Η επιδίωξη της ευτυχίας αποτελούσε κεντρικό μέλημα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, με δύο από τις πιο επιδραστικές σχολές αυτής του Επίκουρου και του Στωικισμού να προσφέρουν διαμετρικά αντίθετες προσεγγίσεις.
Ενώ ο Επίκουρος μας προέτρεπε να ζούμε απλά, αναζητώντας την ευχαρίστηση την μέσω της ηρεμίας και της απουσίας του πόνου οι Στωικοί καλούσαν στην καλλιέργεια της εσωτερικής ειρήνης απέναντι στις αντιξοότητες.
Ποιος όμως είχε δίκιο; Και ποια από αυτές τις φιλοσοφίες είναι πιο σχετική με τη σύγχρονη ζωή;
(Διαβάστε το υπόλοιπο άρθρο παρακάτω)
10 μαθήματα ζωής από τον Αριστοτέλη που θα έπρεπε να διδάσκονται στα σχολεία
Η φιλοσοφία του Επίκουρου: Η ευτυχία ως απουσία πόνου.
Ο Επίκουρος (341-270 π.Χ.) δίδαξε ότι η ευτυχία είναι εγγενώς συνδεδεμένη με την ευχαρίστηση, αλλά όχι με τον τρόπο που την αντιλαμβανόμαστε σήμερα.
Γι’ αυτόν η αληθινή ευχαρίστηση δεν αφορούσε την απόλαυση και την υπερβολή αλλά την απουσία πόνου (αταραξία) και την επίτευξη μιας ειρηνικής ζωής. Οι βασικές αρχές του επικούρειου περιλαμβάνουν:
- Η απλή ζωή φέρνει τη μεγαλύτερη χαρά:
Ο πλούτος και η πολυτέλεια είναι περιττές, η αληθινή ευχαρίστηση προέρχεται από τη φιλία, τον στοχασμό και την ηρεμία. - Η απουσία του φόβου του θανάτου:
Όσο υπάρχουμε, ο θάνατος δεν είναι εδώ και όταν έρθει δεν υπάρχουμε πια. - Η αποφυγή των κοινωνικών φιλοδοξιών:
Η εξουσία και η φήμη δε φέρνουν αληθινή ευτυχία αλλά άγχος.
Σήμερα, θα μας έλεγε: «Περιορίσου στα ουσιώδη, απόφυγε τον πόνο και απόλαυσε τις μικρές απολαύσεις της ζωής».
Στωικισμός: Ευτυχία ως ηρεμία και αυτοκυριαρχία.
Από την άλλη πλευρά οι Στωικοί με βασικές μορφές όπως ο Ζήνων, ο Σενέκας, ο Επίκτητος και ο Μάρκος Αυρήλιος, είχαν μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση.
Γι’ αυτούς η ευτυχία δεν εξαρτάται από τις εξωτερικές συνθήκες αλλά από την εσωτερική μας προοπτική.
Οι θεμελιώδεις αρχές τους ήταν οι εξής:
- Αποδοχή του αναπόφευκτου:
Αυτό που συμβαίνει γύρω μας είναι λιγότερο σημαντικό από το πως το αντιλαμβανόμαστε. - Αυτοέλεγχος:
Τα συναισθήματα μας πρέπει να τιθασεύονται. Δεν πρέπει να εξαρτόμαστε από την τύχη ή τις επιθυμίες. - Η αρετή είναι το μόνο αληθινό αγαθό:
Ο πλούτος, η φήμη και η ευχαρίστηση είναι ασήμαντα αν δεν συνοδεύονται από την αρετή.
Οι Στωικοί θα έλεγαν: «Δεν μπορείτε να ελέγξετε τον κόσμο, αλλά μπορείτε να ελέγξετε την αντίδρασή σας σε αυτόν».
Επικούρεια φιλοσοφία:
- Απόλαυση μέσω απουσίας πόνου (Αταραξία)
- Φιλία και απλές χαρές
- Αποφυγή φόβου (ιδίως του θανάτου)
- Μέτρο και αυτογνωσία
Στωική φιλοσοφία:
- Αυτοέλεγχος και αρετή
- Αποδοχή του αναπόφευκτου (Αμοιβή του πεπρωμένου)
- Ανθεκτικότητα στις δυσκολίες
- Εσωτερική ελευθερία, ανεξάρτητη από εξωτερικές συνθήκες
Ποια φιλοσοφία ταιριάζει καλύτερα στη σύγχρονη ζωή;
Η αλήθεια είναι ότι και οι δύο φιλοσοφίες προσφέρουν πολύτιμες γνώσεις. Σ’ έναν κόσμο γεμάτο άγχος και υπερφόρτωση πληροφοριών, ο Επίκουρος μας διδάσκει να απολαμβάνουμε τα βασικά και να αποφεύγουμε την τοξικότητα της υπερβολής. Εν τω μεταξύ, ο Στωικισμός μάς βοηθά να οικοδομήσουμε ανθεκτικότητα, να αποδεχτούμε τις δυσκολίες και να μη βασιζόμαστε σε εξωτερικούς παράγοντες για την ευτυχία.
Έτσι η απάντηση δεν αφορά το ποιος είχε δίκιο αλλά το πότε και το πώς να εφαρμόσουμε τη σωστή φιλοσοφία στη ζωή μας. Σε στιγμές ειρήνης, ο Επίκουρος παρέχει σοφία μάς μιλά για τη δικαιοσύνη και μας εξετάζει μέσα από τις ηδονικές αρχές μας. Σε στιγμές δυσκολιών και δοκιμασιών, ο στωικισμός προσφέρει τη δύναμη να ανταπεξέλθουμε μέσα από περισσότερο πρακτικά στοιχεία που ξεφεύγουν από το ιδεατό.
Βέβαια, η κάθε φιλοσοφία είχε εξαιρετική προσαρμοστικότητα στη δική της εποχή και για αυτό κατάφεραν να φτάσουν δυναμικά μέχρι και την εποχή μας.
Τελικά, η καλύτερη φιλοσοφία είναι αυτή που μας επιτρέπει να ζούμε πιο ολοκληρωμένα ανεξάρτητα από τις εξωγενείς συνθήκες. Εσείς ποια από αυτές τις φιλοσοφίες βρίσκετε περισσότερο οικεία;
