Τι να περιμένει κανείς από έναν φιλόσοφο που μάς είπε κάποτε: «η ζωή είναι ένα εκκρεμές που κινείται μεταξύ πόνου και απελπισίας»;
Αν και η απαισιοδοξία του Σοπενχάουερ τον χαρακτηρίζει μπορούμε να πούμε πως σ’ αυτό το απόσπασμα διαφοροποιήθηκε κατά κάποια έννοια. Θέλοντας να μας εντάξει στο νόημα της ζωής, αναγνωρίζοντας πως το κυνήγι της ευτυχίας είναι ένα δεσμευτικό ταξίδι που καταλήγει σε αγώνα υποδούλωσης.
Ο πόνος και η δυστυχία για τον Σοπενχάουερ είναι η απόλυτη πραγματικότητα και η ευτυχία ίσως να ανήκει στο φαντασιακό πλαίσιο των ανθρώπινων προσδοκιών. Αν αποδεχόμασταν την πραγματικότητα ίσως βρίσκαμε τον πραγματικό σκοπό.
Αν και σε πρώτη ανάγνωση μπορεί κάποιος να το δει μέσα από ένα απαισιόδοξο πρίσμα, η πραγματικότητα διαφέρει. Ο άνθρωπος που εξερευνά τον σκοπό της ζωής δεν μπορεί παρά να είναι βαθιά αισιόδοξος, καθώς ψάχνει τρόπους να απαλύνει το φορτίο της ζωής.
(Διαβάστε το λογοτεχνικό απόσπασμα παρακάτω)
12 αποφθέγματα της Φρίντα Κάλο: «Αγάπα κάποιον που να…»
Πραγματικός σκοπός της ζωής ενός ανθρώπου δεν είναι να υποφέρει (Αρθούρ Σοπενχάουερ, Για τη δυστυχία του κόσμου. εκδ. Πατάκη 2012, σελ. 15-18)
Εάν ο άμεσος και πραγματικός σκοπός της ζωής ενός ανθρώπου δεν είναι να υποφέρει τα δεινά του κόσμου, τότε η ύπαρξή του δεν έχει επ’ ουδενί προσαρμοστεί στον προορισμό της. Θα ήταν παράλογο να υποθέσουμε πως τα ατελείωτα δεινά που πλήττουν τους ανθρώπους και που προκύπτουν από ανάγκες και συμφορές συνυφασμένες ουσιαστικά με την ίδια τη ζωή, είναι άσκοπα και καθαρά συμπτωματικά.
Δίχως αμφιβολία, κάθε προσωπική περίπτωση δυστυχίας μοιάζει με μεμονωμένο περιστατικό, όμως η δυστυχία γενικότερα είναι που αποτελεί τον κανόνα.
Όπως ένα ρυάκι κυλά ομαλά όσο δεν συναντά κανένα εμπόδιο, έτσι και η φύση των ανθρώπων και των ζώων είναι τέτοια που δεν μας βοηθάει ούτε να αντιλαμβανόμαστε στ’ αλήθεια ούτε να συνειδητοποιούμε ποτέ τι συντάσσεται με τη βούλησή μας.
Τα πράγματα υποπίπτουν στην αντίληψή μας μόνο εφόσον ματαιώνουν τη βούλησή μας ή ανατρέπουν τα σχέδιά μας.
Από την άλλη, ότι αντιτίθεται στους στόχους μας, ή ματαιώνει και εμποδίζει τις επιθυμίες μας, με άλλα λόγια, ότι είναι δυσάρεστο και οδυνηρό, αφήνει ακαριαία και άμεσα πάνω μας ένα σαφές στίγμα.
Ακριβώς όπως δεν διατηρούμε διαρκώς συναίσθηση της γενικότερης υγιούς σωματικής κατάστασης, αλλά επικεντρωνόμαστε μόνο στο μικρό σημείο όπου μας χτυπάει το παπούτσι, έτσι δεν αναλογιζόμαστε το σύνολο των δραστηριοτήτων μας που βαίνουν επιτυχώς, αλλά αναλώνουμε την προσοχή μας σε ασήμαντα συμβάντα και μικροπράγματα που επιμένουν να μας εκνευρίζουν.
Σε αυτό το δεδομένο βασίζεται μια θέση που έχω υπογραμμίσει επανειλημμένα: Ο αρνητικός χαρακτήρας της καλοπέρασης και της ευτυχίας, σε αντίθεση με τον θετικό χαρακτήρα του πόνου.
Επομένως κανένας παραλογισμός δεν είναι μεγαλύτερος από τον παραλογισμό που χαρακτηρίζει σχεδόν όλα τα μεταφυσικά συστήματα: την ερμηνεία του κακού ως κάτι το αρνητικό.
Διότι το κακό, και μόνο το κακό, έχει θετικό πρόσημο, αφού μόνο αυτό είναι απτό· στον αντίποδα το καλό, δηλαδή όλες οι εκφάνσεις της ευτυχίας και της ικανοποίησης, διαθέτει αρνητικό πρόσημο, καθώς συνδέεται είτε με την καταστολή μιας επιθυμίας (μέσω της ικανοποίησης της) είτε με την εξάλειψη ενός πόνου.
Η θέση αυτή συνάδει και με την τάση να υποτιμάμε την ικανοποίηση που αντλούμε από μια ευχάριστη κατάσταση, ενώ αντίθετα μια οδυνηρή περίσταση μας προξενεί περισσότερο πόνο απ’ ότι φανταζόμασταν.
Μια γρήγορη διάψευση της θέσης που υποστηρίζει ότι η ευχαρίστηση βαραίνει περισσότερο στη ζωή από τον πόνο, ή ότι υπάρχει έστω κάποια ισορροπία ανάμεσα στα δύο, προκύπτει αν συγκρίνει κανείς τα αισθήματα ενός ζώου που κατασπαράζεται από κάποιο άλλο με αυτά εκείνου που το κατασπαράζει.
Διαβάστε περισσότερα από τη λογοτεχνική μας πραμάτεια.
