Ο Σωκράτης μπορεί να χρησιμεύει ως αλληγορική φωνή της σοφίας;
Το ερώτημα της ύπαρξης του Σωκράτη είναι ένα διασκεδαστικό μείγμα φιλοσοφίας και ιστορίας δεδομένης της αινιγματικής φύσης της ζωής του. Τελικά, ο μεγάλος φιλόσοφος υπήρξε ή ήταν αποκύημα της φαντασίας του Πλάτωνα;
Ποιο ήταν το δαιμόνιο του Σωκράτη; Ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της φιλοσοφίας του !
Ακολουθούν έξι λόγοι για τους οποίους κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο Σωκράτης μπορεί να είναι περισσότερο μύθος παρά άνθρωπος:
- Δεν έχει δικά του γραπτά: Το μόνο που γνωρίζουμε γι’ αυτόν προέρχεται μέσα από τις φωνές άλλων, του Πλάτωνα, του Ξενοφώντα, του Αριστοφάνη. Μάλιστα, δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν πως ο Σωκράτης είναι εφεύρημα του Πλάτωνα.
- Φιλοσοφικό ιδεώδες: Για να αναπτύξουμε την παραπάνω θεωρία για πολλούς μελετητές ο Σωκράτης συχνά μοιάζει με λογοτεχνικό εργαλείο, με ένα σύμβολο εννοιών παρά με άνθρωπο. Ως χαρακτήρας, ενσαρκώνει τις αρετές της αμφισβήτησης, της εξουσίας, της εξέτασης, της ζωής και της αδιάκοπης έρευνας. Μήπως ο Σωκράτης είναι απλώς ο τρόπος του Πλάτωνα να ενσαρκώσει την ίδια φιλοσοφία;
- Αντιφατικά πορτρέτα: Διαφορετικοί συγγραφείς μας δίνουν εντελώς διαφορετικές μορφές του Σωκράτη. Στις Νεφέλες του Αριστοφάνη είναι ένας ιδιόρρυθμος διανοούμενος που διδάσκει ανοησίες στους νέους. Στον Ξενοφώντα είναι πιο ευθύς και αξιοσέβαστος. Ο Σωκράτης του Πλάτωνα είναι πολυεπίπεδος και πειστικός, αφήνοντας τους αναγνώστες να αναρωτιούνται αν έχει κατασκευαστεί για να εξυπηρετήσει διάφορους φιλοσοφικούς σκοπούς.
- Αφήγηση της δίκης και του μαρτυρίου: Ο θάνατος του Σωκράτη αντικατοπτρίζει μια κλασική μαρτυρική ιστορία, όπου μια μορφή πεθαίνει επειδή αμφισβήτησε το status – quo. Αυτή η δομή ο μαρτυρικός θάνατος ως απόδειξη μιας βαθιάς αλήθειας θα μπορούσε να παραπέμπεις σε ένα μυθικό στοιχείο, καθώς ιστορίες όπως αυτές χρησιμεύουν συχνά για να εμπνεύσουν και να διδάξουν παρά για να αφηγηθούν αυστηρά τα ιστορικά γεγονότα
- Ακόμη και στην αρχαιότητα οι σκεπτικιστές αμφισβητούσαν αν η Απολογία, η διάσημη αφήγηση του Πλάτωνα για την υπεράσπιση του Σωκράτη στη δίκη του ήταν ένα πραγματικό γεγονός ή περισσότερο ένας επινοημένος διάλογος. Οι αρχαίες συζητήσεις συχνά τόνιζαν πως ο Σωκράτης φαινόταν να είναι τουλάχιστον εν μέρει, λογοτεχνική επινόηση του Πλάτωνα.
Τα επιχειρήματα δε διαθέτουν ισχυρό υπόβαθρο
Αν και υπάρχει ως πιθανότητα ο Πλάτωνας να χρησιμοποίησε τον Σωκράτη ως φιλοσοφικό σύμβολο και οι αναφορές στον μεγάλο φιλόσοφο να φεύγουν από την ιστορική ακρίβεια, η ύπαρξη του Σωκράτη δεν μπορεί να αμφισβητηθεί εύκολα, καθώς όσοι μίλησαν για αυτόν τα αρχαία χρόνια δεν αμφισβήτησαν ποτέ την ύπαρξή του. Η οποιαδήποτε αμφισβήτηση στάθηκε περισσότερο στη φιλοσοφία του και στα βιογραφικά στοιχεία της ζωής του.
Οι σύγχρονοι ερευνητές προσπαθώντας να συμμετέχουν σε αυτό τον διάλογο έχουν καταλήξει πως στα πρώιμα έργα του Πλάτωνα γίνεται ακριβέστερη καταγραφή για τον Σωκράτη σε σχέση με τα υπόλοιπα έργα του. Παραδείγματος χάριν οι διάλογοι του Ξενοφώντα είναι ίσως πιο πιστοί στον πραγματικό Σωκράτη σε σχέση με τη Θεωρία των Μορφών, η οποία συνήθως θεωρείται ότι προέρχεται από τον Πλάτωνα και όχι από τον Σωκράτη.
Έτσι, δεν υπάρχει καμία εύλογη αμφιβολία ότι ο Σωκράτης ήταν ένα πραγματικό πρόσωπο, αν και υπάρχει κάποια αμφιβολία για την αξιοπιστία των πληροφοριών σχετικά με τη ζωή και τις διδασκαλίες του. Το κοινώς γνωστό ως «σωκρατικό πρόβλημα» είναι πολύπλοκο ζήτημα, αλλά οι ιστορικοί και οι φιλόσοφοι έχουν τρόπους να προσπαθούν να αξιολογήσουν τις διαθέσιμες πληροφορίες.
Διαβάστε περισσότερα για τη φιλοσοφία:
Φιλόσοφοι που σόκαραν «καταρρίπτοντας» τη φιλοσοφία μας
5 μη τετριμμένα βιβλία ψυχολογίας και φιλοσοφίας για να προκαλέσετε το μυαλό σας
Ένας υπέροχος αντίλογος: 8 φιλόσοφοι εναντιώνονται στη φιλοσοφία του Καστοριάδη
