Κάποιος αμφισβήτησε την ηθική μ’ ένα σφυρί. Ο άλλος ψιθύρισε υπομονή στο αυτί των αυτοκρατόρων. Ο Φρίντριχ Νίτσε είναι ο Λούκιος Άνναίος Σενέκας μπορεί να απέχουν αιώνες μεταξύ τους αλλά οι ιδέες τους εξακολουθούν να συγκρούονται στις σύγχρονες ψυχές που σπαράσσονται ανάμεσα στην οργή και τη λογική, τη φιλοδοξία και τη αποδοχή, τη θέληση για εξουσία και τη θέληση για υπομονή.
Σε μια εποχή η ζωή μοιάζει μ’ ένα συνεχές συναισθηματικό οδοστρωτήρα, αυτές οι δυο φωνές προσφέρουν ριζικά διαφορετικά σχέδια επιβίωσης.
Η μία λέει: γίνε αυτός που είσαι ακόμη κι αν αυτό κοστίσει τα πάντα. Η άλλη λέει: αποδεχτείτε τη μοίρα, κυριαρχήστε στα συναισθήματά σας και θα είστε ακλόνητοι.
Τι συμβαίνει λοιπόν όταν η καταιγίδα του Νίτσε συναντά την ακινησία του Σενέκα;
(Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο παρακάτω)
1. Νίτσε – Φωτιά και εξέγερση
Ο Φρίντριχ Νίτσε (1844-1900) ήταν ένας φιλόσοφος που έκανε την υπαρξιακή κρίση να μοιάζει με υψηλή κρίση. Αμφισβήτησε τα πάντα, τη θρησκεία, την ηθική, τον πολιτισμό και την ίδια την ιδέα της αλήθειας. Η αντίληψη του για τον Υπεράνθρωπο «Übermensch» ήταν ένα κάλεσμα να ξεπεράσουμε τη νοοτροπία της αγέλης, να δημιουργήσουμε προσωπικό νόημα σ’ ένα άθεο σύμπαν μακριά από την πνευματική «προστυχιά» της μάζας.
Για τον Νίτσε, η ζωή δεν ήταν κάτι που έπρεπε να υπομείνει κανείς ήταν κάτι που έπρεπε να κατακτήσει. Έβλεπε τον πόνο όχι ως πρόβλημα που πρέπει να διορθωθεί αλλά ως πρώτη ύλη για το μεγαλείο. Οι αφορισμοί του είναι όπλα και η φωτιά του προσελκύει τους παθιασμένους και τολμηρούς που θέλουν να ζήσουν πάνω από τον κόσμο αλλά χωρίς να είναι μέρος σε ομάδες και οπαδισμούς. Κάθε μέρα και πιο κοντά στην καταστροφή για μια μεγάλη ιδέα.
2. Σενέκας – Ηρεμία στο χάος
Ο Lucius Annaeus Seneca (περ. 4 π.Χ. – 65 μ.Χ.) ήταν στωικός φιλόσοφος, θεατρικός συγγραφέας και σύμβουλος του αυτοκράτορα Νέρωνα (μια δουλειά τόσο επικίνδυνη όσο ακούγεται). Σε αντίθεση με τον κεραυνό του Νίτσε, η σοφία του Σενέκα έρχεται σαν το πρωινό φως, ήσυχο, σταθερό, διαφωτιστικό.
Για τον Σενέκα, το κλειδί της ζωής ήταν η συναισθηματική αυτοκυριαρχία . Δεν ελέγχει κανείς τα εξωτερικά γεγονότα αλλά μπορεί να ελέγξει την αντίδρασή του σε αυτά. Τα γραπτά του δίδασκαν ότι η ειρήνη δε βρίσκεται στην τύχη αλλά στην αρετή: «Υποφέρουμε περισσότερο στη φαντασία παρά στην πραγματικότητα». Εκεί που ο Νίτσε ουρλιάζει, ο Σενέκας προτείνει να μείνουμε ακίνητοι και να παρατηρούμε.
Η φιλοσοφία του απευθύνεται σε εκείνους που αναζητούν τη ψυχραιμία που πιστεύουν ότι η δύναμη βρίσκεται στον περιορισμό, όχι στην κυριαρχία.
3. Η ένταση μεταξύ τους
Ο Νίτσε θα χλεύαζε την ιδέα να αποδεχτεί κανείς τη μοίρα του. Γι’ αυτόν η παθητικότητα είναι θάνατος επί γης. Ο Σενέκας από την άλλη πλευρά θα προειδοποιούσε ότι η ατέλειωτη προσπάθεια οδηγεί στην εσωτερική κατάρρευση. Για τον Νίτσε, η ειρήνη είναι η στασιμότητα, για τον Σενέκα η ανησυχία είναι πόνος.
Ωστόσο, κατά έναν παράδοξο τρόπο, ο ένας χρειάζεται τον άλλον. Με πολύ Νίτσε καίγεσαι, με πολύ Σένεκα, κινδυνεύεις με απάθεια. Το ένα σου δίνει κίνηση. Το άλλο σου δίνει ηρεμία.
Ποιος μας μιλάει σήμερα;
Ίσως σήμερα χρειαζόμαστε και τα δύο: το θάρρος να δράσουμε (Νίτσε) και τη γαλήνη για να παίρνουμε ψύχραιμες αποφάσεις.
5. Είστε περισσότερο Νίτσε ή Σενέκας;
Αν:
- Μισείτε τα κλισέ και ζείτε για την ένταση. Πιθανότατα ανήκετε στην ομάδα του Νίτσε.
- Κρατάτε ημερολόγιο ευγνωμοσύνης και πίνετε τσάι από βότανα. Καλώς ήρθατε στον κύκλο του Σενέκα.
Αλλά στην πραγματικότητα οι περισσότεροι από εμάς βρισκόμαστε κάπου στο ενδιάμεσο φλογερές ψυχές που ονειρεύονται τη γαλήνη.
Διαβάστε περισσότερα από τη λογοτεχνική μας πραμάτεια.
- Ο υπαρξιακός «ιδρώτας» του Καραγάτση: «Ο έρωτας είναι ένα χρέος προς …»
- Η συμβουλή της Ελένης Αρβελέρ: «Μπροστά στα παιδιά πρέπει να είσαι …»
- Δύο ελληνικά βιβλία που θα έπρεπε να διδάσκονται στα σχολεία (αν όχι, τουλάχιστον να τα διαβάσουμε όλοι)
- Η πιο σκληρή αλήθεια της Μαλβίνας για τον έρωτα: «Πάλι κολλάς, για να γλιτώσεις από μια…»
- Χέμινγουεϊ: «Ο καλύτερος τρόπος για να μάθεις αν μπορείς να εμπιστευτείς κάποιον είναι να…»
