Ο Φραντς Κάφκα, ο μαέστρος της υπαρξιακής ανησυχίας, έπλεξε το λογοτεχνικό του μωσαϊκό με νήματα παραλόγου και μεταφυσικής ανησυχίας.
Στους αμυδρά φωτισμένους διαδρόμους των αφηγήσεών του Κάφκα, οι πρωταγωνιστές παλεύουν με την αινιγματική γραφειοκρατία της ύπαρξης, μεταμορφώνονται σε αλλόκοτα πλάσματα ή περιηγούνται σε λαβύρινθους αποξένωσης. Η πεζογραφία του Κάφκα είναι ένα κιαροσκούρο του καθημερινού και του σουρεαλιστικού, όπου το κοινότοπο γίνεται πύλη προς την άβυσσο της ανθρώπινης ψυχής. Μέσα από τις περίπλοκες αφηγήσεις του, ξεδιπλώνει τα αινιγματικά στρώματα της ανθρώπινης ύπαρξης, αφήνοντας ανεξίτηλο αποτύπωμα στη λογοτεχνία. Ο Κάφκα, ένας λογοτεχνικός αλχημιστής, απέσταξε την ουσία της υπαρξιακής αγωνίας, δημιουργώντας ένα σύμπαν που αιωρείται μεταξύ του συνηθισμένου και του εξαιρετικού.
Κάφκα: «Πολυαγαπημένε πατέρα, πρόσφατα με ρώτησες γιατί ισχυρίζομαι πως σε φοβάμαι…»
Ακολουθεί το απόσπασμα από το μυθιστόρημα Η Δίκη του Φραντς Κάφκα, μτφρ.: Αλέξανδρος Κοτζιάς (Κέδρος, 1995)
«Φυσικά έχετε συλληφθεί, αλλ’ αυτό δεν σας εμποδίζει να πηγαίνετε στη δουλειά σας. Δεν θα εμποδιστείτε να συνεχίσετε την κανονική σας ζωή.» «Ποιοι να ήσαν τάχα ετούτοι οι δύο; Για τι πράγμα μιλούσαν; Ποια αρχή αντιπροσώπευαν;
Ο Κ. ζούσε σε μια χώρα με συνταγματικό πολίτευμα, βασίλευε γενική ειρήνη, και όλοι οι νόμοι ήσαν εν ισχύι· ποιος τολμούσε να τον συλλάβει μέσα στο ίδιο του το σπίτι; Ανέκαθεν είχε την κλίση να παίρνει τα πράγματα εύκολα, να πιστεύει στο χειρότερο μόνο όποτε το χειρότερο ερχόταν, να μη μεριμνά για την αύριο ακόμα και όταν οι προοπτικές ήσαν απειλητικές.
Τούτο όμως δεν του φαινόταν τώρα η ορθή τακτική, θα μπορούσες, βέβαια, να θεωρήσεις το όλο πράγμα σαν ένα αστείο, ένα χοντρό αστείο που του είχαν σκαρώσει οι συνάδελφοί του στην Τράπεζα για κάποιον άγνωστο λόγο, ίσως επειδή σήμερα ήταν η τριακοστή επέτειος των γενεθλίων του, ήταν φυσικά πιθανό και τούτο, και ίσως έφτανε να τους γελάσει μόνο κατάμουτρα, και τότε θα γελούσαν και κείνοι μαζί του, ίσως ήτανε απλώς αχθοφόροι από τη γωνία του δρόμου – έμοιαζαν κάτι τέτοιο – εντούτοις από την πρώτη ματιά που είχε ρίξει στο Φραντς, είχε αποφασίσει να μην παραχωρήσει όποιο τυχόν πλεονέκτημα είχε ίσως απέναντί τους. Κάποιος θα πρέπει να συκοφάντησε το Γιόζεφ Κ., διότι χωρίς να έχει κάνει τίποτα κακό, ένα ωραίο πρωί συνελήφθη. (…)
«Φυσικά έχετε συλληφθεί, αλλ’ αυτό δεν σας εμποδίζει να πηγαίνετε στη δουλειά σας. Δεν θα εμποδιστείτε να συνεχίσετε την κανονική σας ζωή.» «Μα τότε δεν είναι άσχημο να σε συλλαμβάνουν», είπε ο Κ. «…Φαντάζομαι θα πάτε τώρα στην Τράπεζα.» «Στην Τράπεζα;» ρώτησε ο Κ. «Νόμιζα ότι είχα συλληφθεί;» Ο Κ. έκανε την ερώτηση με κάποια προκλητικότητα, γιατί μολονότι η προσφορά του να σφίξουν τα χέρια είχε αγνοηθεί, ένιωθε ολοένα πιο ανεξάρτητος απ’ όλους ετούτους, ιδίως τώρα που ο Επιθεωρητής είχε σηκωθεί. Τους κορόιδευε.
Σκέφτηκε να τρέξει πίσω τους ως την εξώπορτα καθώς θα ’φευγαν. Σκέφτηκε να τους προκαλέσει να τον πιάσουν. Έτσι ξανάπε: «Πώς να πάω στην Τράπεζα αφού έχω συλληφθεί;» «Α! καταλαβαίνω», είπε ο Επιθεωρητής, που είχε φτάσει κιόλας στην πόρτα. «Με παρανοήσατε. Φυσικά έχετε συλληφθεί, αλλ’ αυτό δεν σας εμποδίζει να πηγαίνετε στη δουλειά σας. Δεν θα εμποδιστείτε να συνεχίσετε την κανονική σας ζωή.»
«Μα τότε δεν είναι άσχημο να σε συλλαμβάνουν», είπε ο Κ. πλησιάζοντας τον Eπιθεωρητή. «Δεν είπα ποτέ πως είναι», είπε ο επιθεωρητής. «Τότε δεν βλέπω ποια η ιδιαίτερη ανάγκη να με πληροφορήσετε για τη σύλληψη», είπε ο Κ. σιμώνοντας περισσότερο. Και οι άλλοι είχανε πλησιάσει. Ήταν τώρα όλοι μαζεμένοι κοντά κοντά, μπρος την πόρτα. «Ήταν καθήκον μου», είπε ο Επιθεωρητής. «Βλακώδες καθήκον», είπε ο Κ. αλύγιστος.
«Ίσως», αποκρίθηκε ο Επιθεωρητής, «αλλά δεν είναι ανάγκη να χάνουμε τον καιρό μας με παρόμοιους διαξιφισμούς. Υπέθεσα πως θέλατε να πάτε στην Τράπεζα. Επειδή τόσο διαστρέφετε τα λόγια, επιτρέψτε μου να προσθέσω ότι δεν σας αναγκάζω να πάτε στην Τράπεζα, απλώς υπέθεσα ότι θέλατε να πάτε. Για να σας διευκολύνω λοιπόν, και για να περάσει κατά το δυνατόν απαρατήρητη η άφιξή σας στην Τράπεζα, κράτησα στη διάθεσή σας τους τρεις κυρίους από δω, που είναι συνάδελφοί σας. (…)
Φραντς Κάφκα: Ποιος έσωσε τα έργα του; Γιατί ήθελε να τα καταστρέψει;
