Τα αποφθέγματα των 7 σοφών της Αρχαίας Ελλάδας που αποκάλυψαν το νόημα της ζωής

Οι “Επτά Σοφοί” της αρχαιότητας απασχόλησαν ιστορικούς όπως ο Ηρόδοτος και ο Πλάτωνας, αλλά και πολλούς άλλους συγγραφείς, όπως ο Διογένης Λαέρτιος. Ωστόσο, υπήρχε διαφωνία για το ποιοι άξιζαν τον τίτλο. Αν και υπάρχει η γνωστή λίστα με επτά σοφούς, πάνω από 23 άτομα συμπεριλήφθηκαν κάποια στιγμή σε διαφορετικές εκδοχές της λίστας.

Τελικά ο ηγέτης γεννιέται ή γίνεται;: 7 στωικά αποφθέγματα για τους ηγέτες και την αλλαγή

Παρά τις διακυμάνσεις αυτές, τέσσερις σοφοί εμφανίζονται σχεδόν σε κάθε λίστα: ο Θαλής ο Μιλήσιος, ο Σόλων της Αθήνας, ο Πιττακός της Μυτιλήνης και ο Βίας της Πριήνης. Οι υπόλοιποι τρεις ήταν συνήθως ο Χείλων της Σπάρτης, ο Κλεόβουλος της Λίνδου και ο Περίανδρος της Κορίνθου.

Όπως συμβαίνει συχνά με το αρχαίο παρελθόν, ο μύθος και η πραγματικότητα άρχισαν να συγχωνεύονται, επομένως οι ιστορίες για τους Επτά Σοφούς πρέπει να λαμβάνονται με επιφύλαξη. Η ανάδειξή τους σηματοδότησε μια καμπή στον πολιτισμό και την ταυτότητα της Αρχαίας Ελλάδας. Αποτελεί ένδειξη μιας εποχής όπου οι ιστορίες για αρχαίους ήρωες, όπως ο Οδυσσέας και ο Αχιλλέας, δεν έπειθαν πια τα μέλη των πολιτικών συναθροίσεων. Έτσι, μελετητές σαν τον Πλάτωνα και τον Ηρόδοτο στράφηκαν σε νέους ήρωες, επιλεγμένους από το πρόσφατο παρελθόν.

1. Βίας ο Πριηνεύς, 6ος αι. π.Χ.

Πρώτος ανάμεσα στους Επτά Σοφούς θεωρούνταν από τον Σάτυρο ο Βίας της Πριήνης, φημισμένος νομοθέτης, ποιητής και πολιτικός. Σύμφωνα με τον Φανόδικο, ο Βίας πλήρωσε τα λύτρα για αιχμάλωτες κοπέλες από τη Μεσσηνία. Τις μεγάλωσε σαν κόρες του και όταν ενηλικιώθηκαν, τις προίκισε και τις έστειλε πίσω στις οικογένειές τους.

Έγραψε επίσης ένα ποίημα 2.000 στίχων, το “Περί Ἰωνίας”. Ήταν χαρισματικός ρήτορας και αφιέρωνε το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του ως δικηγόρος στη συνέλευση. Ο Διογένης αναφέρει πως χρησιμοποίησε τις ικανότητές του για να μιλάει υπέρ του δικαίου. Μάλιστα, σύμφωνα με τον μύθο, έτσι ακριβώς πέθανε ο Βίας.

Μετά από μια υπεράσπιση στο δικαστήριο, ο ηλικιωμένος Βίας κάθισε και ακούμπησε το κεφάλι του στον ώμο του εγγονού του. Όταν η άλλη πλευρά ολοκλήρωσε την αγόρευσή της, οι δικαστές τάχθηκαν υπέρ του πελάτη του Βία. Καθώς το δικαστήριο διαλυόταν, ο εγγονός του ανακάλυψε ότι ο Βίας είχε πεθάνει ακουμπισμένος στην αγκαλιά του.

Ο Βίας αποδείχθηκε επίσης ικανός στρατιωτικός και τακτικός σύμβουλος. Πίστευε στη δύναμη των λόγων έναντι της βίας.

10 αποφθέγματά του:

1. Άκουγε πολλά, μίλα την ώρα που πρέπει.
2. Άνθρωπο που δεν αξίζει μην τον εγκωμιάζεις, επειδή είναι πλούσιος.
3. Να επιχειρείς κάτι έπειτα από ώριμη σκέψη, ώστε, όταν το ξεκινάς να το συνεχίζεις με σιγουριά.
4. Να μάθεις και ύστερα να ενεργήσεις.
5. Άριστη δημοκρατία υπάρχει εκεί όπου οι πάντες φοβούνται το νόμο σαν νά ‘ταν τύραννος.
6. Στα νιάτα σου να αποχτήσεις καλή οικονομική κατάσταση και στα γηρατειά σου σοφία.
7. Μήτε υπερβολικά απονήρευτος να είσαι, μήτε δόλιος.
8. Να μη σου αρέσει να παίρνεις βιαστικά το λόγο, μήπως πέσεις σε λάθη και τότε δυσάρεστο επακόλουθο θα είναι η μεταμέλεια.
9. Αυτό που κάνεις, να το έχεις σοβαρά στο νου σου.
10. Πάρε με την πειθώ, όχι χρησιμοποιώντας βία.

2. Θαλής o Μιλήσιος, 640 – 548 π.Χ. περίπου

Ο Ηρόδοτος αναφέρει πως ο Θαλής ήταν γιος των επιφανών Φαιάκων, Εξαμύου και Κλεοβουλίνης, οι οποίοι ισχυρίζονταν ότι κατάγονταν από τον μυθικό βασιλιά Κάδμο. Αν και οι περισσότεροι πίστευαν πως ο Θαλής γεννήθηκε στη Μίλητο, ο Διογένης υποστηρίζει πως έγινε πολίτης της ως ενήλικας. Θεωρήθηκε ο πρώτος Σοφός από τους Επτά, αποκτώντας τον τίτλο από τον άρχοντα της Αθήνας, Δαμασία.

Μετά από την περίοδο πολιτικής ενασχόλησης, ο Θαλής αφοσιώθηκε στην κατανόηση του φυσικού κόσμου. Πολλοί λένε πως δεν άφησε γραπτά, ενώ άλλοι υποστηρίζουν πως έγραψε τουλάχιστον τρία έργα. Ο Εύδημος αναφέρει πως ο Θαλής ήταν ο πρώτος Έλληνας που μελέτησε αστρονομία και του πιστώνεται η ανακάλυψη της Μικρής Άρκτου, του διαστήματος ανάμεσα στις τροπές, και ο υπολογισμός της αναλογίας του μεγέθους του ήλιου με την τροχιά της σελήνης.

17 αποφθέγματά του:

1. Η έλλειψη απασχόλησης φέρνει την πλήξη.
2. Να μην είσαι αργόσχολος, ακόμα κι αν έχεις πλούτη.
3. Βαρύ φορτίο η αμορφωσιά.
4. Εγγυήθηκες; Η συμφορά σε παραμονεύει.
5. Είναι πολύ μεγάλη χαρά να αποχτήσεις ό,τι λαχταράει η ψυχή σου.
6. Ό,τι κακό συμβαίνει στο σπίτι σου μην το κοινολογείς.
7. Μη βαριέσαι να λες έναν καλό λόγο στους γονείς σου.
8. Άριστη δημοκρατία είναι εκείνη που δεν έχει ούτε πολύ πλούσιους πολίτες ούτε πολύ φτωχούς.
9. Να ρυθμίζεις τις πράξεις σου σύμφωνα με το μέτρο.
10. Μην έχεις εμπιστοσύνη σε όλους.
11. Μη μιμείσαι τα ελαττώματα του πατέρα σου.
12. Μην αποχτάς τα πλούτη σου με ανέντιμον τρόπον.
13. Μη στολίζεις την εξωτερική σου εμφάνιση, αλλά να έχεις ωραίες ενασχολήσεις.
14. Όποιες περιποιήσεις θα προσφέρεις στους γονείς σου, να περιμένεις ότι παρόμοιες θα δεχτείς κι εσύ από τα παιδιά σου στα γηρατειά σου.
15. Καλύτερα να σε φθονούν παρά να σε λυπούνται.
16. Τους φίλους σου να τους θυμάσαι όχι μόνον όταν είναι κοντά σου, αλλά κι όταν είναι μακριά.
17. Δύσκολο να αποχτήσει ο άνθρωπος αυτογνωσία.

3. Κλεόβουλος ο Λίνδιος, 6ος αι. π.Χ.

Γιος του Ευαγόρα, ο Κλεόβουλος της Λίνδου ήταν φημισμένος ποιητής και φιλόσοφος, που ισχυριζόταν πως κατάγονταν από τον Ηρακλή. Ο Πλούταρχος τον θυμάται ως τύραννο και αναφέρεται πως κυβέρνησε τη Λίνδο τυραννικά για σχεδόν 40 χρόνια.

Ταξίδεψε στην Αίγυπτο όπου σπούδασε φιλοσοφία και εφάρμοσε την κριτική σκέψη στην ποίησή του. Ήταν γνωστός για τους πολύπλοκους γρίφους που δημιουργούσε. Προκάλεσε κάποια αναστάτωση στην εποχή του, καθώς ενθάρρυνε και στήριξε την ποιητική καριέρα της κόρης του, Κλεοβουλίνης. Όπως και ο πατέρας της, η Κλεοβουλίνη έγραφε σύνθετους ποιητικούς γρίφους και αινίγματα. Ο Κλεόβουλος υποστήριζε την εκπαίδευση των γυναικών και εννοούσε πως μόνο οι μορφωμένες γυναίκες άξιζαν γάμο. Έγραψε χιλιάδες στίχους και αποκατέστησε το ναό της Αθηνάς, που είχε αρχικά χτίσει ο Δαναός.

15 αποφθέγματά του:

1. Τίποτε να μην κάνεις με καταναγκασμό.
2. Παντρέψου γυναίκα της σειράς σου, γιατί, αν πάρεις από αρχοντικό σόι, θα αποχτήσεις αφεντικά, όχι συγγενείς.
3. Να έχεις γλώσσα που να εκφράζει αισιοδοξία ή που να ευχαριστεί όποιον σ’ ακούει.
4. Να συγκρατείς τη γλώσσα σου.
5. Αν είσαι πλούσιος, να μη μεγαλοπιάνεσαι, κι αν είσαι φτωχός, να μην εξευτελίζεσαι.
6. Να διαλύεις τις εχθρότητες.
7. Άριστη δημοκρατία υπάρχει εκεί όπου οι πολιτικοί φοβούνται περισσότερο την επίκριση παρά το νόμο.
8. Το μέτρο είναι άριστο.
9. Μη διασκεδάζεις μέ κάποιον που κοροϊδεύει άλλους, επειδή θα σε αντιπαθήσουν εκείνοι εις βάρος των οποίων λέγονται τα σκώμματα.
10. Τον πατέρα σου πρέπει να τον σέβεσαι.
11. Δίνε στους συμπολίτες σου τις καλύτερες συμβουλές.
12. Να αποχτήσουμε πολλές γνώσεις παρά να μείνουμε στην αμάθεια.
13. Μάθε να υπομένεις με γενναιότητα τις αντιξοότητες.
14. Να μορφώνεις τα παιδιά σου.
15. Πρέπει να ακούμε τους άλλους με προσοχή και όχι να είμαστε πολυλογάδες.

4. Περίανδρος ο Κορίνθιος, 668-587 π.Χ.

Γιος του Κύψελου, του πρώτου τύραννου της Κορίνθου, ο Περίανδρος κληρονόμησε την εξουσία και ανέδειξε την Κόρινθο σε σημαντικό εμπορικό κέντρο της αρχαίας Ελλάδας.

Η περίοδος της διακυβέρνησής του χαρακτηρίστηκε από οικονομική άνθηση αλλά και έντονες αντιπαραθέσεις. Φήμες τον ήθελαν να έχει ερωτική σχέση με τη μητέρα του, την Κρατία. Θεωρείται υπεύθυνος για τον θάνατο της συζύγου του Λυσίδας ή Μέλισσας, την οποία κλότσησε όταν ήταν έγκυος.

Παρά τις αμφιλεγόμενες πράξεις του, ο Περίανδρος επέκτεινε την Κόρινθο κατακτώντας την Επίδαυρο και την Κέρκυρα, ιδρύοντας αποικίες και δημιουργώντας ένα καινοτόμο σύστημα μεταφοράς πλοίων μέσω του Ισθμού. Τα έσοδα από το εμπόριο χρησιμοποιήθηκαν για δημόσια έργα, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, βελτίωση του αποχετευτικού δικτύου και υδροδότησης.

Η ζωή του τελείωσε τραγικά. Η προσπάθειά του να διαδεχθεί από τον γιο του Λυκόφρονα απέτυχε. Οι Κερκυραίοι σκότωσαν τον Λυκόφρονα και ο Περίανδρος πέθανε λίγο αργότερα, αφήνοντας στην εξουσία τον ανιψιό του Ψαμμήτιχο. Παρόλο που η μνήμη του στιγματίζεται από τα βίαια γεγονότα της ζωής του, ο ρόλος του ως ηγέτης μιας ισχυρής Κορίνθου εξασφάλισε τη θέση του ανάμεσα στους Επτά Σοφούς. Ο επιτάφιός του γράφει: «Πρώτος σε πλούτο και σοφία, εδώ κείτεται ο Περίανδρος, στην αγκαλιά της πατρίδας του, της Κορίνθου της θαλασσινής».

11 αποφθέγματά του:

1. Οι ηδονές είναι θνητές, οι αρετές αθάνατες.
2. Η δημοκρατία είναι καλύτερο πολίτευμα από την τυραννίδα.
3. Τον καιρό της ευτυχίας σου να είσαι σεμνός και στις ατυχίες σου να διατηρείς την αξιοπρέπειά σου.
4. Τη δυστυχία σου κρύβε την, για να μη δώσεις χαρά στους εχθρούς σου.
5. Όσο ζεις, να σε επαινούν, κι όταν πεθάνεις, να σε μακαρίζουν.
6. Ωραίο πράγμα η ησυχία.
7. Μην κοινολογείς απόρρητες συνομιλίες.
8. Να μελετάς τα πάντα.
9. Όχι μόνο να τιμωρείς τους ενόχους, αλλά και να εμποδίζεις εκείνους που πρόκειται να κάνουν κακό.
10. Να προετοιμάζεις τον εαυτό σου, ώστε να γίνεις αντάξιος των γονέων σου.
11. Για τους φίλους να είσαι πάντα ο ίδιος, είτε ευτυχούν είτε δυστυχούν.

5. Πιττακός ο Μυτιληναίος, 640–568 π.Χ.

Γιος του Υρραδίου από τη Μυτιλήνη, ο Πιττακός ήταν φημισμένος πολιτικός, νομοθέτης και ποιητής από τη Λέσβο. Συνεργάστηκε με τους αδελφούς του ποιητή Αλκαίου για να ανατρέψει τον τύραννο της Λέσβου, Μελάνχρου.

Άσκησε εξουσία για δέκα χρόνια πριν επιλέξει να αποσυρθεί. Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του, έφερε τάξη και νέους νόμους στην πόλη, όπως τον διπλασιασμό της ποινής για κάθε παράπτωμα που διαπράττεται υπό την επήρεια μέθης. Μετά την αποχώρησή του από την πολιτική, η Μυτιλήνη τον τίμησε για τις υπηρεσίες του με ένα οικόπεδο έξω από την πόλη. Ο Πιττακός το μετέτρεψε σε ιερό, γνωστό ως ιερό του Πιττακού.

Τα τελευταία του χρόνια, ο Πιττακός αφοσιώθηκε στη γραφή. Συνέθεσε πάνω από 600 στίχους ποίησης και έγραψε ένα νομικό σύγγραμμα με τίτλο «Περί Νόμων». Αποτυπώθηκε στη μνήμη ως ήρωας που ενθάρρυνε την ταπεινότητα και την ειρήνη. Οι κάτοικοι της Μυτιλήνης χάραξαν στο μνημείο του την επιγραφή: «Με δάκρυα, η γη αυτή που τον γέννησε, η ιερή Λέσβος, θρηνεί δυνατά για τον Πιττακό που τώρα έφυγε».

15 αποφθέγματά του:

1. Με την ανάγκη δεν τα βάζουν ούτε οι θεοί.
2. Η δίψα τού κέρδους δε σβήνει.
3. Τον κακότυχο μην τον μέμφεσαι, γιατί τέτοιες πράξεις η θεία δίκη τις τιμωρεί.
4. Ο τρόπος άσκησης της εξουσίας φανερώνει το χαρακτήρα τού ανθρώπου.
5. Να ξεχωρίζεις την ευκαιρία.
6. Δύσκολο να προβλέψουμε το μέλλον, μόνον ό,τι έγινε είναι βέβαιο.
7. Μάθε να διακρίνεις τις ευκαιρίες.
8. Το χειρότερο από τα άγρια θηρία είναι ο τύραννος κι από τα ήμερα ο εγκωμιαστής.
9. Άριστη είναι η δημοκρατία εκεί όπου δεν υπάρχει η δυνατότητα να καταλαμβάνουν την εξουσία ανέντιμα άτομα.
10. Ό,τι σκέπτεσαι να κάνεις, μην το λες, γιατί, αν δεν τα καταφέρεις, θα σε περιγελάνε.
11. Όσα προκαλούν την οργή σου όταν τα κάνει ο διπλανός σου, εσύ να μην τα κάνεις.
12. Ό,τι σου εμπιστεύτηκαν, δώσ’ το πίσω.
13. Στην στεριά μπορείς να εμπιστεύεσαι, η θάλασα είναι άπιστη.
14. Μήν κακολογείς το φίλο σου ούτε να εγκωμιάζεις τον εχθρό σου, γιατί κάτι τέτοια φανερώνουν επιπολαιότητα.
15. Δύσκολο να ‘ναι ο άνθρωπος καλός.

6. Σόλων ο Αθηναίος, 640-560 π.Χ.

Γεννημένος στη Σαλαμίνα, ο Σόλων της Αθήνας ήταν ίσως μια από τις πιο σημαντικές μορφές στην ιστορία των Αθηνών. Υπήρξε ποιητής, πολιτικός και νομοθέτης που εισήγαγε στην Αθήνα τον «σεισάχθεια», νόμος που διαγραφόταν το χρέος των πολιτών.

Αρχικά έμπορος, με τις ικανότητές του στη δημόσια ομιλία και την ποίηση κέρδισε αναγνώριση. Το 595 π.Χ. η Αθήνα και τα Μέγαρα βρίσκονταν σε διαμάχη για τη Σαλαμίνα. Όταν ο Σόλων έμαθε για τις σκέψεις των Αθηναίων να εγκαταλείψουν το νησί, παρουσιάστηκε στην αγορά προσποιούμενος τον τρελό και απαγγέλλοντας ποιήματα που ενέπνευσαν τους Αθηναίους. Με τη βοήθειά του, νίκησαν τη Μέγαρα. Ένα χρόνο αργότερα, ο Σόλων έγινε άρχων της Αττικής και προχώρησε σε σημαντικές αλλαγές στους νόμους που όριζαν τις ελευθερίες και τα δικαιώματα των Αθηναίων.

Οι Αθηναίοι εμπιστεύτηκαν στον Σόλωνα προσωρινές απολυταρχικές εξουσίες, πιστεύοντας στη σοφία του να δημιουργήσει νέους νόμους που θα προστάτευαν την πόλη από τυράννους. Έπρεπε να βρει ισορροπία ανάμεσα σε οικονομικές και ιδεολογικές αντιπαραθέσεις και να μειώσει την ένταση μεταξύ των κοινωνικών τάξεων.

Ο Σόλων εισήγαγε πρώτα τον σεισάχθεια που μείωσε την εξάρτηση από δανειστές και την δουλεία. Στη συνέχεια, κατάργησε τους σκληρούς νόμους του Δράκοντα, διατηρώντας μόνο εκείνους για φόνο.

Παρόλο που το σύστημα του Σόλωνα διατηρούσε τους φτωχούς σε μειονεκτική θέση, η τιμοκρατία που θέσπισε έδωσε σε όλους τους πολίτες τη δύναμη να εκλέγουν αξιωματούχους, θέτοντας τα θεμέλια για τη μετέπειτα ελληνική δημοκρατία.

16 αποφθέγματά του:

1. Τα κράτη τότε κυβερνώνται πολύ καλά, όταν οι πολίτες πειθαρχούν στους άρχοντες και οι άρχοντες στους νόμους.
2. Όταν μάθεις να κυβερνιέσαι, θα ξέρεις να κυβερνάς.
3. Να σωπαίνεις κι όταν ξέρεις.
4. Όταν αξιώνεις από τους άλλους να αναγνωρίζουν τις ευθύνες τους, να
   αναλαμβάνεις κι εσύ ο ίδιος τις δικές σου.
5. Να αποφεύγεις κάτι ευχάριστο, που αργότερα προξενεί λύπη.
6. Μακριά από κάθε υπερβολή.
7. Μη συναναστρέφεσαι ανήθικα άτομα.
8. Να μην ψευδολογείς, αλλά να λες την αλήθεια.
9. Έχε τη λογική οδηγό στη ζωή σου.
10. Μή μιλάς για κάτι που δεν το είδες.
11. Να δίνεις στους συμπολίτες σου όχι τις πιο ευχάριστες συμβουλές, αλλά τις πιο ορθές.
12. Να βγάζεις συμπεράσματα για τα άγνωστα έχοντας υπόψη σου τα γνωστά.
13. Να μελετάς όσα αξίζουν.
14. Να είσαι μειλίχιος με τους δικούς σου.
15. Να τιμάς τους φίλους σου.
16. Να μη δημιουργείς γρήγορα φιλίες, αλλά όσους φίλους αποχτήσεις, να μην τους απορρίπτεις σε λίγο.

7. Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, 6ος αι. π.Χ.

O Χίλων της Σπάρτης ήταν σημαντικός πολιτικός και ποιητής. Το 556/5 π.Χ. εξελέγη έφορος (αρχηγός των εφόρων), μάλιστα, ο πρώτος που κατείχε αυτό το αξίωμα. Θεωρείται υπεύθυνος για την αλλαγή της εξωτερικής πολιτικής της Σπάρτης, κίνηση που επέτρεψε αργότερα τη δημιουργία της Πελοποννησιακής Συμμαχίας. Συνέβαλε στην ανατροπή των τυράννων της Σικυώνας και την προσάρτησή της ως σύμμαχο της Σπάρτης. Ο Διογένης αναφέρει πως ο Χίλων καθιέρωσε το έθιμο οι έφοροι να πλαισιώνουν τους βασιλείς ως σύμβουλοι τους.

Ο θρύλος λέει πως πέθανε από ευτυχία βλέποντας το γιο του να νικά στον πυγμαχικό αγώνα των Ολυμπιακών Αγώνων.

1. Η τελετή τού γάμου σου να είναι απλή.
2. Να αποχτήσεις αυτογνωσία.
3. Στα συμπόσια των φίλων σου μη βιάζεσαι να παρευρεθείς, στις ατυχίες τους όμως να τρέχεις αμέσως.
4. Να προτιμήσεις μάλλον να υποστείς μια ζημιά παρά να έχεις ανέντιμο κέρδος γιατί το πρώτο θα σε
5. στενοχωρήσει μία φορά, το άλλο θα είναι πηγή διαρκούς στενοχώριας.
6. Η γλώσσα σου να μην τρέχει πριν από την σκέψη σου.
7. Να συγκρατείς το θυμό σου.
8. Να μην επιθυμείς αδύνατα πράγματα.
9. Μην κακολογείς τους διπλανούς σου ειδεμή θ’ ακούσεις πράγματα που θα σε στενοχωρήσουν.
10. Να πειθαρχείς στους νόμους.
11. Σαν πίνεις, πρόσεχε να μη λες πολλά, επειδή θα σου ξεφύγουν και πράγματα που δεν πρέπει να λέγονται.
12. Να σέβεσαι τον μεγαλύτερό σου.
13. Άριστο είναι εκείνο το πολίτευμα όπου οι πολίτες πειθαρχούν υπερβολικά στους νόμους και ελάχιστη σημασία δίνουν σ’ αυτά που τους λένε οι ρήτορες.
14. Να αποστρέφεσαι εκείνον που παρακολουθεί με περιέργεια τις ξένες υποθέσεις.
15. Τον πεθαμένον να τον καλοτυχίζεις.
16. Τον κακότυχο μην τον περιγελάς.

Αριστοτέλης: «Οι μητέρες αγαπούν τα παιδιά τους πιο πολύ από τους πατεράδες…»

Πηγή εικόνας

Πηγή εικόνων κειμένου