Το σπίτι στο Αϊβαλί της Μικράς Ασίας, όπου γεννήθηκε και έζησε μέχρι την ηλικία των 18 ετών ο Ηλίας Βενέζης βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης.
Το σπίτι ανήκε στην οικογένεια του Ηλία Μέλλου, του πατέρα του Βενέζη, ο οποίος καταγόταν από την Κεφαλονιά, και της μητέρας του, που καταγόταν από τη Λέσβο. Ο Βενέζης πήρε το λογοτεχνικό του ψευδώνυμο από τον παππού του από τη μητέρα του, τον Δημήτριο. Το σπίτι βρίσκεται κοντά στην εκκλησία της Αγίας Τριάδας, η ίδια επίσης σε ερείπια, όπου διαδραματίστηκαν τα τραγικά γεγονότα που περιγράφονται στο ιστορικό μυθιστόρημα του Βενέζη «Ο αριθμός 31328». Το μυθιστόρημα αυτό αφηγείται την πτώση του Μικρασιατικού Ελληνισμού στο Αϊβαλί τον Σεπτέμβριο του 1922, τη σύλληψη του Βενέζη και τη 14μηνη δοκιμασία του στα τάγματα καταναγκαστικής εργασίας πριν την απελευθέρωσή του μαζί με τους λίγους επιζώντες.
Σε αυτό το έργο, ο Ηλίας Βενέζης παρουσιάζει έναν ιδιαίτερα βιογραφικό τόνο, αν και δεν έχει τη λογοτεχνική φινέτσα που συναντάμε στα μεταγενέστερα γραπτά του. Ένα συχνά παραγνωρισμένο γεγονός, που αναφέρει ο Ήρκος Αποστολίδης, είναι ότι η πρώτη έκδοση του «Ο αριθμός 31328» περιείχε λεπτομέρειες που αργότερα αφαιρέθηκαν για να ευθυγραμμιστεί το βιβλίο με τo «εθνικά ορθό». Αυτή η αρχική έκδοση περιείχε περιγραφές βίαιων πράξεων που διαπράχθηκαν από Έλληνες εναντίον Τούρκων στρατιωτών και αμάχων. Ο Βενέζης επέλεξε αργότερα να παραλείψει αυτά τα αποσπάσματα στις επόμενες εκδόσεις, πιθανότατα για να αποφύγει εμπόδια στη λογοτεχνική του καριέρα. Παρά την αφαίρεση αυτών των λεπτομερειών, οι οποίες ήταν διεισδυτικές, το γενικό νόημα και ο χαρακτήρας του βιβλίου -και οι προσωπικές εμπειρίες του συγγραφέα- παραμένουν αμετάβλητα.
Διαβάστε περισσότερα για το μυθιστόρημα «Ο αριθμός 31328» εδώ:
Ο Ηλίας Βενέζης και «Το Νούμερο 31328» σε ένα απόσπασμα, που αναζητά λίγη ζωή ακόμη
Η πορεία του Ηλία Βενέζη
Γεννημένος στο Αϊβαλί το 1904, ο Βενέζης ήταν μόλις 18 ετών όταν συνελήφθη. Ο ίδιος και η οικογένειά του είχαν μετακομίσει στη Μυτιλήνη κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, για να γλιτώσουν από τις διώξεις και να επιστρέψουν στο Αϊβαλί το 1919. Αποφοίτησε από το φημισμένο Γυμνάσιο Κυδωνίας, διάδοχο της φημισμένης Ακαδημίας Κυδωνίας. Μετά την απελευθέρωσή του το 1923, σύμφωνα με τους όρους της Συνθήκης της Λωζάνης, επέστρεψε στη Μυτιλήνη. Εκεί, ενθαρρυμένος από τον συνάδελφο συγγραφέα Στρατή Μυριβήλη, άρχισε να καταγράφει τις εμπειρίες του στο «Ο αριθμός 31328», που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά σε σειρά στην εφημερίδα Καμπάνα της Μυτιλήνης. Το έργο αυτό του χάρισε σημαντική αναγνώριση, συμπεριλαμβανομένου του Κρατικού Βραβείου Πεζογραφίας που μοιράστηκε με τον Μυριβήλη το 1956. Αργότερα ο Βενέζης εξελέγη στην περίφημη Έδρα Λογοτεχνίας της Ακαδημίας Αθηνών.
Τον Αριθμό 31328 ακολούθησαν άλλα σημαντικά έργα όπως η «Ειρήνη» και η «Αιολική Γη», τα οποία αντανακλούν επίσης την ιστορία του μικρασιατικού ελληνισμού. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά, ο Βενέζης διώχθηκε για τις πολιτικές του πεποιθήσεις, ενώ κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής φυλακίστηκε επειδή εκφώνησε λόγο στην Τράπεζα της Ελλάδος. Η φυλάκισή του ενέπνευσε το θεατρικό του έργο «Μπλοκ C, που γράφτηκε για την παρ’ ολίγον εκτέλεσή του, η οποία αποτράπηκε χάρη στην παρέμβαση της πνευματικής κοινότητας της Ελλάδας.
Ο Βενέζης, του οποίου η λογοτεχνική συνεισφορά οδήγησε σε δύο υποψηφιότητες για Νόμπελ το 1960 και το 1963, απεβίωσε το 1973. Ενταφιάστηκε, σύμφωνα με την επιθυμία του, σε έναν άσημο τάφο στον Μόλυβο της Λέσβου, στον οποίο αναγράφεται η μοναδική λέξη «ΓΑΛΗΝΗ»
Το σπίτι στο Αϊβαλί της Μικράς Ασίας, όπου γεννήθηκε και έζησε μέχρι την ηλικία των 18 ετών ο Ηλίας Βενέζης
Εγκαταλελειμμένο και αφημένο στην παρακμή από τους άγνωστους ιδιοκτήτες του, οι οποίοι το κληρονόμησαν μέσω της Συνθήκης της Λωζάνης, αυτό το εμβληματικό σπίτι -κρίσιμο για την κληρονομιά του μικρασιατικού ελληνισμού- κυριολεκτικά καταρρέει. Ο επάνω όροφος καταρρέει, αποδυναμωμένος από τον χρόνο και τις αντισεισμικές μεθόδους κατασκευής του 19ου αιώνα. Ο ξύλινος σκελετός και ο σοβάς του έχουν υποστεί περαιτέρω ζημιές από τους σεισμούς που έχουν πλήξει την περιοχή. Το σπίτι χτίστηκε με έναν ξύλινο σκελετό πάνω σε ένα πέτρινο ισόγειο, αλλά η ηλικία και η παραμέληση έχουν καταβάλει το τίμημά τους
Το ίδιο το σπίτι αναγνωρίστηκε μόλις το 1970, όταν η αδελφή του Βενέζη, Αγάπη, και ο γιος της, διπλωμάτης Πέτρος Μολυβιάτης, επισκέφθηκαν το Αϊβαλί και φωτογράφησαν το ακίνητο. Οι εικόνες αυτές δημοσιεύτηκαν αργότερα στα Αιολικά Γράμματα και στη Νέα Εστία και τελικά έγιναν μέρος ενός ιστορικού αρχείου.
Σήμερα, περισσότερο από έναν αιώνα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, η κατάσταση του σπιτιού του Ηλία Βενέζη συνεχίζει να επιδεινώνεται. Χωρίς την επείγουσα παρέμβαση των τοπικών αρχών και των αρμόδιων υπουργείων, αυτό το εμβληματικό οικοδόμημα, ένας ζωτικός κρίκος για την ιστορία του Μικρασιατικού Ελληνισμού, σύντομα θα χαθεί για πάντα. Η άμεση δράση θα μπορούσε να σώσει αυτό το μνημείο, διατηρώντας ένα σημαντικό κομμάτι της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς.
Τα μουστάκια της φιλοσοφίας: Ένα ιδεατό ταξίδι από τον Νίτσε μέχρι τον Μαρξ
