Σουν Τσου: 25 αποφθέγματα για την τέχνη του πολέμου

Ο Κινέζος στρατηγός και φιλόσοφος, Σουν Τσου, γράφει για την τέχνη του πολέμου

Ο Σουν Τσου ήταν Κινέζος στρατηγός, συγγραφέας και φιλόσοφος. Πιθανότατα έζησε κατά το δεύτερο μισό της Δυναστείας Τζόου, στην «Περίοδο των ανατολικών Τζόου» και συγκεκριμένα στο τέλος της «περιόδου Άνοιξης και Φθινοπώρου»· εξελέγη στρατηγός του βασιλιά στο κράτους του Γου (μια περιοχή κοντά στον ποταμό Γιανγκτσέ), γύρω στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. Το όνομα «Σουν Τσου» είναι τιμητικό επίθημα και σημαίνει «Μάστερ Σουν»· «Μάστερ» εδώ καλείται ο «Δάσκαλος» ή ο «Κύριος».

Το όνομά του το προσωπικό, δηλαδή της γέννησης, ήταν Σουν Γου και το «ευγενικό», δηλαδή αυτό που απέκτησε μετά την ενηλικιωσή του, ήταν Τσανγκτσίν. Η «Τέχνη του Πολέμου», το μοναδικό βιβλίο που έγραψε, επηρέασε τόσο τη δυτική όσο και την ανατολική-ασιατική φιλοσοφία, καθώς και τη στρατιωτική σκέψη.
Σύμφωνα με τον θρύλο, κάποτε ο βασιλιάς Χο Λου κάλεσε τον Σουν Τσου και του ζήτησε να κάνει μια μικρή επίδειξη της θεωρίας του για τη διοίκηση και τον έλεγχο των στρατευμάτων, και μάλιστα χρησιμοποιώντας γυναίκες. Ο Σουν Τσου χώρισε τις 180 κοπέλες σε δύο λόχους και όρισε αντιστοίχως τις δύο αγαπημένες παλλακίδες του βασιλιά επικεφαλής.

Ύστερα έδειξε στα κορίτσια πώς να κρατούν το δόρυ και βεβαιώθηκε ότι γνωρίζουν τι σημαίνουν τα βασικά παραγγέλματα, «Μπροστά», «Πίσω», «Αριστερά», «Δεξιά», «Μέτωπο εμπρός», «Μεταβολή», «Επ’ αριστερά.» Κατόπιν εξήγησε ποιο ακριβώς χτύπημα του τυμπάνου αντιστοιχούσε σε κάθε κίνηση, μοίρασε τα δόρατα κι έδωσε το παράγγελμα: «Επί δεξιά». Τα κορίτσια δεν κινήθηκαν και ξέσπασαν σε γέλια. Ο Σουν Τσου, ήρεμος, είπε: «Εάν τα παραγγέλματα δεν είναι σαφή και οι διαταγές δεν είναι απόλυτα κατανοητές, το λάθος είναι του στρατηγού.» Επανέλαβε τρεις φορές τα παραγγέλματα, εξήγησε άλλες πέντε τα χτυπήματα κι έδωσε το παράγγελμα: «Επ’ αριστερά». Οι κοπέλες δεν υπάκουσαν και γέλασαν για δεύτερη φορά.

Τότε ο Σουν Τσου, ατάραχος πάντοτε, είπε: «Όταν τα παραγγέλματα δεν είναι σαφή και οι διαταγές δεν είναι απόλυτα κατανοητές, το λάθος είναι του στρατηγού. Όταν, όμως, οι διαταγές είναι σαφείς και κατανοητές, αλλά οι στρατιώτες δεν υπακούουν, τότε το λάθος είναι των αξιωματικών τους». Και διέταξε ν’ αποκεφαλιστούν οι δυο επικεφαλής των λόχων!

Ο βασιλιάς, που παρακολουθούσε τη σκηνή από μακριά, μόλις κατάλαβε πως οι δυο παλλακίδες του θα έχαναν τη ζωή τους, έστειλε μήνυμα στον Σουν Τσου: «Είμαι απόλυτα ικανοποιημένος από την επίδειξή σας. Αλλά εάν στερηθώ τις δυο αυτές παλλακίδες, το φαγητό και το ποτό μου θα χάσουν τη γεύση τους. Επιθυμία μου, λοιπόν, είναι να μην αποκεφαλιστούν.»

Ο Δάσκαλος απάντησε: «Ο υπηρέτης σας έχει κάνει ήδη δεκτό το διορισμό του ως Διοικητή και όταν ένας Διοικητής ηγείται του στρατού, δεν υποχρεούται να υπακούει σε όλες τις διαταγές του ηγεμόνα του». Αμέσως μετά, διέταξε τον αποκεφαλισμό των δύο γυναικών -προς παραδειγματισμό- και όρισε άλλες ως επικεφαλής. Παρέταξε ξανά τους δύο λόχους, επανέλαβε τα παραγγέλματα -με τη βοήθεια του τυμπάνου- και οι γυναίκες ανταποκρίθηκαν, χωρίς να κάνουν το παραμικρό λάθος. Τότε ο Σουν Τσου διαμήνυσε με αγγελιοφόρο στον βασιλιά: «Ο στρατός σας, κύριε, είναι πανέτοιμος. Μπορείτε να κατέβετε και να τον επιθεωρήσετε. Είναι πρόθυμος να κάνει ό,τι του ζητήσετε – ακόμα και να πέσει στη φωτιά». Ο βασιλιάς απάντησε: «Πες στο Στρατηγό ότι μπορεί να επιστρέφει στο στρατόπεδο του και να αναπαυθεί. Ο βασιλέας του Βου δεν έχει καμιά διάθεση για επιθεώρηση.»

25 αποφθέγματα του Σουν Τσου

1. «Κάθε πόλεμος βασίζεται στην παραπλάνηση. Ως εκ τούτου, όταν είστε ικανοί, δείξτε ανικανότητα. Όταν είστε δραστήριοι, δείξτε αδράνεια. Όταν είστε κοντά, κάντε να φαίνεται ότι είστε μακριά. Όταν είστε μακριά, κάντε να φαίνεται ότι είστε κοντά.»
2. «Προσφέρετε στον εχθρό ένα δέλεαρ, για να τον προσελκύσετε. Προσποιηθείτε αταξία και χτυπήστε τον.»
3. «Όταν ο εχθρός ανασυντάσσεται, ετοιμαστείτε για επίθεση. Όταν είναι ισχυρός, φροντίστε να τον αποφύγετε.»
4. «Εκνευρίστε το στρατηγό του και προκαλέστε του σύγχυση. Προσποιηθείτε κατωτερότητα και ενθαρρύνετε την αλαζονεία του.»
5. «Κρατήστε τον υπό πίεση και εξουθενώστε τον. Όταν ο εχθρός είναι ενωμένος, διαιρέστε τον. Επιτεθείτε εκεί όπου είναι ανέτοιμος. Κάντε έφοδο όταν δεν το περιμένει.»
6. «Αποκορύφωμα της στρατηγικής ικανότητας είναι να υποτάξεις τον εχθρό χωρίς να δώσεις μάχη.»
7. «Όταν γνωρίζεις καλά τον εχθρό και γνωρίζεις και τον εαυτό σου καλά, μπορείς να δώσεις εκατό μάχες και να κερδίσεις και τις εκατό.»
8. «Eκείνο που έχει πρωταρχική σημασία στον πόλεμο, είναι να επιτεθείς στην ίδια τη στρατηγική του εχθρού. Το δεύτερο καλύτερο είναι να διασπάσεις τις συμμαχίες του. Το τρίτο καλύτερο είναι να επιτεθείς στο στρατό του.»
9. «Όταν γνωρίζεις τον εχθρό και τον εαυτό σου, μπορείς να δώσεις εκατό μάχες με ασφάλεια.»
10. «Όταν δεν γνωρίζεις τον εχθρό, αλλά γνωρίζεις τον εαυτό σου, έχεις ίσες πιθανότητες να νικήσεις και να ηττηθείς.»

1. «Εάν δεν γνωρίζεις ούτε τον εχθρό ούτε τον εαυτό σου, να είσαι βέβαιος ότι σε κάθε μάχη θα βρίσκεσαι εκτεθειμένος στον κίνδυνο.»
2. «Το αήττητο ενός πολεμιστή εξαρτάται από τον ίδιο. Το ευάλωτο ενός εχθρού εξαρτάται από τον εχθρό.»
3. «Αυτό σημαίνει ότι οι καλοί πολεμιστές μπορούν να κάνουν τον εαυτό τους αήττητο, αλλά δεν μπορούν να κάνουν έναν εχθρό οπωσδήποτε τρωτό.»
4. «Γι’ αυτό, λέγεται ότι μπορεί κάποιος να ξέρει πώς να νικήσει, αλλά αυτό δεν σημαίνει και ότι μπορεί σίγουρα να το κάνει.»
5. «To αήττητο είναι θέμα άμυνας. Η δυνατότητα νίκης είναι θέμα επίθεσης.»
6. «Έτσι, στη ζυγαριά του πολέμου, το νικηφόρο στράτευμα ζυγίζει εκατό καντάρια. Το ηττημένο, ούτε καν έναν κόκκο σιταριού.»
7. «Οι μουσικές νότες είναι μόνο πέντε τον αριθμό, αλλά οι μελωδίες που μπορείς να συνθέσεις με αυτές είναι τόσο πολλές που δεν σου φτάνει μια ζωή για να τις ακούσεις.»
8. «Τα βασικά χρώματα είναι μόνο πέντε τον αριθμό, αλλά οι συνδυασμοί τους είναι τόσοι που δεν μπορείς να τους δεις όλους.»
9. «Οι βασικές μυρωδιές είναι μόνο πέντε τον αριθμό, αλλά οι συνδυασμοί που μπορούν να γίνουν τόσο πολλοί που δεν μπορείς να τους γευτείς όλους.»
10. «Όταν ο εχθρός είναι ξεκούραστος, φροντίστε να τον κουράσετε. Όταν είναι χορτάτος, να τον κάνετε να πεινάσει. Όταν βρίσκεται σε ανάπαυση, να τον κάνετε να κινηθεί.»

1. «Κάντε την εμφάνισή σας σε μέρη όπου πρέπει να σπεύσει. Κινηθείτε γρήγορα εκεί όπου δεν το περιμένει.»
2. «Ο εχθρός δεν πρέπει να γνωρίζει πού σκοπεύω να επιτεθώ. Γιατί εάν δεν το γνωρίζει, θα αναγκαστεί να προετοιμαστεί για πολυμέτωπο αγώνα. Κι όταν προετοιμάζεται για πολυμέτωπο αγώνα, αναγκάζεται να διασπάσει τις δυνάμεις του, με αποτέλεσμα να έχω εγώ να πολεμήσω με λιγότερους.»
3. «Όπως το νερό κυλάει, σύμφωνα με τη φύση του εδάφους, έτσι κι ένας στρατός νικάει, σύμφωνα με την κατάσταση του εχθρού. Κι όπως το νερό δεν έχει σταθερό σχήμα, έτσι κι ο πόλεμος δεν έχει σταθερές συνθήκες.»
4. «Πεμπτουσία του πολέμου είναι η ταχύτητα. Επωφεληθείτε από τον απαράσκευο εχθρό. Ακολουθήστε απρόβλεπτες διαδρομές και χτυπήστε τον εκεί όπου δεν έχει πάρει προφυλάξεις.»
5. «Όποιος στερείται διορατικότητας και υποτιμά τον εχθρό είναι βέβαιο ότι θα ηττηθεί.»

15 μαθήματα ζωής από τον Ουμπέρτο Έκο

Βιβλιογραφία
Σουν Τσου. Η τέχνη του πολέμου. Μετάφραση: Ρένα Λέκκου-Δάντου. Εκδ. Περίπλους. Αθήνα, 2003.