Η διερεύνηση του Νίτσε για το κράτος ως το «ψυχρότερο από όλα τα ψυχρά θηρία» αποτελεί ένα καυστικό κατηγορώ για τους πολιτικούς και κοινωνικούς θεσμούς.
Ο Νίτσε υποστηρίζει ότι η ίδια η ύπαρξη του κράτους βασίζεται στο ψέμα και την κλοπή, υποστηρίζοντας ότι ισχυρίζεται ψευδώς ότι εκπροσωπεί τους ανθρώπους, ενώ στην πραγματικότητα υπονομεύει τις πραγματικές δυνατότητές τους. Αυτή η προοπτική δεν είναι απλώς μια απόρριψη της κυβέρνησης, αλλά μια βαθύτερη κριτική των τρόπων με τους οποίους η συγκεντρωτική εξουσία καταπνίγει την ατομικότητα και τη δημιουργικότητα.
Οι προβληματισμοί του Ζαρατούστρα για τους δημιουργούς -αυτούς που δίνουν ζωή στους λαούς μέσω της πίστης και της αγάπης- έρχονται σε έντονη αντίθεση με το κράτος, το οποίο ο Νίτσε απεικονίζει ως παγίδα που στήνουν οι χαφιέδες. Αυτή η διάκριση υπογραμμίζει την πίστη του Νίτσε στη δύναμη των ατόμων να διαμορφώνουν τα πεπρωμένα τους, απαλλαγμένα από την καταναγκαστική επιρροή των εξωτερικών αρχών. Οι δημιουργοί υπηρετούν τη ζωή προωθώντας τις γνήσιες ανθρώπινες σχέσεις, ενώ το κράτος, με την απάτη και την επινόησή του, χρησιμεύει μόνο για να προπαγανδίσει την ίδια του την ύπαρξη.
Φρίντριχ Νίτσε, Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα. Εκδόσεις: Γνώση
Το κράτος; Τι είν’ αυτό; Ε, λοιπόν, τώρα ανοίξτε τ’ αυτιά σας, γιατί θα σας μιλήσω για τον θάνατο των λαών.
Το κράτος είναι το πιο ψυχρό απ’ όλα τα ψυχρά κτήνη. Ακόμη και το ψέμα του είναι ψυχρό, κι αυτό το ψέμα σταλάζει από τα χείλη του: «Εγώ το κράτος, είμαι ο λαός».
Αυτό είναι ψέμα! Ήταν οι δημιουργοί που έφτιαξαν τους λαούς και κρέμασαν πάνω τους την πίστη και την αγάπη: έτσι υπηρέτησαν τη ζωή.
Αυτοί όμως που στήνουν παγίδες στους πολλούς και τις λένε κράτος είναι οι χαλαστές: κρεμούν ένα σπαθί κι εκατοντάδες πόθους πάνω τους.
Εκεί όπου υπάρχει ακόμη λαός, υπάρχουν οι άνθρωποι που δεν καταλαβαίνουν το κράτος, και το μισούν σαν το κακό μάτι και την αμαρτία ενάντια στα έθιμα και στον νόμο.
Σας προσφέρω αυτό το σημάδι: ο κάθε λαός μιλά τη δική του γλώσσα του Καλού και του Κακού: ο γείτονάς του δεν καταλαβαίνει αυτή τη γλώσσα. Επινόησε τη γλώσσα αυτή για τον εαυτό του μέσ’ από τα έθιμα και τους νόμους.
Αλλά το κράτος λέει ψέματα σ’ όλες τις γλώσσες του Καλού και του Κακού· και με το κάθε τι που λέει, λέει ψέματα -και με το κάθε τι που κάνει, κλέβει.
Το κάθε τι πάνω του είναι επίπλαστο· δαγκώνει με κλεμμένα δόντια. Ακόμη κι η κοιλιά του είναι ψεύτικια.
Το μπέρδεμα της γλώσσας του Καλού και του Κακού -αυτό το γνώρισμα σας προσφέρω, σαν το σημάδι του κράτους.
Αποκαλώ κράτος εκεί όπου όλοι, καλοί και κακοί, πίνουν δηλητήριο: το κράτος εκεί όπου όλοι αργά αυτοκτονούν κι αυτό το λένε ζωή.
Κοιτάξτε μονάχα αυτούς τους παραπανίσιους ανθρώπους! Κλέβουν για λογαριασμό τους τα έργα των εφευρετών και τους θησαυρούς της σοφίας: αποκαλούν την κλοπή τους πολιτισμό -κι όλα γίνονται αρρώστια και κακομοιριά.
Κοιτάξε μονάχα όλους αυτούς τους περισσευούμενους ανθρώπους! Είναι όλοι τους άρρωστοι, ξερνούν τη χολή τους κι αυτό το λένε εφημερίδα. Καταβροχθίζουν ο ένας τον άλλο και δεν μπορούν να χωνέψουν ούτε τον ίδιο τον εαυτό τους.
Κοιτάξτε μονάχα αυτούς τους περισσευούμενους ανθρώπους! Αποκτούν πλούτη και γίνονται φτωχότεροι μ’ αυτά! Ποθούν εξουσία κι ιδιαίτερα τον μοχλό της εξουσίας, που είναι το πολύ χρήμα -αυτοί οι ανίκανοι άνθρωποι!
Κοιτάξτε πως σκαρφαλώνουν αυτοί οι ευλύγιστοι πίθηκοι! Σκαρφαλώνουν ο ένας πάνω στον άλλο, κι έτσι βουλιάζουν στη λάσπη και στην άβυσσο.
Όλοι τους παλεύουν να φτάσουν τον θρόνο: είναι μια τρέλα που τους κατέχει, λες κι η ευτυχία κάθεται ποτέ πάνω σε θρόνο! Συχνά βρωμιάρηδες καθίζουν στον θρόνο, και συχνά ο θρόνος καθίζει πάνω στις βρωμιές το ίδιο!
Η γη έχει ακόμη ελεύθερο τόπο για τις μεγάλες ψυχές. Πολλά μέρη -όπου η μυρωδιά της ήρεμης θάλασσας απλώνεται πάνωθέ τους- είν’ ακόμη ελεύθερα για τους μοναχικούς και τα μοναχικά ζευγάρια.
Μια λεύτερη ζωή εξακολουθείακόμη να υπάρχει για τις μεγάλες ψυχές. Στ’ αλήθεια, αυτός που κατέχει λίγα, πολύ λιγότερο κατέχεται, ας είναι ευλογημένη έτσι τούτη η σεμνή μας φτώχεια!
Μόνο εκεί όπου το κράτος παύει να υπάρχει, μπορεί ν’ αρχίσει ο άνθρωπος που δεν είναι περισσευούμενος: μπορεί ν’ αρχίσει το τραγούδι του απαραίτητου ανθρώπου, η μοναδική κι αναντικατάστατη μελωδία.
Εκεί όπου το κράτος παύει, κοιτάξτε εκεί, αδελφοί μου. Δεν τα βλέπετε: το ουράνιο τόξο και τις γέφυρες του Υπεράνθρωπου;
Ο Νίκος Καζαντζάκης και η λογοκλοπή – Ποια αποσπάσματα είχε οικειοποιηθεί;
