Οι δύο μεγαλύτερες εξεγέρσεις δούλων πριν τον Σπάρτακο συνέβησαν στην Αρχαία Ελλάδα. Πριν από το 73 π.Χ., κατά τη διάρκεια της πορείας του Σπάρτακου εναντίον της Ρώμης με τον απροσδόκητο στρατό της εποχής, η Αρχαία Ελλάδα είχε δεί δύο σημαντικές εξεγέρσεις δούλων.
Αυτά τα περιστατικά ήταν μεμονωμένα στο πλαίσιο της ιστορίας της σκλαβιάς ώστε να θεωρείται σχεδόν υπερβολή να τα χαρακτηρίζουμε ως «προάγγελους» των γεγονότων που ακολούθησαν μεταξύ του 73 και του 71 π.Χ. Ωστόσο, έχουν το δικό τους ενδιαφέρον και ιστορική σημασία.
Στη μία εξέγερση, οι πρωταγωνιστές ήταν είλωτες, ενώ στην άλλη ήταν οι πιο βασανισμένοι σκλάβοι της εποχής, εκείνοι που εργάζονταν στα μεταλλεία του Λαυρίου. Οι πρώτοι πέτυχαν, ενώ οι δεύτεροι δεν τα κατάφεραν.
Η εξέγερση των ειλωτών
Το 464 π.Χ., οι Σπαρτιάτες σφαγίασαν πολλούς είλωτες που είχαν καταφύγει στον ναό του Ποσειδώνα στο ακρωτήριο του Ταινάρου. Στη συνέχεια, ένας σεισμός κατέστρεψε την πόλη τους, ερμηνεύοντας ως τιμωρία από τον Ποσειδώνα, που ήταν ο θεός των σεισμών.
Οι είλωτες, κυρίως Μεσσήνιοι, αξιολογώντας ότι οι θεοί τους ήταν ευνοϊκοί, εξεγείρθηκαν εναντίον των αφεντικών τους, ξεκινώντας τον “3ο Μεσσηνιακό Πόλεμο”. Με τη συνδρομή πόλεων συμμάχων, επιτέθηκαν στην κατεστραμμένη Σπάρτη. Ο βασιλιάς Αρχίδαμος απέκρουσε την επίθεση, αναγκάζοντας τους εξεγερμένους να αναχωρήσουν στο όρος της Ιθώμης.
Η κατάσταση έγινε ακόμη πιο δύσκολη, με τον θάνατο του Αρίμνηστου, που είχε κερδίσει φήμη στη μάχη των Πλαταιών. Οι Σπαρτιάτες ζήτησαν βοήθεια από άλλες πόλεις, όπως οι Πλαταιείς, οι Αιγινήτες, οι Μαντίνειοι και κυρίως οι Αθηναίοι. Τέσσερις χιλιάδες Αθηναίοι, υπό τον Κίμωνα, πολιορκούσαν την Ιθώμη. Ωστόσο, οι Σπαρτιάτες εξόρισαν τους Αθηναίους, φοβούμενοι πιθανή προδοσία, πράγμα που προκάλεσε την οργή των Αθηναίων, οι οποίοι απέβαλαν τον Κίμωνα.
Οι πολεμικές επιχειρήσεις συνεχίστηκαν για περίπου 10 χρόνια, σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, μέχρι περίπου το 455-454 π.Χ. Ήταν αβέβαιο εάν διήρκεσαν 4-5 χρόνια, αλλά στο τέλος οι Λακεδαιμόνιοι, ενημερωμένοι για έναν χρησμό που τους απαγόρευε να βλάψουν τους εξεγερμένους, συνθηκολόγησαν και επέτρεψαν στους εισβολείς να φύγουν από την Πελοπόννησο, εξασφαλίζοντας την αποχώρησή τους. Οι ελεύθεροι είλωτες, υποδεχθείς από τους Αθηναίους, εγκαταστάθηκαν στη Ναύπακτο.
Το Σούνιο καταλαμβάνεται από τους μεταλλωρύχους
Για την εξέγερση των δούλων στα μεταλλεία του Λαυρίου υπάρχουν περιορισμένα διαθέσιμα στοιχεία. Γνωρίζουμε ότι συνέβη ταυτόχρονα με τη δεύτερη εξέγερση των δούλων στη Σικελία (104-100 π.Χ.) και ότι αποτελούσε μια ανεξάρτητη εκδήλωση χωρίς συνέχεια. Ένα μοναδικό απόσπασμα στα Δειπνοσοφισταί του Αθήναιου περιγράφει ότι πολλοί Αττικοί δούλοι εργάζονταν στα μεταλλεία αλυσοδεμένοι.
Ο Φιλόσοφος Ποσειδώνιος αναφέρει ότι οι δούλοι εξεγέρθηκαν, σκότωσαν τους φύλακες των μεταλλείων, κατέλαβαν την ακρόπολη του Σουνίου και λεηλάτησαν την Αττική. Αυτό συνέβη παράλληλα με τη δεύτερη εξέγερση των δούλων στη Σικελία. Επιπλέον, αναφέρεται σε άλλες εξεγέρσεις που συνέβησαν εκείνη την περίοδο, ιδίως εκτός της ηπειρωτικής Ελλάδας. Υποστηρίζεται ότι χιλιάδες δούλοι συμμετείχαν στις εξεγέρσεις, αλλά με τον χρόνο αναχαιτίσθηκε η κατάσταση και συνελήφθησαν και σφαγιάστηκαν σχεδόν όλοι. Η αναφορά σε ένα εκατομμύριο νεκρούς πιθανόν αφορά συνολικά τις εξεγέρσεις της περιοχής και όχι αποκλειστικά τους δούλους του Λαυρίου.
Οι 7 γυναίκες φιλόσοφοι στην Αρχαία Ελλάδα που οφείλουμε να γνωρίζουμε
