Μεταξύ των πολλών στοχαστικών δηλώσεών του Φερνάντο Πεσσόα, η φράση “Δεν είμαι αυτός που νομίζω ότι είμαι ούτε αυτός που είμαι τώρα” ξεχωρίζει ως μια βαθιά εξερεύνηση της ταυτότητας.
Στον πυρήνα της, η ρήση του Πεσσόα αμφισβητεί τη συμβατική αντίληψη για τον εαυτό και προσκαλεί σε στοχασμό πάνω στα πολύπλευρα στρώματα που συνθέτουν ένα άτομο. Η φράση “Δεν είμαι αυτός που νομίζω ότι είμαι” υπονοεί μια αποσύνδεση μεταξύ της αυτοαντίληψης του ατόμου και της πραγματικής ουσίας της ύπαρξής του. Υποδηλώνει ότι η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας δεν είναι απαραίτητα ακριβής αντανάκλαση του αυθεντικού μας εαυτού. Ο Πεσσόα μας προτρέπει να αμφισβητήσουμε τις αφηγήσεις που κατασκευάζουμε για την ταυτότητά μας, οι οποίες συχνά προκύπτουν από τις κοινωνικές προσδοκίες, τις προσωπικές φιλοδοξίες και την επιθυμία για κοινωνική αποδοχή.
Επιπλέον, η δήλωση “ούτε αυτός που είμαι τώρα” εισάγει το στοιχείο της παροδικότητας και της ρευστότητας στην έννοια της ταυτότητας. Ο Πεσσόα φαίνεται να αναγνωρίζει ότι ο εαυτός δεν είναι μια σταθερή οντότητα αλλά μάλλον ένα δυναμικό και εξελισσόμενο φαινόμενο. Το πρόσωπο που είμαστε σε κάθε δεδομένη στιγμή υπόκειται σε αλλαγές, επηρεαζόμενο από τις εμπειρίες, τα συναισθήματα και το πέρασμα του χρόνου. Αυτή η αναγνώριση της συνεχούς ροής αμφισβητεί την έννοια της σταθερής και αμετάβλητης ταυτότητας, προτρέποντάς μας να αποδεχτούμε το εφήμερο της ύπαρξής μας.
Η διορατικότητα του Πεσσόα μας προκαλεί να εμπλακούμε σε μια συνεχή διαδικασία αυτοανακρίσεων, αναγνωρίζοντας ότι το ταξίδι προς την αυτοανακάλυψη είναι συνεχές και πολύπλευρο. Μας προτρέπει να ξεφλουδίσουμε τα στρώματα της αυταπάτης και να αντιμετωπίσουμε την εξελισσόμενη φύση των ταυτοτήτων μας. Με τον τρόπο αυτό, τα λόγια του Πεσσόα προσφέρουν όχι μόνο έναν βαθύ προβληματισμό για τις περιπλοκές της ατομικότητας, αλλά και μια πρόσκληση να ξεκινήσουμε ένα ταξίδι αυτογνωσίας, όπου η αναζήτηση της αυθεντικότητας υπερισχύει των ψευδαισθήσεων που δημιουργούμε για τον εαυτό μας.
Ακολουθεί το απόσπασμα του Φερνάντο Πεσσόα
Διαιρώ αυτό που ξέρω.
Προκύπτει αυτό που είμαι
κι αυτό που ξέχασα. Ανάμεσα στα δυο πηγαίνω.
Δεν είμαι αυτός που σκέφτομαι
ούτε αυτός που είμαι τώρα.
Αν θα σκεφτώ, κομμάτια γίνομαι
Αν θα πιστέψω, για μένα δεν υπάρχει τέλος.
Γι’ αυτό, είναι καλύτερα
ν’ ακούς μόνο το θρόισμα
της απαλής, βέβαιης αύρας
που μέσ’ από τις φυλλωσιές περνάει.
Mετάφραση: Γιάννης Σουλιώτης
