Ξετυλίγοντας το «Ομηρικό ζήτημα»: Η διερεύνηση της ύπαρξης του Ομήρου.
Η αινιγματική μορφή του Ομήρου που παραδοσιακά πιστώνεται με τη σύνθεση των επικών ποιημάτων της Ιλιάδας και της Οδύσσειας αποτελεί αντικείμενο επιστημονικής συζήτησης εδώ και αιώνες.
Αυτή η συζήτηση, γνωστή ως «Ομηρικό Ζήτημα» διερευνά τη συγγραφή, τη σύνθεση και την ιστορική αυθεντικότητα αυτών των σημαντικών έργων. Το κεντρικό ερώτημα παραμένει: Υπήρξε ο Όμηρος ως μεμονωμένος ποιητής ή τα έπη είναι το αποκορύφωμα μιας συλλογικής προφορικής παράδοσης.
Ιστορικές προοπτικές και επιστημονικές συζητήσεις.
Στην αρχαιότητα, ο Όμηρος λατρευόταν ως η μοναδική ιδιοφυία πίσω από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια του 18ου και 19ου αιώνα, οι μελετητές άρχισαν να αμφισβητούν αυτή την αντίληψη. Το θεμελιώδες έργο του Friedrich August Wolf, Prolegomena ad Homerum (1795) υποστήριξε ότι τα έπη δεν ήταν δημιούργημα ενός και μόνο συγγραφέα αλλά μάλλον εξελίχθηκαν από μια σειρά μικρότερων, ανεξάρτητων τραγουδιών που μεταδίδονταν προφορικά επί αιώνες πριν συγκεντρωθούν στα κείμενα που αναγνωρίζουμε σήμερα.
(Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο παρακάτω)
Ποια ήταν η λακωνική φράση των Σπαρτιατών που σταμάτησε μια ολόκληρη αυτοκρατορία ;
Η προοπτική αυτή έδωσε αφορμή για τη δημιουργία δύο βασικών σχολών σκέψης: των Αναλυτών οι οποίοι υποστήριζαν την ύπαρξη πολλαπλών συγγραφέων και των Ενωτικών, οι οποίοι υποστηρίζαν ότι ένας μόνο ποιητής ήταν υπεύθυνος για την συνεκτική δομή και την καλλιτεχνική ενότητα των επών.
Η προφορική παράδοση και η συμβολή του Milman Parry.
Στις αρχές του 20ού αιώνα σημειώθηκε αλλαγή του προτύπου με την πρωτοποριακή έρευνα του για την προφορική σύνθεση. Ο Parry εντόπισε επαναλαμβανόμενες φράσεις και επίθετα μέσα στα ομηρικά κείμενα, υποδηλώνοντας ότι τα στοιχεία αυτά ήταν χαρακτηριστικά των τεχνικών προφορικής αφήγησης.
Το έργο του έδειξε ότι τα έπη ήταν προϊόντα μιας μακρόχρονης προφορικής παράδοσης, όπου οι βάρδοι χρησιμοποιούσαν τυποποιημένες εκφράσεις για να βοηθήσουν στην απομνημόνευση και την απαγγελία εκτεταμένων αφηγήσεων.
Γλωσσολογικές και αρχαιολογικές γνώσεις
Οι γλωσσολογικές αναλύσεις προσέφεραν περαιτέρω πλαίσιο στη συζήτηση. Μελέτες που χρησιμοποιούν εξελεγκτικά μοντέλα της γλώσσας έχουν χρονολογήσει τη σύνθεση των ομηρικών επών γύρω στον 8ο αιώνα π.Χ. ευθυγραμμιζόμενες με τις παραδοσιακές εκτιμήσεις. Οι αρχαιολογικές προσπάθειες ιδίως οι ανασκαφές του Heinrich Schliemann στο Hisarlik (αρχαία Τροία) έχουν φέρει στο φως στοιχεία που υποδηλώνουν ότι γεγονότα παρόμοια με αυτά που περιγράφονται στην Ιλιάδα μπορεί να έχουν ιστορική βάση. Ωστόσο, τα ευρήματα αυτά δεν επιβεβαιώνουν οριστικά την ύπαρξη του Ομήρου ως ιστορικού ατόμου.
Το ζήτημα της ιστορικότητας του Ομήρου
Παρά την εμβληματική του θέση στη δυτική λογοτεχνία, κανένα συγκεκριμένο βιογραφικό στοιχείο δεν επιβεβαιώνει τον Όμηρο ως ιστορικό πρόσωπο. Οι αρχαίες πηγές προσφέρουν αντικρουόμενες μαρτυρίες: ο Ηρόδοτος χρονολογεί τον όμηρο γύρω στο 850 π.Χ. ενώ οι άλλοι τον τοποθετούν σε διαφορετικούς αιώνες ή ακόμη και αρνούνται την ύπαρξή του.
Γιατί έλλειπε αυτός ο χάρτης της Ιλιάδας από τα σχολικά μας βιβλία;
Οι λεγόμενοι Βίοι του Ομήρου που συντάχθηκαν αιώνες μετά την υποτιθέμενη εποχή του αναμειγνύουν θρύλους και εικασίες. Κάθε ελληνική πόλη ανταγωνίζεται να τον διεκδικήσει ως δικό της. Η σύγχρονη επιστήμη θεωρεί γενικά αυτές τις αφηγήσεις ως μυθολογικές παρά ως πραγματικές.
Όπως υποστηρίζει η κλασικίστρια Mary R. Lefkowitz στο The Lives of the Greek Poets (1981) οι βιογραφίες αυτές αντανακλούν περισσότερο τις αξίες και τη φαντασία των μεταγενέστερων γενεών παρά τον ίδιο τον Όμηρο. Επιπλέον, δεν υπάρχουν επιγραφές, σύγχρονα αρχεία ή αρχαιολογικά ευρήματα που να επιβεβαιώνουν την ύπαρξή του. Υπό το πρίσμα αυτό, πολλοί μελετητές αντιμετωπίζουν τον Όμηρο όχι ως ιστορική προσωπικότητα αλλά ως ένα συμβολικό όνομα ίσως αντιπροσωπεύει μια συντεχνία ραψωδών ή το αποκορύφωμα της ποιητικής παράδοσης.
Σύγχρονη επιστημονική συναίνεση
Η σύγχρονη επιστήμη συμφωνεί σε μεγάλο βαθμό ότι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια αποτελούν την κορωνίδα μιας πλούσιας προφορικής παράδοσης, η οποία βελτιώθηκε επί γενεές προτού μεταφερθεί σε γραπτή μορφή. Ενώ η έννοια ενός μοναδικού ποιητή με το όνομα Όμηρος παραμένει ένα θέμα έρευνας, δεν υπάρχουν στοιχεία που να τεκμηριώνουν την ύπαρξή του. Τα έπη αντιπροσωπεύουν πιθανότατα μια σύνθεση συλλογικής αφήγησης που ενσωματώνει την πολιτιστική και ιστορική συνείδηση της Αρχαίας Ελλάδας.
Διαβάστε περισσότερες λογοτεχνικές ιστορίες παρακάτω:
- Γιωσαφάτ: «Οι περισσότεροι μεγαλώνουμε με μαμάδες που δεν…»
- Φρόυντ: «Αν ένας άνθρωπος υπήρξε το αγαπημένο παιδί της μητέρας του, διατηρεί…»
- 7 σπουδαία αποφθέγματα από τη Μάρω Βαμβουνάκη: «Ένα παιδί που αισθάνεται ότι η μητέρα και ο πατέρας…»
- Μίλαν Κούντερα: «Η πηγή του άγχους βρίσκεται στο…»
- Άλμπερτ Αϊνστάιν: «Ξέρω πώς είναι να βλέπεις τη μητέρα σου να περνά την αγωνία του…»
- «Η πιο τρομακτική εμπειρία στη ζωή ενός ανθρώπου είναι όταν…» – Όταν μας άγγιξε ο Ζακ Λακάν
- Ντοστογιέφσκι: «Το μυστήριο της ανθρώπινης ύπαρξης έγκειται στο να …»
- Χέμινγουεϊ: «Ο καλύτερος τρόπος για να μάθεις αν μπορείς να εμπιστευτείς κάποιον είναι να…»
