Σε αυτό το απόσπασμα του Νίκου Καζαντζάκη, το ζήτημα της σωτηρίας αποκτά μια βαθιά και υπαρξιακή διάσταση. Ο Καζαντζάκης αμφισβητεί τις συμβατικές έννοιες της σωτηρίας προτείνοντας μια δυναμική ερμηνεία.
“Τι σημαίνει να σωθείς; Να βρεις μια νέα δικαιολογία για να ζήσεις, γιατί η παλιά έχει πεθάνει και δεν μπορεί πλέον να στηρίξει την ανθρώπινη δομή”. Εδώ, η σωτηρία δεν είναι μια στατική κατάσταση αλλά μια συνεχής διαδικασία ανανέωσης και προσαρμογής.
Η ιδέα της ανακάλυψης μιας “νέας δικαιολογίας για να ζούμε” υποδηλώνει έναν διαρκώς εξελισσόμενο σκοπό, τονίζοντας την παροδικότητα των κινήτρων μας και την ανάγκη για συνεχή επαναξιολόγηση. Η “παλιά δικαιολογία” συμβολίζει τις ξεπερασμένες, τις μη σχετικές πλέον και τις νεκρές πτυχές της ζωής μας που δεν μπορούν πλέον να στηρίξουν την ανάπτυξη ή την ευημερία μας.
Ο Καζαντζάκης εισάγει την έννοια της “Κραυγής της εποχής του”, τονίζοντας τη σημασία της ευθυγράμμισης με τις κυρίαρχες προκλήσεις και προσδοκίες της εποχής. Η σωτηρία, σε αυτό το πλαίσιο, συνδέεται στενά με την ενασχόληση με τις βαθιές ανάγκες της σημερινής εποχής. Αναγνωρίζοντας και ανταποκρινόμενος στη μοναδική “Κραυγή” της εποχής του, το άτομο γίνεται συμμέτοχος στη συνεχιζόμενη αφήγηση της ανθρώπινης ύπαρξης, επιτυγχάνοντας έτσι μια μορφή σωτηρίας.
Έλις: Οι φοβισμένοι άρχισαν να κρίνουν…κανείς δεν μπορούσε να ξεχωρίσει τον άνθρωπο
Νίκος Καζαντζάκης, «Αναφορά στον Γκρέκο»
Τι θα πει να σωθεί; Να βρει μια νέα δικαιολογία ζωής, γιατί η παλιά ξεθύμανε και δεν μπορεί πια να βαστάξει το ανθρώπινο οικοδόμημα. Χαρά σε όποιον ακούει την Κραυγή της εποχής του, γιατί κάθε εποχή έχει και την δικιά της Κραυγή, και συνεργάζεται μαζί της, αυτός μονάχα σώζεται.
Ζούμε, κι επομένως δεν βλέπουμε, την εποχή μας, μα αν αλήθεια η καινούρια ιδέα, που σταυρώνεται σήμερα, θα πυρπολήσει και θα ανανεώσει τον κόσμο, μπήκαμε κιόλα στην πρώτη πύρινη ζώνη.
Μπορεί, ύστερα από αιώνες, η εποχή μας ετούτη να μην ονομαστεί αναγέννηση, παρά μεσαίωνας.
Μεσαίωνας, δηλαδή μεσοβασιλεία, ένας πολιτισμός εξαντλείται, χάνει την δημιουργική του δύναμη και καταρρέει, και μια νέα Πνοή, που την κουβαλάει μια καινούρια τάξη άνθρωποι, μάχεται με αγάπη, με σκληρότητα, με πίστη, να δημιουργήσει έναν καινούριο.
Η δημιουργία του καινούριου αυτού πολιτισμού δεν είναι σίγουρη-τίποτα δεν είναι από τα πριν σίγουρο σε κάθε δημιουργία, μπορεί το μελλούμενο να είναι ολοκληρωτικιά καταστροφή, μπορεί και μικρόψυχος συμβιβασμός, μα και μπορεί η νέα δημιουργικιά Πνοή να νικήσει- και τότε ζούμε στη μεταβατική εποχή μας ετούτη τις σπαραχτικές ωδίνες ενός πολιτισμού που γεννιέται.
Τίποτα δεν είναι βέβαιο και για αυτό κι η ευθύνη κάθε λαού και κάθε ατόμου στην άμορφη, αβέβαιη εποχή μας, είναι, πιο παρά ποτέ, μεγάλη. Γιατί σε τέτοιες αβέβαιες, γεμάτες πιθανότητες εποχές, η συνεισφορά του λαού και του ατόμου μπορεί να έχει ανυπολόγιστη αξία.
Ποιο είναι λοιπόν το χρέος μας;
Καλά να ξεχωρίσουμε την ιστορική στιγμή που ζούμε και να τοποθετήσουμε συνειδητά, σε ορισμένο στρατόπεδο, τη μικρή μας ενέργεια.
Όσο περισσότερο είσαι ρυθμισμένος με το ρέμα που πάει μπροστά, τόσο περισσότερο βοηθάς τη δύσκολη, όλο κίντυνο και αβεβαιότητα ανάβαση και λύτρωση του ανθρώπου.
