Ο Ai Weiwei είναι ένας ατρόμητος ακτιβιστής, πολιτικός αντιφρονούντας και ένας από τους μεγαλύτερους σύγχρονους καλλιτέχνες της εποχής μας.
Τις τελευταίες δεκαετίες, ο Ai Weiwei έχει γίνει κεντρική φιγούρα της σύγχρονης τέχνης, του ακτιβισμού και της πολιτικής. Ασυγκράτητο και αδιαπραγμάτευτο, το έργο του Ai Weiwei συχνά εκθέτει την πολιτική υποκρισία, τη διαφθορά και την κατάχρηση της εξουσίας. Αυτή η επισκόπηση εξετάζει τη ζωή, την τέχνη και την επιρροή του Ai Weiwei.
Ιστορικό του Ai Weiwei
Ο Ai Weiwei, ένας από τους πιο επιδραστικούς εν ζωή καλλιτέχνες, εργάζεται σε διάφορα μέσα, όπως κινηματογράφος, φωτογραφία, εγκαταστάσεις και μουσική. Είναι επίσης καταξιωμένος συγγραφέας και επιμελητής τέχνης. Γεννημένος στο Πεκίνο το 1957, ο Ai Weiwei είναι γιος του Ai Qing, ενός διακεκριμένου Κινέζου ποιητή. Ο Ai Qing σπούδασε στο Παρίσι πριν επιστρέψει στην Κίνα, όπου ενσωμάτωσε τις ευρωπαϊκές ποιητικές παραδόσεις στην κινεζική λογοτεχνία. Ως ειλικρινής υποστηρικτής των αριστερών κομμουνιστών, ο Ai Qing ταξίδεψε στη Σοβιετική Ένωση και τη Λατινική Αμερική στις αρχές της δεκαετίας του 1950.
Ωστόσο, με την εγκαθίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας το 1949, η πολιτική πίστη άλλαξε. Μέχρι το 1958, η ποίηση του Ai Qing θεωρήθηκε ανεπαρκώς πολιτική και τα διεθνή ταξίδια του θεωρήθηκαν ως απόρριψη της κινεζικής του ταυτότητας. Κατά συνέπεια, ο Ai Qing και η οικογένειά του εξορίστηκαν σε ένα απομακρυσμένο χωριό στη βορειοδυτική Κίνα.
Στα απομνημονεύματά του, ο Ai Weiwei αφηγείται πώς οι αρχές έκαναν έφοδο στο σπίτι τους, σπάζοντας έπιπλα και κλέβοντας τιμαλφή. Κατά τη διάρκεια της εξορίας τους, ο Ai Qing εγκατέλειψε τη συγγραφική του καριέρα και εργάστηκε ως καθαριστής δημόσιων τουαλετών. Για να αποφύγουν περαιτέρω προβλήματα, ο Ai Weiwei και ο πατέρας του έκαψαν την πολύτιμη συλλογή βιβλίων τους και τα γραπτά του Ai Qing.
Πρώιμη ζωή και εκπαίδευση
Μεγαλώνοντας, ο Ai Weiwei απέκτησε έντονη επίγνωση του πολιτικά φορτισμένου περιβάλλοντός του. Παρά την επιθυμία του να γίνει καλλιτέχνης, αναγνώρισε ότι η επίσημη εκπαίδευση στην Κίνα θα τον περιόριζε σε ένα άκαμπτο, ελεγχόμενο από την κυβέρνηση σύστημα γεμάτο λογοκρισία και βία. Αντ’ αυτού, ο Ai Weiwei σπούδασε κινηματογράφο στην Κίνα και εγκατέλειψε τη χώρα με την πρώτη ευκαιρία.
Περνώντας 12 χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη διάρκεια της κορύφωσης της κρίσης του AIDS τη δεκαετία του 1980, ο Ai Weiwei αναφερόταν συχνά στην κρίση υγείας στα έργα του από εκείνη την περίοδο. Ενώ σπούδαζε σε διάφορες σχολές, συντηρούσε τον εαυτό του με οικοδομικές εργασίες, ζωγραφίζοντας πορτρέτα, κάνοντας μπέιμπι σίτινγκ και παίζοντας τυχερά παιχνίδια. Ο Ai Weiwei επέστρεψε στην Κίνα το 1993 λόγω της ασθένειας του πατέρα του, ξεκινώντας την παρατεταμένη αντιπαράθεσή του με το κομμουνιστικό καθεστώς.
Η τέχνη ως πολιτική διαφωνία
Αρχικά, η τέχνη του Ai Weiwei επικεντρώθηκε στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στις δημόσιες εκστρατείες, όπως οι προσπάθειες για την απαγόρευση της πώλησης και κατανάλωσης κρέατος γάτας στην Κίνα. Σύντομα έγινε φανερό ότι η ρίζα πολλών προβλημάτων βρισκόταν σε ένα διεφθαρμένο και σκληρό κυβερνητικό σύστημα. Η κινεζική κυβέρνηση, που ανησυχούσε για τη σταθερότητά της, άρχισε να καταφέρεται εναντίον ακτιβιστών και καλλιτεχνών, με τον Ai Weiwei μεταξύ των πρώτων στόχων.
Με την πάροδο των ετών, το στούντιο του Ai Weiwei κατεδαφίστηκε χωρίς προειδοποίηση (επίσημα λόγω παράνομης κατασκευής) και ο ίδιος αντιμετώπισε επανειλημμένες σωματικές επιθέσεις. Το 2010, οι αρχές κατάσχεσαν το διαβατήριό του, εμποδίζοντάς τον να φύγει από την Κίνα. Η τέχνη του ασχολήθηκε όλο και περισσότερο με θέματα κατάχρησης εξουσίας, αστυνομικής βίας και μαζικής παρακολούθησης.
Σημαντικά έργα
Το 2008, ένας τεράστιος σεισμός στην επαρχία Sichuan σκότωσε 87.000 ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων τουλάχιστον 5.000 παιδιών που πέθαναν κάτω από καταρρεύσαντα σχολικά κτίρια. Η υποβαθμισμένη κατασκευή, η οποία αποδίδεται σε διαφθορά και καταχρήσεις κεφαλαίων, οδήγησε στην αποτυχία των κτιρίων. Η κινεζική κυβέρνηση απέκρυψε τις πληροφορίες σχετικά με τα παιδιά και συνέλαβε πενθούντες γονείς και ακτιβιστές.
Αποφασισμένος να ταυτοποιήσει κάθε παιδί που χάθηκε, ο Ai Weiwei αποκάλυψε πάνω από 5.000 ονόματα μέσα σε ένα χρόνο, αλλά οι αρχές εμπόδισαν τις προσπάθειές του να δημοσιεύσει τη λίστα. Την ίδια χρονιά, η αστυνομία επιτέθηκε στον Ai Weiwei, προκαλώντας του τραυματισμούς που απαιτούσαν χειρουργική επέμβαση στον εγκέφαλο. Ο αγώνας του και η ανάρρωσή του καταγράφονται σε ταινίες όπως το 4851 και το So Sorry. Η εγκατάσταση Remembering, που δημιουργήθηκε το 2009 στην πρόσοψη του Haus der Kunst του Μονάχου, περιείχε 9.000 παιδικά σακίδια πλάτης τοποθετημένα έτσι ώστε να γράφουν τα λόγια μιας μητέρας: «Έζησε ευτυχισμένη για επτά χρόνια σε αυτόν τον κόσμο».
Το 2011, ο Ai Weiwei συνελήφθη στο αεροδρόμιο του Πεκίνου καθ’ οδόν προς το Χονγκ Κονγκ. Κατά τη διάρκεια της 81ήμερης φυλάκισής του με την κατηγορία της φοροδιαφυγής και των οικονομικών εγκλημάτων, το στούντιό του ερευνήθηκε εξονυχιστικά. Οι εμπειρίες του κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ενέπνευσαν την εγκατάσταση διοράματος S.A.C.R.E.D., η οποία απεικόνιζε την καθημερινή του ζωή υπό συνεχή επιτήρηση. Στον Ai Weiwei επετράπη να φύγει από την Κίνα το 2015 και τώρα διαμένει στην Πορτογαλία.
Η καταστροφή ως καλλιτεχνική δήλωση
Ένα από τα πιο εμβληματικά και προκλητικά έργα του Ai Weiwei είναι το φωτογραφικό τρίπτυχο Droppping the Han Dynasty Urn του 1995. Αφού αγόρασε δύο αγγεία ηλικίας 2.000 ετών, τα έσπασε έξω από το σπίτι της μητέρας του, τονίζοντας την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς από την κινεζική κυβέρνηση. Αυτή η πράξη, που αποτυπώθηκε στο τρίπτυχο, χρησίμευσε ως μια ισχυρή δήλωση ενάντια στην κοινωνική αδιαφορία για την ιστορία.
Σε ένα άλλο έργο, ο Ai Weiwei ξαναζωγράφισε αρχαία αγγεία με το λογότυπο της Coca-Cola, αντικαθιστώντας την πολιτιστική τους ταυτότητα με σύγχρονα εμπορικά σύμβολα. Κατά τη διάρκεια της αναδρομικής του έκθεσης το 2014 στο Perez Art Museum Miami, ένας ντόπιος καλλιτέχνης, ο Maximo Caminero, έσπασε ένα από τα αγγεία του Ai Weiwei σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την έλλειψη εκπροσώπησης τοπικών καλλιτεχνών στο μουσείο. Ο Ai Weiwei καταδίκασε την πράξη, τονίζοντας τη διαφορά μεταξύ της προσωπικής καλλιτεχνικής έκφρασης και του βανδαλισμού.
Υπονομεύοντας σύμβολα
Ο Ai Weiwei συχνά ανατρέπει σύμβολα του κινεζικού πολιτικού τοπίου. Ένα από τα πιο διάσημα έργα του, το Sunflower Seeds (2010), περιελάμβανε τη διασπορά 100 εκατομμυρίων ζωγραφισμένων στο χέρι πορσελάνινων ηλιόσπορων μέσα στην Tate Modern. Αυτοί οι σπόροι, που συμβολίζουν την τροφή κατά τη διάρκεια των λιμών και της μαοϊκής προπαγάνδας, αναδεικνύουν τη μοναδικότητα και τη συλλογική δύναμη των ατόμων.
Παρομοίως, η εγκατάστασή του River Crabs χρησιμοποιεί τη λέξη «He Xie», η οποία στα κινεζικά ακούγεται σαν «αρμονία», αλλά έχει γίνει ευφημισμός για τη λογοκρισία. Το έργο αυτό ασκεί κριτική στην καταστολή της διαφωνίας από την κυβέρνηση και στον αγώνα για ελευθερία. Το 2010, αφού οι αρχές διέταξαν την κατεδάφιση του στούντιo του, ο Ai Weiwei διοργάνωσε μια γιορτή με καβούρια του ποταμού για να συμβολίσει τη σύγκρουσή του με το κράτος.
Ο αμείλικτος ακτιβισμός και οι βαθιές καλλιτεχνικές δηλώσεις του Ai Weiwei συνεχίζουν να αμφισβητούν τα καταπιεστικά συστήματα, καθιστώντας τον μια κομβική φιγούρα στη σύγχρονη τέχνη και τον πολιτικό διάλογο. Αυτό και εάν είναι τέχνη!
Γιατί τα μουσεία σκέφτηκαν να μην προβάλουν τα έργα του Γκογκέν; Μια ζωή γεμάτη Red Flags
