Τελικά μήπως το έντομο στο οποίο μεταμορφώθηκε ο Γκρέγκορ δεν ήταν μια κατσαρίδα;
Αν έχετε διαβάσει τη “Μεταμόρφωση” του Φραντς Κάφκα στα αγγλικά, είναι πιθανό η μετάφρασή σας να αναφέρεται στον μεταμορφωμένο Γκρέγκορ Σάμσα ως “κατσαρίδα”, “σκαθάρι” ή γενικότερα ως “γιγαντιαίο έντομο”. Αυτές οι μεταφράσεις αποτυπώνουν τις σπαρταριστές κινήσεις του Γκρέγκορ, τα πολλαπλά πόδια και τον εξωσκελετό του, ευθυγραμμιζόμενες με τις περιγραφές ενός “σκαθαριού κοπριάς” από τη φροντιστή του. Ωστόσο, οι γερμανικές λέξεις που χρησιμοποιούνται στο ξεκίνημα της ιστορίας για να περιγράψουν τη μεταμόρφωση του Γκρέγκορ έχουν μια μυστηριώδη ποιότητα και πιθανώς φέρουν μεταφυσική σημασία.
Η μεταφράστρια Susan Bernofsky εξηγεί ότι τόσο το επίθετο “ungeheuer” (που σημαίνει “τερατώδης” ή “τεράστιος”) όσο και το ουσιαστικό “Ungeziefer” είναι αρνήσεις -ουσιαστικά μη οντότητες- με πρόθεμα “un”. Το “Ungeziefer”, προερχόμενο από τη Μέση Υψηλή Γερμανική γλώσσα, αποδίδει κάτι σαν “ακάθαρτο ζώο ακατάλληλο για θυσία” που ανήκει στην κατηγορία των “δυσάρεστων ανατριχιαστικών ερπετών”. Υπονοεί διάφορους τύπους ζωυφίων, συμπεριλαμβανομένων εντόμων και τρωκτικών. Ο Κάφκα σκόπευε οι αναγνώστες να αντιληφθούν το νέο σώμα και την κατάσταση του Γκρέγκορ με την ίδια θολή εστίαση με την οποία τα ανακαλύπτει ο ίδιος ο Γκρέγκορ.
Ο απροσδιόριστος και άγνωστος πόνος του Κάφκα που μεταμορφώνει συνειδήσεις: «Τί μου συνέβη;»
Ο Κάφκα απαγόρευσε ρητά την απεικόνιση εικόνων του Γκρέγκορ. Σε μια επιστολή του 1915 προς τον εκδότη του, επέμενε: “Το έντομο δεν πρέπει να ζωγραφίζεται. Δεν πρέπει καν να το βλέπουμε από απόσταση”. Στο αρχικό εξώφυλλο του βιβλίου απεικονίζεται ένας άνδρας με φυσιολογική εμφάνιση, συναισθηματικά ταραγμένος, σαν να σκέφτεται μια βαθιά μεταμόρφωση, χωρίς όμως να τη βιώνει σωματικά.
Ενώ ο Κάφκα χρησιμοποίησε τον γερμανικό όρο “Insekt” και αναφέρθηκε περιστασιακά στην ιστορία ως “έντομο” (“Wanze”), απέφυγε να το καταστήσει φανερά σαφές στην πεζογραφία, διατηρώντας την αλλόκοτη σωματική φρίκη που υφίσταται ο Γκρέγκορ. Η αφήγηση εκτυλίσσεται από την οπτική γωνία του Γκρέγκορ, η οποία υφίσταται τις δικές της μεταλλάξεις καθώς εξελίσσεται η ιστορία.
Παρά τις μεταφραστικές δυσκολίες και τις προκλήσεις ταξινόμησης, ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, Ρώσος λογοτέχνης και λεπιδοπτέρων, υποστήριξε ότι ο Γκρέγκορ Σάμσα είχε μεταμορφωθεί σε “μεγάλο σκαθάρι” ικανό να πετάξει. Ο Ναμπόκοφ, αψηφώντας τις επιθυμίες του Κάφκα, σχεδίασε ακόμη και μια εικόνα στο διδακτικό του αντίγραφο της νουβέλας. Στη διάλεξή του για τη “Μεταμόρφωση”, ο Ναμπόκοφ επαινεί τον Κάφκα ως “τον μεγαλύτερο Γερμανό συγγραφέα της εποχής μας”, αλλά απορρίπτει κάθε θρησκευτική σημασία στο έργο του Κάφκα, δίνοντας έμφαση στην καλλιτεχνική και όχι στην πνευματική του ιδιοφυΐα.
Αν και η ερμηνεία του Ναμπόκοφ μπορεί να φαίνεται ασεβής, η σκόπιμη χρήση της ανακρίβειας και της θολής αντίληψης στη γλώσσα από τον Κάφκα αποτελεί κεντρικό στοιχείο της αλλόκοτης ιδιοφυΐας του. Η ικανότητα του Κάφκα να εκμεταλλεύεται τα αρχαία στρώματα της γλώσσας, σε συνδυασμό με την αποστροφή του προς την οπτική αναπαράσταση, καθορίζει τη μοναδική του προσέγγιση στην αφήγηση.Η αινιγματική και σκόπιμη χρήση της γλώσσας από τον Κάφκα εξακολουθεί να γοητεύει τους αναγνώστες και να αψηφά τις απλές ερμηνείες.
