Τι είχε πει ο Έριχ Φρομ για τον ναρκισσισμό;

Ο Έριχ Φρομ διακεκριμένος ψυχαναλυτής και κοινωνικός φιλόσοφος είχε μια επικριτική άποψη για την εμμονή της σύγχρονης κοινωνίας με τον ναρκισσισμό.

Στα γραπτά του, ιδιαίτερα στο «The Art of loving» o Φρομ ασχολήθηκε με τους κινδύνους του ναρκισσισμού, όχι απλώς ως υπερβολική αυτοαγάπη αλλά ως καταστροφική δύναμη που υπονομεύει τη γνήσια ανθρώπινη σύνδεση.

Η ανάλυση του Φρομ για τον ναρκισσισμό υπερβαίνει την τυπική κατανόησή του ως ματαιοδοξία ή εγωκεντρισμό. Γι’ αυτόν ο ναρκισσισμός είναι μια κοινωνική και ψυχολογική παθολογία, μια παθολογία που ευδοκιμεί σε μια κοινωνία που καθοδηγείται από τον καταναλωτισμό, τον ανταγωνισμό και το επιφανειακό κυνήγι της επιτυχίας. Σύμφωνα, με τον Φρομ ο ναρκισσισμός στη σύγχρονη κοινωνία έχει εμπεδωθεί τόσο πολύ που συχνά μεταμφιέζεται σε υγιή αυτοεκτίμηση η αυτοδυναμία, εγώ στην πραγματικότητα δημιουργεί ένα εμπόδιο μεταξύ των ανθρώπων και των αυθεντικών σχέσεων.
(Διαβάστε το υπόλοιπο άρθρο παρακάτω)

Τι μας λέει ο Νίτσε για τη φιλία μεταξύ άνδρα και γυναίκας;

Σ’ έναν κόσμο που δίνει προτεραιότητα στην υλική επιτυχία, την εξωτερική επικύρωση και την εικόνα της τελειότητας, οι άνθρωποι στρέφονται όλο και περισσότερο προς τα μέσα, εστιάζοντας στο προσωπικό τους συμφέρον κι όχι στις ουσιαστικές συνδέσεις με τους άλλους. Το είδε αυτό ως άμεση συνέπεια της αδυσώπητης προσπάθειας του καπιταλισμού για παραγωγικότητα και κατανάλωση.

Τα ναρκισσιστικά άτομα, σύμφωνα με τον Φρομ αποτυγχάνουν να αναπτύξουν την αυτοαγάπη. Αντ’ αυτού, προβάλλουν μια ψευδή αίσθηση αυτοεκτίμησης. Αυτή η εύθραυστη αυτοεικόνα τους καθιστά ανίκανους για γνήσια αγάπη ή σύνδεση με τους άλλους, καθώς ενδιαφέρονται κυρίως για τη δική τους αντανάκλαση στα μάτια των άλλων,

Ο Φρομ τόνισε επίσης ότι ο ναρκισσισμός πηγάζει από την ανικανότητα να αγαπήσουν τους άλλους. Υποστήριξε ότι οι άνθρωποι που έχουν εμμονή με τη δική τους εικόνα ή το προσωπικό τους συμφέρουν τείνουν να είναι συναισθηματικά απόμακροι και ανίκανοι να δημιουργήσουν ουσιαστικές σχέσεις.

Η λύση που προτείνει ο Έριχ Φρομ ως λύση στην άνοδο του ναρκισσισμού ήταν απλό αλλά και βαθύ: αληθινή αγάπη. Γι’ αυτόν η αγάπη δεν ήταν απλώς ένα συναίσθημα ή ένα ρομαντικό ιδεώδες, ήταν μια δεξιότητα που μπορούσε να καλλιεργηθεί μέσω της προσπάθειας, την ενσυναίσθηση και της προθυμίας να κατανοήσει κανείς τον εαυτό του και τους άλλους.

Ο Έριχ Φρομ υποστήριξε πως: «Η ναρκισσιστική κατάσταση είναι εκείνη όπου πιστεύει κανείς σαν πραγματικό μόνο αυτό που νιώθει μέσα του, ενώ τα φαινόμενα του έξω κόσμου δεν είναι πραγματικά από μόνα τους, αλλά τα νιώθει μόνο από την άποψη αν είναι ωφέλιμα ή επιζήμια σ’ αυτόν. Ο αντίθετος από το ναρκισσισμό πόλος είναι η αντικειμενικότητα».

Αντίστοιχα είχε καταγράψει πως:

«Ο άνθρωπος μπορεί να προστατεύσει τον εαυτό του από τις συνέπειες της δικής του τρέλας μόνο με τη δημιουργία μιας λογικής κοινωνίας που συμμορφώνεται με τις ανάγκες του ανθρώπου, τις ανάγκες που έχουν τις ρίζες τους στις ίδιες τις συνθήκες της ύπαρξής του. Μια κοινωνία στην οποία ο άνθρωπος συνδέεται με τον άνθρωπο με αγάπη, ριζώνει με δεσμούς αδελφοσύνης και αλληλεγγύης, παρά με δεσμούς αίματος και εδάφους. Μια κοινωνία που του δίνει τη δυνατότητα να ξεπεράσει τη φύση με τη δημιουργία και όχι με την καταστροφή, όπου όλοι κερδίζουν την αίσθηση της προσωπικής ταυτότητας, βιώνοντας τον εαυτό τους ως υποκείμενο των δυνάμεών τους και όχι βάσει συμμόρφωσης, όπου υπάρχει σύστημα προσανατολισμού και αφοσίωσης χωρίς ο άνθρωπος να χρειάζεται να στρεβλώνει την πραγματικότητα και να λατρεύει είδωλα».

Το ηθικό δίδαγμα είναι πως μόνο αν ξεπεράσουμε το εγώ και ανοίξουμε τον εαυτό μας στον κόσμο γύρω μας, μπορούμε να βρούμε την αληθινή ευτυχία και ολοκλήρωση.