Η αφοσίωση του Ιωάννη Συκουτρή στην κλασική φιλολογία άφησε διαρκές αντίκτυπο στη μελέτη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας.
Ο Ιωάννης Συκουτρής με καταγωγή από τη Χιο και γεννημένος στη Σμύρνη, σπούδασε στην Ευαγγελική Σχολή. Έγινε γνωστός ως καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου το σχολαστικό του έργο πάνω στην «Περί ποιητικής» του Αριστοτέλη και στο «Συμπόσιον» του Πλάτωνα απέσπασε ευρεία αναγνώριση.
Χαρακτηριστικά ο Πάουλ Μάας, ο Γερμανός δασκάλος του Συκουτρή είχε καταγράψει: «ο οξυνούστατος κριτικός του ελληνικού πεζού λόγου, που παρήγαγε το ελληνικό έθνος μετά τον Κοραήν».
Η σταδιοδρομία του Συκουτρή σημαδεύτηκε τόσο από ακαδημαϊκή αριστεία όσο και από τις διαμάχες σχετικά με το έργο του. Η έκδοση του 1934 για το «Συμπόσιον» του Πλάτωνα, που εκδόθηκε ως το εναρκτήριο έργο της Ελληνικής Βιβλιοθήκης της Ακαδημίας Αθηνών, εξυμνηθηκε για τη διορατική μετάφραση και τον σχολιασμό της.
Ωστόσο, η ειλικρινής διερεύνηση των ερωτικών δεσμών στην αρχαία Ελλάδα, ιδίως η συζήτηση για την παιδεραστία, προκάλεσε έντονη κριτική, οδηγώντας σε δημόσιες αντιδράσεις από διάφορες πλευρές, συμπεριλαμβανομένης της Ιεράς Συνόδου.
Παρά τις προσπάθειες του να υπερασπιστεί την επιστήμη του, οι ανελέητες επίθεσης επιβάρυναν τον Συκουτρή. Η επακόλουθη αποχώρησή του από τον δημόσιο βίο και η τραγική αυτοκτονία του το 1937 υπογραμμίζουν το προσωπικό κόστος της πνευματικής γενναιότητας απέναντι στα εκάστοτε κοινωνικά πρότυπα.
Τα ακόλουθα αποφθέγματα του Συκουτρή αποκαλύπτουν το βάθος της φιλοσοφίας του, τους αγώνες του με τη μοναξιά, την αφοσίωσή του στην τέχνη του και τους προβληματισμούς του.
Οι σκέψεις του Συκουτρή για τον ηρωισμό, τη φύση της ζωής και τη γοητεία της θάλασσας δεν είναι απλώς οι στοχασμοί ενός λόγιου, αλλα οι βαθιά αισθητές πεποιθήσεις ενός ανθρώπου που ζούσε έντονα, ακόμη και όταν πάλευε με το βάρος των ιδανικών του.
Έφυγε απ’ τη ζωή αγκαλιά μ’ ένα φαρμακευτικό μπουκαλάκι, που είχε την ετικέτα «βερονάλ» και το έργο του Πλάτωνα «Φαίδων» ακουμπισμένο στο κομοδίνο του, όπως διαβάζουμε στο έργο «Βερονάλ» του Τάκη Θεοδωρόπουλου.
Ο Συκουτρής για τον ηρωικό άνθρωπο: Ο μόνος που ζει πλουσιοπάροχα ολόκληρη τη ζωή του…
9 αποφθέγματα του Ιωάννη Συκουτρή
- « η απόλυτος αισιοδοξία διά την ζωήν, η πίστις πως ο άνθρωπος στο βάθος του είναι καλύτερος από ό,τι εκδηλώνεται, πως η φύσις του ανθρώπου είναι καλύτερα της μοίρας του, ότι ένας άνθρωπος ακολουθώντας πιστά τον εαυτό του ποτέ δεν μπορεί να είναι απόλυτα κακός…».
- «Το σκοτάδι της μοναξιάς απλώνεται ολοένα πυκνότερο γύρω μου… Αισθάνομαι τόση θλίψη μέσα μου, τόσο μειωμένο τον εαυτό μου, που αρχίζω να διερωτώμαι αν αξίζω την αγάπη τη δική σου, την αγάπη των άλλων παιδιών γενικώς, την αγάπη της γυναίκας μου και του Μίνου, την αγάπη όλων που μ’ αγαπούν».
- «Αγωνίζομαι πολύ, για να κρατήσω την ισορροπία μου ανάμεσα στο χάος των εξωτερικών συνθηκών της ζωής μου και την άβυσσο των εσωτερικών κινημάτων της ψυχής μου».
- «…αναμετρώ οδυνηρά πόση απόστασις με χωρίζει από το ύψος που μου διέγραψαν οι μεγάλοι μου διδάσκαλοι (ο Πλάτων πρώτος και κύριος), από το ύψος ακόμη, που με τοποθετείτε ίσως εσείς, που μ’ αγαπάτε».
- «δύο πιο δυνατούς δεσμούς, που πρέπει να έχει ο άνθρωπος από τη στιγμή που έρχεται στον κόσμο: τη γενέθλια γη και τον απόγονο».
- «Δεν υπάρχει πλέον ίχνος πνεύματος στη Γερμανία. Κυριαρχεί η στρατοκρατία με όπλο τη βία».
- «Θέλει συνεχή μελέτη, σκέψη, προσοχή. Είναι έρωτας η φιλολογία. Θέλει αφοσίωση και πίστη».
- «Ο ηρωικός άνθρωπος, και μόνος αυτός, ζη έντονα και πλούσια ολόκληρον την Ζωήν».
- «Να γιατί με τραυά περισσότερο η θάλασσα παρά ένα τοπίο της ξηράς, και τ’ ομορφότερο. Γιατί ένα τοπίο έχει πάντα ωρισμένες μορφές ξεχωριστές, ατομικές, θα έλεγα, και εις τα έμψυχα και στ’ άψυχα (…), μορφές που σε κάνουν να τις προσέξης, να τις εντυπώσης μέσα σου, να τις χαρής στην ομορφιά ή στην μοναδικότητά τους και που σ’ απασχολούν από τον εαυτό σου. Ενώ η θάλασσα… απρόσωπη και μονότονη καθώς είναι, είναι το ιδεώδες φόντο να προβάλης στη σκηνή ό,τι ζη μέσα σου.»
