Ας κατέβουμε στο Υπόγειο του Ντοστογιέφσκι, όπου ο αέρας είναι πυκνός από άβολες αλήθειες και άγριες αντιφάσεις.
Εδώ, ο Ντοστογιέφσκι μας φέρνει αντιμέτωπους με αυτή την αιώνια ανθρώπινη παραφωνία, ένα διεστραμμένο παράδοξο της λαχτάρας για ελευθερία αλλά και του φόβου της, της λαχτάρας για τη ζωτικότητα της πραγματικής ζωής αλλά και της συνεχούς υποχώρησης στη ψευδαίσθηση.
Μας προειδοποιεί, σχεδόν μας κοροϊδεύει, για τη σύγχρονη κακοδαιμονία μας: έχουμε φτάσει να θεωρούμε την πραγματική ζωή ως αγγαρεία, ως επάγγελμα, ως κάτι τόσο τετριμμένο που προτιμούμε να αποδράσουμε σε βιβλία, ιδέες, φαντασιώσεις και όνειρα παρά να παλέψουμε με την ωμή, απρόβλεπτη πραγματικότητα της ζωής. Για τον Ντοστογιέφσκι, το «υπόγειο» δεν είναι απλώς ένας φυσικός τόπος αλλά ένας ψυχολογικός, ένας περιοριστικός χώρος ενδοσκόπησης όπου όλοι μας κατά καιρούς βρισκόμαστε φυλακισμένοι από το ίδιο μας το μυαλό.
Υπάρχει μια προκλητική ένταση στη γραφή του, μια ειλικρίνεια που μας αναγκάζει να αναρωτηθούμε: είμαστε πραγματικά ζωντανοί; Ξέρουμε καν τι σημαίνει «ζωντανός», ή το έχουμε αραιώσει για να ταιριάζει στη ζωή μας που καθοδηγείται από το φόβο;
Γιατί πρέπει να μελετήσουμε τον «Μέγα Ιεροεξεταστή» του Ντοστογιέφσκι ;
Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι – «Το υπόγειο»
«Όλοι έχουμε ξεσυνηθίσει σε τέτοιο βαθμό τη ζωή, που σε μερικές στιγμές αισθανόμαστε κάποια αηδία για την πραγματική ζωή και για τούτο την αποστρεφόμαστε όταν μας τη θυμίζουν.
Καταντήσαμε να θεωρούμε την πραγματική ζωή σαν αγγαρεία, σχεδόν σαν ένα επάγγελμα, και όλοι μέσα μας είμαστε της γνώμης ότι είναι προτιμότερο να ζει κανείς τη ζωή των βιβλίων.
Και γιατί ταραζόμαστε; Γιατί κάνουμε τόσες ανοησίες; Τι ζητούμε; Ούτε και οι ίδιοι το ξέρουμε!
Θα υποφέραμε περισσότερο αν οι τρελοί μας πόθοι πραγματοποιούνταν.
Σταθείτε, προσπαθήστε, για παράδειγμα, να μας δώσετε περισσότερη ανεξαρτησία∙ βγάλτε από τη μέση τα εμπόδια, μεγαλώστε τον κύκλο της δράσης σας∙ χαλαρώστε την κηδεμονία, ε, λοιπόν, ναι, σας το διαβεβαιώνω, εμείς όλοι… θα ξαναζητήσουμε αμέσως την κηδεμονία.
Το ξέρω καλά πως θα φουρκιστείτε, πως θα μου βάλετε τις φωνές, πως θα χτυπήσετε τα πόδια σας στο πάτωμα. Μιλήστε λοιπόν, θα μου πείτε, για τον εαυτό σας μόνο, και για όλες σας τις αθλιότητες στο υπόγειο, μα δε χρειάζονται δικαιολογίες, δεν έχετε το δικαίωμα να πείτε «εμείς όλοι!».
Επιτρέψετε, κύριοι, γι’ αυτό το εμείς όλοι.
Όσο για μένα, στη ζωή μου έφτασα στα άκρα εκείνο που εσείς δεν τολμάτε ούτε στο μισό δρόμο να φέρετε, από δειλία∙ κι ακόμα παίρνετε τη δειλία σας για φρονιμάδα, και παρηγοριόσαστε ξεγελώντας τον εαυτό σας.
Γι’ αυτό το λόγο, ίσως να ‘μαι πιο ζωντανός από σας.
Μα δώστε, παρακαλώ, περισσότερη προσοχή!
Δεν ξέρουμε ακόμη πού υπάρχει τώρα εκείνο που είναι ζωντανό, από τι είναι και πώς ονομάζεται.
Αφήστε μας μόνους, χωρίς βιβλία, κι αμέσως θα πελαγώσουμε, θα τα μπερδέψουμε∙ δε θα ξέρουμε που να στηριχθούμε και σε τι ν’ αφοσιωθούμε, δε θα ξέρουμε τι πρέπει να αγαπήσουμε ή να μισήσουμε, τι πρέπει να εκτιμήσουμε ή να περιφρονήσουμε.
Βαριόμαστε ακόμη και που είμαστε άνθρωποι, άνθρωποι με σάρκα και οστά αληθινά, ντρεπόμαστε γι’ αυτό και το θεωρούμε ατιμία μας.
Γυρεύουμε να γίνουμε ένας τύπος γενικού ανθρώπου που δεν υπήρξε ποτέ.
Είμαστε πεθαμένοι μόλις γεννηθούμε, κι είναι χρόνια και χρόνια που μας γεννούν πατέρες που δεν είναι ζωντανοί, μια κατάσταση που μας ευχαριστεί όλο και πιο πολύ. Μας αρέσει.
Σε λίγο θα επινοήσουμε κάποιο τρόπο να γεννιόμαστε από μια ιδέα.
Μα δε θέλω πια να γράφω μέσα απ’ το «υπόγειο»…
Αναζητήστε βαθύτερα τα έργα του, όπως το Έγκλημα και τιμωρία ή το Αδελφοί Καραμάζοφ, όπου ξετυλίγει περαιτέρω τα παράδοξα της ψυχής και σας παρασύρει να παλέψετε με το άβολο, το μεγαλειώδες και το βαθιά αληθινό. Τα βιβλία αυτά μας υπενθυμίζουν ότι ο Ντοστογιέφσκι δεν μας εγκαταλείπει στα υπόγειά μας, μας δίνει έναν πυρσό για να βρούμε την έξοδο: 3 βιβλία για να γνωρίσετε τον Ντοστογιέφσκι χωρίς να βαρεθείτε ούτε στιγμή.
Διαβάστε περισσότερα αποσπάσματα παρακάτω:
- Είχε δίκιο ο Φερνάντο Πεσσόα: «Είμαι αυτός που νομίζω; Μα νομίζω πως είμαι τόσο πολλά πράγματα…»
- Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές: «Ένας άντρας καταλαβαίνει πότε αρχίζει να γερνάει: όταν αρχίζει και μοιάζει με …»
- Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς: «Όταν γεράσεις κι ασπρίσεις …Την ομορφιά σου αγάπησαν στ’ αλήθεια ή σαν ψέμα»
- Χένρι Μίλλερ: «Αν οι άνθρωποι σταματήσουν να πιστεύουν ότι κάποια μέρα θα γίνουν θεοί, τότε σίγουρα θα …»
- Μια φορά κι έναν καιρό ο Έσσε μας είπε: «Όταν φοβόμαστε κάποιον είναι γιατί …»
- 5 φορές που ο Ίψεν είχε δίκιο (και είπε όσα φοβόμασταν να παραδεχτούμε)
- Έρμαν Έσσε: «Όλοι μας ως το τέλος της ζωής μας κουβαλάμε τα υπολείμματα της γέννησής μας»
- 20 λυτρωτικά αποφθέγματα του Καρλ Γιουνγκ ελέγχουν το ασυνείδητό μας
