Η γραφή του Ζοζέ Σαραμάγκου συχνά παρέκκλινε από τα συμβατικά πρότυπα, οι χαρακτήρες του δεν είχαν όνομα και τόπο. Ο αναγνώστης γίνεται ο ίδιος «νονός» του χαρακτήρα.
Ο Σαραμάγκο κέρδισε διεθνή αναγνώριση με το μυθιστόρημά του Περί Τυφλότητος (1995), μια δυστοπική αλληγορία που εξερευνά την κατάρρευση της κοινωνικής τάξης όταν μια ξαφνική επιδημία τύφλωσης χτυπάει. Το έργο αυτό αποτελεί παράδειγμα της μοναδικής λογοτεχνικής του προσέγγισης, συνδυάζοντας το φιλοσοφικό βάθος με έναν έντονο κοινωνικό σχολιασμό. Άλλα αξιοσημείωτα έργα του είναι τα “The Gospel According to Jesus Christ” (1991), “The Cave” (2000) και “Death with Interruptions” (2005).
Το 1998, ο Σαραμάγκο τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας/ Πέρα από τα λογοτεχνικά του επιτεύγματα, ο Σαραμάγκο ήταν ένας ειλικρινής επικριτής των πολιτικών και κοινωνικών αδικιών, αφήνοντας το στίγμα του όχι μόνο ως μυθιστοριογράφος αλλά και ως διανοούμενος που ασχολήθηκε με τον κόσμο μέσω των λόγων του.
5 αποσπάσματα του Ζοζέ Σαραμάγκου
Περί Φωτίσεως (Ensaio sobre a Lucidez)
«Σε κάποια χώρα γίνονται εκλογές. Η καταμέτρηση των ψήφων στην πρωτεύουσα αναδεικνύει πρώτη δύναμη το λευκό με ποσοστό περίπου 70%. Oι εκλογές επαναλαμβάνονται την επόμενη Κυριακή και το λευκό ξεπερνά το 80%. Μπροστά στο διαφαινόμενο κενό εξουσίας, τα δύο μεγάλα κόμματα, ο κρατικός μηχανισμός και οι δημόσιες υπηρεσίες εγκαταλείπουν την πόλη, καταστρώνοντας αστυνομικά σχέδια για να ανακαλύψουν τον υποκινητή. Μια έκπληξη όμως περιμένει τους κρατούντες: ο πληθυσμός της πόλης αφυπνίζεται, «φωτίζεται», και ανακαλύπτει από την αρχή τις αξίες της αλληλεγγύης, της προσωπικής ευθύνης, της αλληλοβοήθειας. Το Κράτος όμως δεν έχει πει ακόμα την τελευταία λέξη.»
Περί Θανάτου (As Intermitências da Morte)
«Την επόμενη μέρα δεν πέθανε κανείς.»
Το Κατά Ιησούν Ευαγγέλιο (O Evangelho Segundo Jesus Cristo)
«Η ώρα ήδη πλησίαζε, αλλά πριν φτάσει, ο Ιησούς είχε ακόμα την ευκαιρία, δύο φορές, να φανερώσει τις θαυματουργές του δυνάμεις, αν και σχετικά με τη δεύτερη από αυτές θα ήταν προτιμότερο να αφήσουμε να πέσει ένα πέπλο σιωπής, γιατί επρόκειτο για ένα αμφίβολο θαύμα, που είχε ως αποτέλεσμα να πεθάνει μια συκιά τόσο αθώα όσο και το καθένα από τα γουρούνια που οι δαίμονες έριξαν στη θάλασσα.»
Η Σπηλιά (O Conto da Ilha Desconhecida)
«Ναι, το ακούμε συχνά, ή το λέμε στους εαυτούς μας, Συνηθίζει κανείς, το λέμε ή μας το λένε, με μια γαλήνη που μοιάζει αυθεντική επειδή ακριβώς δεν υπάρχει, ή ακόμα δεν ανακαλύφθηκε, άλλος ένας τρόπος για να καταθέσουμε με όσο γίνεται μεγαλύτερη αξιοπρέπεια την παραίτησή μας, κανείς όμως δεν ρωτά ποιο είναι το κόστος για να συνηθίσει κανείς.»
Κάιν (Caim)
«Πόσο θλιβεροί είναι όμως οι άνθρωποι χωρίς άλλο σκοπό στη ζωή τους παρά να κάνουν παιδιά χωρίς να ξέρουν γιατί και για τι. Για τη διαιώνιση του είδους, λένε εκείνοι που πιστεύουν σε έναν τελικό στόχο, έναν έσχατο λόγο, παρότι δεν έχουν την παραμικρή ιδέα ποιοι είναι και ποτέ δεν αναρωτήθηκαν στο όνομα τίνος πράγματος θα πρέπει να διαιωνιστεί το είδος, σαν να ήταν η μοναδική και έσχατη ελπίδα του σύμπαντος.»
Περί Τυφλότητος (Ensaio sobre a Cegueira)
«Ποιος θα το ‘λεγε. Αν χρειαζόταν να εκτιμήσουμε την κατάσταση των ματιών αυτού του ανθρώπου με μια ματιά, γιατί μόνο αυτό είναι δυνατό αυτή τη στιγμή, φαίνονται υγιή, η ίριδα είναι υγρή, φωτεινή, και το ασπράδι λευκό και συμπαγές σαν πορσελάνη. Τα τσιτωμένα βλέφαρα, το ρυτιδιασμένο δέρμα του προσώπου, τα ματοτσίνορα που γύρισαν ξαφνικά, όλα αυτά, ο καθένας μπορεί να το δει, έχουν παραμορφωθεί από την αγωνία. Με μια απότομη κίνηση το θέαμα αυτό εξαφανίστηκε πίσω απ’ τις κλειστές γροθιές του άντρα, σαν να ήθελε να συγκρατήσει στο εσωτερικό του εγκεφάλου του την τελευταία εικόνα που προσέλαβε, ένα κόκκινο φως, στρογγυλό, σ’ ένα φανάρι.»
