυβέρνηση απαγορεύτηκαν, ενώ ορισμένα πιθανώς καταστράφηκαν.
Η κυβέρνηση του Κάστρο περιόρισε σε μεγάλο βαθμό την πρόσβαση στην ξένη λογοτεχνία και σε βιβλία που προωθούσαν καπιταλιστικές ή αντικομμουνιστικές ιδεολογίες. Βιβλία συγγραφέων όπως ο Τζορτζ Όργουελ ή κείμενα που ασκούσαν κριτική στο καθεστώς λογοκρίνονταν και η κατοχή τέτοιων έργων μπορούσε να οδηγήσει σε φυλάκιση.
«Τα πανεπιστήμια είναι διαθέσιμα μόνο σε όσους συμμερίζονται τις επαναστατικές μου πεποιθήσεις» – Φιντέλ Κάστρο.
10 απαγορευμένα κλασικά λογοτεχνικά έργα που ίσως δε γνωρίζετε
