Στο χώρο της ενδοσκόπησης και της βαθιάς εξερεύνησης του ανθρώπινου ψυχισμού, λίγες λογοτεχνικές μορφές ξεχωρίζουν τόσο πολύ όσο ο Φερνάντο Πεσσόα.
Το θεμελιώδες έργο του, “Το βιβλίο της ανησυχίας”, αποτελεί απόδειξη του εξαιρετικού βάθους και της πολυπλοκότητας του εσωτερικού του κόσμου. Μέσα στις σελίδες του, ο Πεσσόα μας προσκαλεί να διασχίσουμε τα τοπία των ονείρων του, να περιπλανηθούμε στους διαδρόμους της φαντασίας του και να αναλογιστούμε το αίνιγμα της ύπαρξής του.
Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι μια ποιητική αποκάλυψη των υπαρξιακών συλλογισμών του Πεσσόα. “Δεν έκανα τίποτε άλλο από το να ονειρεύομαι. Αυτό ήταν, και μόνο αυτό, το νόημα της ζωής μου”. Οι λέξεις αυτές χρησιμεύουν ως η λυδία λίθος για την κατανόηση της ουσίας του ενδοσκοπικού ταξιδιού του Πεσσόα. Αποκαλύπτει μια ζωή που καθοδηγείται όχι από εξωτερικές επιδιώξεις ή απτά επιτεύγματα, αλλά από το πλούσιο μωσαϊκό της εσωτερικής του ζωής – ένα βασίλειο όπου τα όνειρα είναι το νόμισμα και η φαντασία ο αρχιτέκτονας της πραγματικότητας.
Ο Πεσσόα εξομολογείται ανενδοίαστα: “Ποτέ δεν ήθελα να είμαι κάτι άλλο παρά ένας ονειροπόλος”. Σε έναν κόσμο που συχνά εξυψώνει το χειροπιαστό και το μετρήσιμο, εκείνος υπερασπίζεται το άυλο, το εφήμερο και τα φευγαλέα όνειρα που διαμορφώνουν το περίγραμμα της ύπαρξής του. Η πεζογραφία του γίνεται ένας ποιητικός χορός μεταξύ πραγματικότητας και ψευδαίσθησης, μια συμφωνία όπου τα μεγαλύτερα κρεσέντα βρίσκονται στις περίπλοκες κινήσεις των ονείρων του.
Το “Βιβλίο της ανησυχίας” είναι μια λογοτεχνική μαρτυρία για τη δύναμη της ενδοσκόπησης, μια εξερεύνηση των ορίων μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας και ένα ποιητικό ταξίδι στα βάθη της ψυχής ενός ονειροπόλου. Ωραίο ταξίδι, καθώς μας πήρε μαζί του στο όνειρο.
Ο Ναζίμ Χικμέτ παραδέχεται πως : «Ντρέπομαι που είπα ψέματα, ήταν για χάρη άλλων, μη πονέσουν…»
Φερνάντο Πεσσόα, «Βιβλίο της Ανησυχίας» -απόσπασμα μετάφραση.: Μαρία Παπαδήμα, Gutenberg, 2018
Δὲν ἔκανα τίποτε ἄλλο ἀπὸ τὸ νὰ ὀνειρεύομαι.
Αὐτὸ ἦταν, καὶ μόνο αὐτό, τὸ νόημα τῆς ζωῆς μου.
Ποτὲ δὲν εἶχα ἄλλη πραγματικὴ ἐνασχόληση πέρα ἀπὸ τὴν ἐσωτερική μου ζωή.
Οἱ μεγαλύτερες συμϕορὲς τῆς ζωῆς μου σβήνουν ὅταν ἀνοίγοντας τὸ παράθυρο στὸν δρόμο τοῦ ὀνείρου μου ξεχνῶ τὴ θέα στὴν κίνησή του.
Ποτὲ δὲν θέλησα νὰ εἶμαι τίποτε ἄλλο πέρα ἀπὸ ὀνειροπόλος.
Σὲ ὅποιον μοῦ εἶπε νὰ ζήσω δὲν ἔδωσα ποτὲ σημασία.
᾽Ανῆκα ἀνέκαθεν σ᾽ αὐτὸ ποὺ δὲν εἶναι ὅπου εἶμαι καὶ σ᾽ αὐτὸ ποὺ ποτὲ δὲν μπόρεσα νὰ εἶμαι.
῞Ο,τι δὲν εἶναι δικό μου, ὅσο ταπεινὸ καὶ νὰ εἶναι, εἶχε πάντα ποίηση γιὰ μένα.
Ποτὲ δὲν ἀγάπησα ἄλλο ἀπὸ τὸ τίποτα.
Ποτὲ δὲν ἐπιθύμησα ἄλλο ἀπὸ αὐτὸ ποὺ δὲν μποροῦσα νὰ ϕανταστῶ.
᾽Απὸ τὴ ζωὴ τίποτε ἄλλο δὲν ζήτησα πέρα ἀπὸ τὸ νὰ περάσει ἀπὸ μέσα μου χωρὶς νὰ τὴν αἰσθανθῶ.
᾽Απὸ τὴν ἀγάπη τὸ μόνο ποὺ ζήτησα ἦταν νὰ μείνει γιὰ πάντα ἕνα ὄνειρο μακρινό.
᾽Απὸ τὰ ἐσωτερικά μου τοπία, ὅλα τους μὴ πραγματικά, αὐτὸ ποὺ πάντα μὲ εἵλκυε ἦταν τὸ μακρινό, καὶ τὰ τοξωτὰ γεϕύρια ποὺ ἔσβηναν, στὴν ἴδια σχεδὸν ἀπόσταση μὲ τὰ τοπία τῶν ὀνείρων μου, εἶχαν μιὰ γλυκύτητα ὀνείρου σὲ σχέση μὲ ἄλλα μέρη τοῦ τοπίου – μιὰ γλυκύτητα ποὺ μ᾽ ἔκανε νὰ τ᾽ ἀγαπῶ.
῾Η μανία μου νὰ θέλω νὰ δημιουργῶ ἕναν κόσμο ψεύτικο μὲ συνοδεύει ἀκόμα, καὶ μόνο στὸν θάνατό μου θὰ μ᾽ ἐγκαταλείψει.
Δὲν τακτοποιῶ σήμερα στὰ συρτάρια μου κουβαρίστρες καὶ πιόνια ἀπὸ σκάκι –ἀπ᾽ ὅπου ξεπροβάλλει ἕνας τρελὸς ἢ ἕνα ἄλογο–, ἀλλὰ λυπᾶμαι ποὺ δὲν τὸ κάνω… καὶ τακτοποιῶ στὴ ϕαντασίαμου, ἀναπαυτικά, σὰν κάποιος ποὺ τὸν χειμώνα ζεσταίνεται στὸ τζάκι, μορϕὲς ποὺ κατοικοῦν, καὶ εἶναι σταθερὲς καὶ ζωντανές, στὴν ἐσωτερική μου ζωή.
῎Εχω ἕναν κόσμο ἀπὸ ϕίλους μέσα μου, μὲ δική τους ζωή, ἀληθινή, καθορισμένη καὶ ἀτελή.
Κάποιοι γνωρίζουν δυσκολίες, ἄλλοι ἔχουν μιὰ ζωὴ μποέμικη, γραϕικὴ καὶ ταπεινή.
Κάποιοι ἄλλοι εἶναι ἐμπορικοὶ ἀντιπρόσωποι. (Τὸ νὰ μπορῶ νὰ μὲ ὀνειρευτῶ ἐμπορικὸ ἀντιπρόσωπο ὑπῆρξε ἀνέκαθεν μία ἀπὸ τὶς μεγαλύτερες ϕιλοδοξίες μου – ἀπραγματοποίη τη εὐτυχῶς!)
῎Αλλοι κατοικοῦν σὲ χωριὰ καὶ κεϕαλοχώρια κοντὰ στὰ σύνορα μιᾶς Πορτογαλίας ποὺ ὑπάρχει μέσα μου· ἔρχονται στὴν πόλη κι ἐκεῖ τυχαῖα τοὺς συναντῶ καὶ τοὺς ἀναγνωρίζω, ἀνοίγοντάς τους τὴν ἀγκαλιά μου, μὲ συγκίνηση…
Κι ὅταν τὰ ὀνειρεύομαι αὐτά, περπατώντας πάνω-κάτω μέσα στὸ δωμάτιό μου, μιλώντας δυνατά, χειρονομώντας… ὅταν τὰ ὀνειρεύομαι ὅλα αὐτά, καὶ μὲ ϕαντάζομαι νὰ τοὺς συναντῶ, χαίρομαι ὁλόκληρος, πραγματοποιῶ τὰ ὄνειρά μου, πηδῶ ἀπὸ χαρά, λάμπουν τὰ μάτια μου, ἀνοίγω τὴν ἀγκαλιά μου καὶ νιώθω μιὰ εὐτυχία πελώρια, πραγματική, ἀσύγκριτη.
«Μεταμόρφωση»: «Ο Κάφκα απαγόρευσε ρητά την απεικόνιση εικόνων του Γκρέγκορ»
