Τί είναι το κακό; Εάν το καλό ήταν κακό θα καταλαβαίναμε τη διαφορά;
Το αίνιγμα του κακού έχει γοητεύσει τα μυαλά των μελετητών και των στοχαστών ανά τους αιώνες. Από την Αρχαία Ελλάδα
έως τη σύγχρονη εποχή, οι φιλόσοφοι έχουν παλέψει με το θεμελιώδες ερώτημα: τι είναι το κακό;
16 αποφθέγματα που μας μίλησαν για την ουσία της φιλοσοφίας στη ζωή μας
Αν και ο ορισμός του κακού υποκύπτει στη βαναυσότητα της υποκειμενικότητας, πολλοί φιλόσοφοι προσπάθησαν να το ορίσουν, αναλύοντας το ανθρώπινο ψυχογράφημα.
Ξεκινάμε ένα ταξίδι στα φιλοσοφικά τοπία του Επίκουρου, του Αριστοτέλη, του Πλάτωνα και του Νίτσε, περιηγούμενοι στα περιγράμματα των αντίστοιχων οραμάτων τους για το κακό.
Κάθε φιλόσοφος είχε διαφορετικές απόψεις για την έννοια του κακού:
1. Επίκουρος: Το κακό, για τον Επίκουρο, σχετιζόταν κυρίως με τον πόνο και την ταλαιπωρία. Πίστευε ότι η απουσία πόνου (αταραξία) και η παρουσία ηδονής (απονία) ήταν τα ύψιστα αγαθά. Ως κακό, επομένως, θα μπορούσε να θεωρηθεί οτιδήποτε προκαλούσε πόνο ή ταλαιπωρία.
2. Αριστοτέλης:Η άποψη του Αριστοτέλη για το κακό ήταν πιο σύνθετη. Έβλεπε το κακό ως απόκλιση από τη μέση τιμή ή την αρετή. Σύμφωνα με την ηθική του θεωρία της ηθικής της αρετής, το κακό προκύπτει όταν τα άτομα ενεργούν σε ακραίες καταστάσεις, είτε λόγω έλλειψης είτε λόγω υπερβολής της αρετής. Το κακό, λοιπόν, είναι το αποτέλεσμα των ηθικών ανισορροπιών.
3. Πλάτων: Ο Πλάτων θεωρούσε το κακό ως άγνοια. Στους διαλόγους του, συχνά απεικόνιζε το κακό ως το αποτέλεσμα της άγνοιας ή της παρανόησης των Μορφών, των απόλυτων πραγματικοτήτων πίσω από τον κόσμο των φαινομένων. Για τον Πλάτωνα, η γνώση και ο διαφωτισμός ήταν τα μονοπάτια για να ξεπεραστεί το κακό.
4. Νίτσε: Η αντίληψη του Νίτσε για το κακό είναι συνυφασμένη με την κριτική του στην παραδοσιακή ηθική. Είδε το κακό όχι ως απόλυτη έννοια αλλά ως προϊόν κοινωνικών κατασκευών και δυναμικών εξουσίας. Στο “Πέρα από το καλό και το κακό”, ο Νίτσε αμφισβητεί τις συμβατικές έννοιες του καλού και του κακού, υποστηρίζοντας ότι αυτό που θεωρείται κακό από την κοινωνία μπορεί στην πραγματικότητα να είναι μια εκδήλωση δύναμης ή ζωτικότητας. Διακήρυξε περίφημα την ιδέα της “θέλησης για δύναμη”, υποδηλώνοντας ότι τα άτομα προσπαθούν για δύναμη και αυτοεξουδετέρωση αντί να συμμορφώνονται με τους ηθικούς κανόνες που επιβάλλουν οι άλλοι.
Παρατηρούμε πως ο Επίκουρος συνέδεσε το κακό με τον πόνο, ο Αριστοτέλης το είδε με όρους ηθικής ανισορροπίας, ο Πλάτωνας το συνέδεσε με την άγνοια και ο Νίτσε άσκησε κριτική στις παραδοσιακές αντιλήψεις για το κακό, δίνοντας έμφαση στην πολυπλοκότητα της εξουσίας και των κοινωνικών δομών.
Αναμένουμε κι άλλες αναλύσεις για αυτό το αιώνιο στοιχείο που εξουσιάζει τον κόσμο μας. Εσείς τι πιστεύετε πως είναι το κακό;
10 βασικές αρχές από τη φιλοσοφία του Επίκουρου ως όπλο ενάντια στο άγχος
