Είναι αστείο, έτσι δεν είναι; Ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι «έριξε» τον ορισμό της κόλασης στους Αδελφούς Καραμάζοφ και εμείς, οι βιβλιοφάγοι του κόσμου, περάσαμε δεκαετίες αλληθωρίζοντας, προσπαθώντας να ξεδιαλύνουμε το νόημά του.
Με την πρώτη ματιά, μοιάζει σχεδόν πολύ απλό: κόλαση ίσον αδυναμία να αγαπήσεις. Ακούγεται απλό, σωστά; Αλλά όσο περισσότερο ζεις, τόσο περισσότερο αυτή η απλή ιδέα αρχίζει να σε τρώει. Δεν είναι μόνο η φωτιά και το θειάφι της συλλογικής μας φαντασίας, ο Ντοστογιέφσκι δείχνει μια κόλαση πολύ πιο κοντά στο σπίτι μας. Μια κόλαση που γεννιέται από το κενό.
Γιατί μας πήρε τόσο καιρό να το καταλάβουμε εις βάθος; ίσως επειδή ο Ντοστογιέφσκι δεν το έγραψε αυτό για να το αναλύουν οι φιλόσοφοι μέσα σε σκονισμένες βιβλιοθήκες (αν και σίγουρα το έχουν κάνει). Όχι, το έγραψε για εμάς, για τις απλές, αδούλευτες ψυχές που θα σκοντάφτουν μέσα από τον σπαραγμό της καρδιάς, τον υπαρξιακό τρόμο και δε θα καταλαβαίνουμε πως οι επιλογές μας είναι αυτές που θα μας κάνουν να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε.
Όπως έλεγε και η Μαλβίνα: «Δεν υπάρχουν πλούσιοι και φτωχοί, έξυπνοι και χαζοί, όμορφοι και άσχημοι, υπάρχουν μόνο άνθρωποι που αγαπήθηκαν και άνθρωποι που δεν αγαπήθηκαν.»
(Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο παρακάτω)
6 ταινίες που πρέπει να δεις αν αγαπάς τα έργα του Ντοστογιέφσκι
Η ευφυία του Ντοστογιέφσκι έγκειται στην ικανότητά του να κάνει μεγάλες φιλοσοφικές ιδέες βάναυσα προσωπικές. Όταν μιλάει για την κόλαση ως «τον πόνο του να μην μπορείς να αγαπήσεις», δε μιλάει για κοσμική τιμωρία, μιλάει για την ανθρώπινη αγωνία. Δεν πρόκειται για μια φωτιά που μας καίει εξωτερικά, είναι η αργή, εσωτερική διάβρωση του πνεύματος μας όταν η αγάπη γίνεται απρόσιτη, είτε επειδή είμαστε πολύ «σπασμένοι» εσωτερικά για να τη δώσουμε, είτε πολύ πληγωμένοι για τη δεχτούμε.
Τώρα, γιατί αυτό το όραμα άργησε τόσο πολύ να γίνει πραγματικά κατανοητό; Ίσως επειδή χρειάζονται χρόνια για να καταλάβουμε την επιρροή της αγάπης στη ζωή μας και κυρίως την έλλειψή της.
Η κοινωνία συχνά πουλάει αγάπη ως ένα ρομαντικό ιδεώδες, ένα συμπαγές πακέτο δεμένο με happy end. Ο Ντοστογιέφσκι συντρίβει αυτή τη ψευδαίσθηση. Η αγάπη του είναι μια κατάσταση δύσκολα κερδισμένη και εμποτισμένη με θυσίες. Και όταν δεν μπορείς να αγαπήσεις ; Αυτό δεν είναι απλώς θλιβερό είναι μια κόλαση.
Η αγάπη υποτίθεται ότι μας σώζει αλλά όταν απουσιάζει ή διαστρεβλώνεται γίνεται μαρτύριο. Και εδώ είναι η ουσία: η κόλαση που περιγράφει δε μας επιβάλλεται. Εμείς τη δημιουργούμε, τούβλο, τούβλο μέσα από την αποτυχία μας να συνδεθούμε, την υπερηφάνεια μας και τον φόβο μας για ευαλωτότητα. Αυτό δεν είναι κάποιο αφηρημένο θεολογικό μάθημα αλλά μια προειδοποίηση, ένα σκούντημα για να βγούμε από τη συναισθηματική απομόνωση που είχε βυθιστεί και ο ίδιος ο Ντοστογιέφσκι.
Ας διαβάσουμε κι άλλες σκέψεις του Ντοστογιέφσκι !
13 αποφθέγματα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι
- «Ένα καινούργιο βήμα, μια καινούργια λέξη είναι ότι οι άνθρωποι φοβούνται » (Έγκλημα και Τιμωρία).
- «Ο πόνος και η ταλαιπωρία είναι πάντα αναπόφευκτα για κάποιον με μεγάλη νοημοσύνη και με βαθιά καρδιά. Ο πραγματικά σπουδαίος άνθρωπος πρέπει, νομίζω να έχει μεγάλη θλίψη στη γη» (Έγκλημα και Τιμωρία).
- «Το απαίσιο είναι πως η ομορφιά είναι μυστηριώδης όσο και τρομερή. Ο Θεός και ο διάβολος μάχονται εκεί και το πεδίο μάχης είναι η καρδιά του ανθρώπου» (Αδελφοί Καραμάζοφ).
- «Μπορώ να δω τον ήλιο, αλλά ακόμα και αν δεν μπορώ να τον δω ξέρω ότι υπάρχει. Και ξέρω ότι είναι εκεί-ότι ζει» (Αδελφοί Καραμάζοφ).
- «Πάντα σκεφτόμαστε την αιωνιότητα σαν μια ιδέα που δεν μπορεί να κατανοηθεί, κάτι απέραντο. Αλλά γιατί πρέπει να είναι; Αν, σε αντίθεση με όλα αυτά, ξαφνικά έβρισκες ένα μικρό δωμάτιο, κάτι σαν ένα μπάνιο χωριού, βρώμικο και με αράχνες σε κάθε γωνιά, και όλη η αιωνιότητα αυτό είναι. Μερικές φορές, ξέρεις, δεν μπορώ να σταματήσω να αισθάνομαι πως αυτό είναι» (Έγκλημα και Τιμωρία).
- .«Θεέ μου, μια στιγμή ευτυχίας. Γιατί δεν είναι αρκετή για μια ολόκληρη ζωή;» (Λευκές Νύχτες).
- «Μα πως θα μπορούσες να ζήσεις και να μην έχεις μια ιστορία να πεις;» (Λευκές Νύχτες).
- «Καλύτερα να πηγαίνεις λάθος στον δρόμο σου παρά σωστά στον δρόμο κάποιου άλλου» (Έγκλημα και Τιμωρία).
- «Σκέφτομαι πως αν δεν υπάρχει διάβολος και αν κατά συνέπεια τον δημιούργησε ο άνθρωπος, τότε σίγουρα τον δημιούργησε κατ΄ εικόνα και ομοίωση του» (Αδελφοί Καραμάζοφ).
- «Εξάλλου σήμερα, σχεδόν όλοι οι ικανοί άνθρωποι φοβούνται τρομερά να μην γελοιοποιηθούν και είναι δυστυχισμένοι εξαιτίας αυτού» (Αδελφοί Καραμάζοφ).
- «Μην ξεχνάτε, ότι οι αιτίες των ανθρώπινων πράξεων είναι συνήθως πιο πολύπλοκες και ποικίλες από τις εξηγήσεις τους» (Ο Ηλίθιος).
- «Όσο πιο σκοτεινή η νύχτα, τόσο πιο φωτεινά τα αστέρια. Όσο πιο βαθιά η θλίψη, τόσο πιο κοντά είναι ο Θεός!» (Έγκλημα και Τιμωρία)
- «Τι είναι η κόλαση; Υποστηρίζω ότι είναι ο πόνος του να μην μπορείς να αγαπάς» (Αδελφοί Καραμάζοφ).
Διαβάστε περισσότερα λογοτεχνικά αριστουργήματα:
- 15 αποφθέγματα του Μπουκόφσκι που σε ξεβολεύουν: «Αν έχετε την ικανότητα να αγαπάτε, αγαπήστε πρώτα τον εαυτό σας»
- Λιαντίνης: «Θα ‘ρθει μια εποχή που κάποιες γενεές θα πληρώσουν ακριβά αυτά….»
- Πώς θα καταλάβεις τι σημαίνει ζωή, σύμφωνα με τον Καζαντζάκη;
- Τζoν Στάινμπεκ: «Η γυναίκα κρατάει τη ζωή της στα χέρια της. Ο άντρας την…»
- Ζαν-Πωλ Ρίχτερ: «Τα γηρατειά είναι δυσάρεστα όχι γιατί δεν έχουν απολαύσεις, αλλά γιατί …»
- Ένα σπουδαίο δίδαγμα από το βιβλίο του Μπουκάι: «Εγώ είμαι υπεύθυνος για τη ζωή μου, για όλα μου τα βάσανα, για ό,τι…»
- Ζαν-Πωλ Ρίχτερ: «Τα γηρατειά είναι δυσάρεστα όχι γιατί δεν έχουν απολαύσεις, αλλά γιατί …»
- Κική Δημουλά: «Καλὰ τα βγάζει πέρα η μοναξιὰ φτωχικὰ αλλὰ…»
- 22 αποφθέγματα του Ιονέσκο: «Ας ζήσουμε τη ζωούλα μας. Είναι καθήκον μας να…»
- Λέων Τολστόι: «Υπάρχει µόνο µία στιγµή που είναι η πιο σπουδαία το…»
- 3 εμπνεύσεις που οφείλει ο Σαίξπηρ στην κλασική λογοτεχνία
- Ο Κούντερα είπε κάποτε: «Το ερωτικό συναίσθημα μάς παραπλανά όλους με μια…»
- Σοπενχάουερ: «Τη βαθιά ψυχική γαλήνη τη βρίσκει κανείς στη…»
