Ο Σωκράτης, ο διάσημος φιλόσοφος της Αθήνας του πέμπτου αιώνα π.Χ., είχε μια κριτική άποψη για το δημοκρατικό σύστημα που επικρατούσε στην Αρχαία Ελλάδα και ανησυχούσε ιδιαίτερα για αυτό.
Ενώ αναγνώριζε την Ελλάδα ως κόμβο πνευματικής και δημοκρατικής προόδου, ο Σωκράτης, μέσα από το πρίσμα της διάσημης μεθόδου διδασκαλίας του, της σωκρατικής μεθόδου, εξέφραζε επιφυλάξεις για τη δημοκρατική διακυβέρνηση. Βέβαια, η κριτική απέναντι στη Δημοκρατία δεν είναι εύπεπτη από τους περισσότερους και όποιος ασχολήθηκεμε αυτο αυτό το ζήτημα(βλ. Γκιστάβ Λε Μπον) είχε σοβαρές επιπτώσεις.
Στις επικρίσεις του, ο Σωκράτης αμφισβήτησε την αποτελεσματικότητα ενός συστήματος που αγκάλιαζε είτε την άμεση είτε την αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Υποστήριξε ότι η διαδικασία λήψης αποφάσεων, που προσομοιάζει με επικίνδυνο θαλάσσιο ταξίδι, απαιτεί μια ορισμένη δεξιότητα και σοφία. Ο Σωκράτης υποστήριξε ότι δεν διέθεταν όλοι την απαραίτητη οξυδέρκεια για τη λήψη ορθών αποφάσεων, προειδοποιώντας για το πιθανό κοινωνικό “ναυάγιο” που θα μπορούσε να προκύψει από την απληροφόρητη ψήφο.
Επιπλέον, ο Σωκράτης εξέφραζε ανησυχίες σχετικά με το ότι η δημοκρατική διαδικασία μπορεί να οδηγήσει σε δημαγωγούς – χαρισματικούς ηγέτες που εκμεταλλεύονται τις προκαταλήψεις και δίνουν ψεύτικες υποσχέσεις για να χειραγωγήσουν τους ψηφοφόρους. Προέβλεψε τον κίνδυνο να μην έχουν οι εκλεγμένοι αξιωματούχοι τη σοφία που απαιτείται για την υπεύθυνη διακυβέρνηση, δίνοντας ενδεχομένως προτεραιότητα στο προσωπικό κέρδος έναντι του κοινού καλού. Αυτές οι ανησυχίες για το δημοκρατικό σύστημα αποδείχθηκαν προφητικές όταν ο ίδιος ο Σωκράτης αντιμετώπισε την καταδίκη και τον θάνατο σε μια δημοκρατική δίκη, υπογραμμίζοντας τις πολυπλοκότητες και τις παγίδες που αντιλαμβανόταν μέσα στο δημοκρατικό πλαίσιο.
Ποιο ήταν το δαιμόνιο του Σωκράτη; Ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της φιλοσοφίας του !
Οι 6 ανησυχίες του Σωκράτη για τη δημοκρατία:
1.Έλλειψη γνώσεων και δεξιοτήτων:
Ο Σωκράτης αμφέβαλλε για την ικανότητα της πλειοψηφίας των πολιτών να διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες που απαιτούνται για την αποτελεσματική λήψη αποφάσεων σε ένα δημοκρατικό σύστημα.
2. Πιθανότητα κοινωνικού “ναυαγίου”:
Παρομοίασε τη δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων με ένα επικίνδυνο θαλάσσιο ταξίδι, υπονοώντας ότι η μη ενημερωμένη ψήφος θα μπορούσε να οδηγήσει σε καταστροφικές κοινωνικές συνέπειες, παρόμοιες με ένα ναυάγιο.
3. Δημαγωγία και χειραγώγηση:
Ο Σωκράτης φοβόταν την εμφάνιση δημαγωγών -χαρισματικών ηγετών που χειραγωγούν τους ψηφοφόρους μέσω προκαταλήψεων και ψεύτικων υποσχέσεων- που συνιστούσαν απειλή για την ακεραιότητα του δημοκρατικού συστήματος.
4. Έλλειψη σοφίας στους εκλεγμένους αξιωματούχους:
Εκφράζοντας ανησυχίες για τη σοφία των εκλεγμένων σε αξιώματα, ο Σωκράτης ανησυχούσε ότι οι ηγέτες θα μπορούσαν να δώσουν προτεραιότητα στο προσωπικό όφελος έναντι του κοινού καλού, οδηγώντας ενδεχομένως σε καταστροφικές συνέπειες για την κοινωνία.
5. Πιθανότητα παραπληροφόρησης της ψηφοφορίας:
Ο Σωκράτης υποστήριξε ότι η δημοκρατική διαδικασία, είτε μέσω της άμεσης ψηφοφορίας είτε μέσω της εκλογής αντιπροσώπων, απαιτούσε ένα επίπεδο δεξιοτήτων και σοφίας που δεν διέθετε καθολικά ο καθένας, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν αποφάσεις που βασίζονται σε παραπληροφόρηση.
6. Δυσπιστία στη δικαιοσύνη των δημοκρατικών δικών:
Ο Σωκράτης, αντιμετωπίζοντας και ο ίδιος μια δημοκρατική δίκη, εξέφρασε σκεπτικισμό για τη δικαιοσύνη τέτοιων δικών, τονίζοντας την πιθανότητα να επηρεάσουν τις αποφάσεις μεροληψίες και όχι η γνήσια επιδίωξη της δικαιοσύνης.
Διαβάστε περισσότερα άρθρα για τη φιλοσοφία παρακάτω:
10 βασικές αρχές από τη φιλοσοφία του Επίκουρου ως όπλο ενάντια στο άγχος
Η Φιλοσοφία της Δικαιοσύνης στην Αρχαία Ελλάδα και στις σύγχρονες δημοκρατίες
Πλάτωνας vs Αριστοτέλης: Οι διαφορές στη φιλοσοφία τους
Ποια ήταν η φιλοσοφία του Αριστοτέλη;
Αρχαία Ελλάδα:10 φιλοσοφικές σχολές που γέννησαν τη Δυτική φιλοσοφία
