Πίσω από τα αριστουργήματα που κοσμούν μουσεία και κοσμούν ιστορίες τέχνης, κρύβεται μια σκοτεινή όψη: το τίμημα που πλήρωναν οι καλλιτέχνες για τα υλικά τους.
Χρώματα φτιαγμένα από αιγυπτιακές μούμιες, μόλυβδο και άλλα επικίνδυνα υλικά, άφησαν το σημάδι τους όχι μόνο στους καμβάδες, αλλά και στην υγεία, και σε κάποιες περιπτώσεις, στη ζωή των ζωγράφων.
Μία σπάνια και ακριβή απόχρωση
Το μπλε του Lapis Lazuli, γνωστό και ως υπερμαρίνη, ήταν περιζήτητο από την Αναγέννηση έως το Μπαρόκ. Η σπάνια προέλευσή του από ορυχεία στο Αφγανιστάν το καθιστούσε πιο πολύτιμο και από τον χρυσό. Ζωγράφοι όπως ο Vermeer και ο da Sassoferrato το χρησιμοποιούσαν για να δώσουν λάμψη στην Παναγία και άλλα ιερά πρόσωπα. Η εξόρυξη του Lapis Lazuli ήταν μια δύσκολη και επικίνδυνη εργασία, καθώς γινόταν σε υψόμετρο άνω των 4.000 μέτρων. Οι εργάτες, συχνά παιδιά, εργάζονταν σε άθλιες συνθήκες, εισπνέοντας σκόνη που μπορούσε να προκαλέσει σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα.
Μία μακάβρια χρωστική
Το καφέ της μούμιας, φτιαγμένο από αλεσμένες αιγυπτιακές μούμιες, έδινε στους πίνακες ζεστασιά και ρεαλισμό. Η δημοφιλία του άρχισε να φθίνει τον 19ο αιώνα, καθώς η εξάντληση των μούμιων εκτόξευσε την τιμή, ενώ η ηθική της βεβήλωσης τάφων άρχισε να απασχολεί. Η χρήση μούμιων για την παραγωγή χρωμάτων αποτελούσε πράξη ασέβειας προς τους νεκρούς και λεηλασία ιστορικών μνημείων.
Το μωβ της Τυριανής
Μια βαφή που κάποτε χρησιμοποιούνταν για το χρωματισμό των χιτώνων των Ρωμαίων αυτοκρατόρων. Η μόνη πηγή της ήταν η βλέννα που εκκρίνεται από οστρακοειδή Murex, και για κάθε 1,5 γραμμάριο βαφής, έπρεπε να συνθλιβούν 12.000 οστρακοειδή.
Το τίμημα της τέχνης
Ο Vincent van Gogh, γνωστός για τα ζωηρά χρώματα, έπασχε από ψυχική ασθένεια που πιθανώς επιδεινώθηκε από δηλητηρίαση μολύβδου. Ο μόλυβδος, συστατικό πολλών χρωμάτων της εποχής, προκαλούσε αναιμία, κοιλιακά άλγη και επιληπτικές κρίσεις, συμπτώματα που ταλαιπωρούσαν τον ζωγράφο. Ο Van Gogh δεν ήταν ο μόνος που υπέφερε από δηλητηρίαση. Πολλοί καλλιτέχνες, όπως ο Paul Cézanne και ο Claude Monet, αντιμετώπισαν παρόμοια προβλήματα υγείας από έκθεση σε τοξικά χρώματα.
Άλλοι κίνδυνοι
Εκτός από τον μόλυβδο, υπήρχαν και άλλα επικίνδυνα υλικά που χρησιμοποιούνταν στην τέχνη. Το αρσενικό, το κάδμιο και ο υδράργυρος ήταν συστατικά σε διάφορα χρώματα, βερνίκια και διαλύτες. Η έκθεση σε αυτά τα υλικά μπορούσε να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως νευρολογικές διαταραχές, βλάβες στα όργανα και καρκίνο.
Σύγχρονες εναλλακτικές
Σήμερα, η χημεία προσφέρει συνθετικές εναλλακτικές λύσεις για τα περισσότερα επικίνδυνα υλικά που χρησιμοποιούνταν στην τέχνη. Τα συνθετικά χρώματα είναι ασφαλέστερα, πιο οικονομικά και διαθέσιμα σε μεγάλη ποικιλία χρωμάτων.
Μιχαήλ Άγγελος: Επισκέψιμο για πρώτη φορά το μυστικό ατελιέ του στη Φλωρεντία (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ)
