Η εξερεύνηση του ανθρώπινου ψυχισμού και των κοινωνικών δομών από τον Ντοστογιέφσκι καθιστά το “Έγκλημα και τιμωρία” ένα πλούσιο αντικείμενο λογοτεχνικής ανάλυσης, καλώντας τους αναγνώστες να αναμετρηθούν με τα σκοτάδια τους.
Το “Έγκλημα και τιμωρία” του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι είναι ένα θεμελιώδες έργο της ρωσικής λογοτεχνίας, που δημοσιεύτηκε το 1866. Αυτό το ψυχολογικό μυθιστόρημα εμβαθύνει στις δύσκολες λειτουργίες της ανθρώπινης ηθικής, εξερευνώντας τα ηθικά και υπαρξιακά διλήμματα που αντιμετωπίζει ο πρωταγωνιστής του, ο Ρόντιον Ρασκόλνικοφ. Η αφήγηση εκτυλίσσεται στην Αγία Πετρούπολη, όπου ο Ρασκόλνικοφ, ένας άπορος πρώην φοιτητής, εκλογικεύει τη διάπραξη φόνων .Το μυθιστόρημα συνυφαίνει επιδέξια το ψυχολογικό βάθος με την κοινωνική κριτική, παρουσιάζοντας μια σύνθετη απεικόνιση της ηθικής, της ενοχής και της λύτρωσης.
Ο Ντοστογιέφσκι χρησιμοποιεί ένα ιδιαίτερο αφηγηματικό ύφος, αναμειγνύοντας την προοπτική πρώτου και τρίτου προσώπου για να εμβαθύνει στην εσωτερική αναταραχή του Ρασκόλνικοφ. Η ψυχολογική ένταση του μυθιστορήματος ενισχύεται μέσα από τη διερεύνηση των εσωτερικών μονολόγων του Ρασκόλνικοφ και των αλληλεπιδράσεών του με άλλους χαρακτήρες, όπως η αινιγματική Σόνια και ο πανούργος Πορφίρι. Επιπλέον, το “Έγκλημα και τιμωρία” λειτουργεί ως μικρόκοσμος της ρωσικής κοινωνίας του 19ου αιώνα, αντικατοπτρίζοντας τις κοινωνικοοικονομικές ανισότητες και την ηθική παρακμή της.
Σε πανεπιστημιακό επίπεδο, οι μελετητές συχνά αναλύουν τους περίπλοκους χαρακτηρισμούς του Ντοστογιέφσκι, τα υπαρξιακά θέματα και το φιλοσοφικό υπόβαθρο του μυθιστορήματος. Οι συζητήσεις μπορεί να περιλαμβάνουν τον υπαρξισμό, τον ωφελιμισμό και την ανταπόκριση του συγγραφέα στα σύγχρονα πνευματικά ρεύματα.
Το κουκλόσπιτο του Ερρίκου Ίψεν σε μια κοινωνία μετασχηματισμού (απόσπασμα)
Φιοντόρ Ντοστογιέβσκι, Έγκλημα και Τιμωρία (αποσπάσματα)
Βαριανασαίνοντας και σφίγγοντας με το χέρι το στήθος στο μέρος της καρδιάς που χτύπαγε δυνατά, έχοντας ψαχουλέψει και ταχτοποιήσει για μιαν ακόμα φορά το τσεκούρι, άρχισε ν’ ανεβαίνει αργά και προσεχτικά τη σκάλα και κάθε λίγο και λιγάκι αφουγκραζόταν. Μα και στη σκάλα εκείνη την ώρα δεν ήταν κανένας. Όλες οι πόρτες ήταν κλειστές. Κανέναν δεν συνάντησε. (…)
Μα το καρδιοχτύπι δεν έπαυε. Απεναντίας, λες και σαν επίτηδες, η καρδιά του χτυπούσε όλο και πιο δυνατά, πιο δυνατά, πιο δυνατά… Δε βάσταξε πια, σήκωσε αργά το χέρι στο κουδούνι και χτύπησε. Πέρασε μισό λεπτό. Ξαναχτύπησε δυνατά. Καμιά απάντηση. Δεν υπήρχε λόγος να χτυπάει στο βρόντο.
Φυσικά, η γριά ήταν μέσα. Είναι φιλύποπτη όμως και μόνη. (…) Μετακινήθηκε επίτηδες και κάτι μουρμούρισε δυνατά για να μην υποπτευθεί κανένας πως κρύβεται. Ύστερα χτύπησε άλλη μια φορά το κουδούνι, σιγά όμως, με αξιοπρέπεια, χωρίς καμιάν ανυπομονησία. Όταν τα θυμόταν όλ’ αυτά αργότερα, τούτη η στιγμή χαράχτηκε ζωηρά, καθαρά και για πάντα στο μυαλό του. Δε μπορούσε να καταλάβει πού τη βρήκε τόση πονηριά, αφού μάλιστα το μυαλό του σαν να σκοτείνιαζε στιγμές στιγμές και το κορμί του δεν το ’νιωθε καθόλου. Αμέσως ύστερα, άκουσε να τραβάνε από μέσα το σύρτη.
Η πόρτα, όπως και τότε άνοιξε, άνοιξε πολύ λίγο, μια μικρή χαραμάδα και πάλι καρφώθηκαν απάνω του τα δυο σουβλερά και δύσπιστα μάτια μέσ’ από το σκοτάδι. Τότε ο Ρασκόλνικοβ τα ’χασε και παρά λίγο να κάνει ένα σπουδαίο λάθος. (…)
— Χαίρετε, Αλιόνα Ιβάνοβνα, άρχισε αυτός όσο μπορούσε πιο αδιάφορα, μα η φωνή του δεν τον υπάκουσε, έσπασε κι άρχισε να τρέμει. Σας… έφερα ένα ενέχυρο… Καλύτερα όμως ας περάσουμε εδώ… στο φως. (…)
Πέρασε κάπου ένα λεπτό. Του φάνηκε μάλιστα πως είδε στα μάτια της κάτι σαν ειρωνεία, σαν να τα ’χε μαντέψει όλα. Ένιωθε να τα χάνει, σχεδόν να τον πιάνει τρόμος, τέτοιος τρόμος που δεν ήταν απίθανο, αν εξακολουθούσε να τον κοιτάει έτσι και να μη λέει λέξη μισό λεπτό ακόμα, να το ’βαζε στα πόδια.
(πηγή: Φιοντόρ Ντοστογιέβσκι, Έγκλημα και Τιμωρία, τόμ. A’, μτφρ. Α. Αλεξάνδρου, εκδ. Γκοβόστη, Αθήνα 1990, σ. 99-101)
Διαβάστε περισσότερα άρθρα για τον Ντοστογιέφσκι και τη ρωσική λογοτεχνία:
Από τον «Ρασκόλνικοφ» του Ντοστογιέφσκι στον «Εχθρό» του Κάφκα – Μια ψυχολογική κάθοδος
Ο συμβολισμός των ονείρων στα μυθιστορήματα του Ντοστογιέφσκι: Αποκωδικοποιώντας το ασυνείδητο
Ντοστογιέφσκι: Γεννιέται σήμερα, ίσως ο κορυφαίος όλων – 10 πράγματα που δεν ξέραμε
Αντόν Τσέχωφ: «Οι καλλιεργημένοι άνθρωποι….Είναι ντόμπροι και φοβούνται το ψέμα σαν τη φωτιά»
Εξερευνώντας τους εσωτερικούς αγώνες του Τολστόι μέσα από 20 αποφθέγματα
